احکام مال پیدا شده (لُقطه)

مال پیدا شده (لُقطه)

(مسأله 2564) مالي را كه انسان پيدا مي كند1 اگر نشانه اي نداشته باشد كه بواسطه آن صاحبش معلوم شود2، احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد3.
1- گلپايگاني: مالي را كه انسان پيدا مي كند و از قسم حيوان نيست...
2- مكارم، سبحانی: (مانند يك اسكناس صد توماني يا يك سكّه طلا)...
بهجت: و حيوان هم نباشد و ارزش آن از يك درهم، يعني 6/12 نخود نقره سكه دار كمتر نباشد...
3- گلپايگاني: بنابر احتياط لازم، بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد.
مكارم: احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش آن را صدقه دهد و اگر خود او مستحقّ است مي تواند بردارد و اگر مال مهمي باشد احتياط آن است كه از حاكم شرع اجازه بگيرد.
بهجت: مي تواند از طرف صاحبش صدقه دهد و يا به حاكم شرع بدهد.
زنجاني: بنابر احتياط واجب بايد با اذن حاكم شرع صدقه دهد و آن را تملك نكند مگر آن كه قيمت آن از يك درهم (كه بنابر مشهور 6/12 نقره سكه دار بوده و در مسأله [1864] درباره آن توضيح داده شد) كمتر باشد كه مي تواند آن را تملك كند.
سبحانی: آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر خود او مستحق است، مى تواند بردارد.
*****
خوئي: مسأله- مال گم شده كه از قسم حيوان نيست چنانچه انسان پيدا كند و نشانه اي نداشته باشد كه بواسطه آن صاحبش معلوم شود و قيمت آن كمتر از يك درهم «6/12 نخود نقره سكه دار» نباشد احتياط مستحبّ آن است كه آن را از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد و تملك نكند..
. فاضل: احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد.
.تبريزي: احتياط آن است كه آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد، و بعيد نيست جايز باشد آن را ملك خود قرار دهد.
.صافي: بنابر احتياط لازم بايد از طرف صاحبش صدقه بدهد.
سيستاني: مسأله- مال گم شده اگر حيوان نباشد و انسان آن را پيدا كند و نشانه اي نداشته باشد كه بواسطه آن صاحبش معلوم شود، چه قيمت آن كمتر از يك درهم (6/12 نخود نقره سكه دار) باشد يا نباشد، مي تواند آن را براي خود بردارد، ولي احتياط مستحبّ آن است كه آن را از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد. و از اين قبيل است پول كه علامت ندارد ولي اگر مقدار و خصوصيت زمان و مكان، علامتي براي پول باشد بايد آن را اعلان كند همچنانكه در مسأله [2566] خواهد آمد.
وحید: مسأله- چنانچه انسان مال گم شده اى كه حیوان نباشد پیدا كند ، در صورتى كه نشانه اى نداشته باشد كه به واسطه آن صاحبش ـ هرچند بین چند نفر معین ـ معلوم شود ، و قیمت آن از یك درهم ـ یعنى 6/12 نخود نقره سكه دار ـ كمتر باشد ، جایز است آن را بردارد و تملّك كند و تفحّص از مالكش لازم نیست ، ولى احتیاط مستحبّ آن است كه از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد.
مظاهری: مسأله- مالى گمشده‏اى را كه انسان پيدا مى‏كند، اگر نشانه‏اى نداشته باشد يا قيمت آن كمتر از 6/12 نخود نقره باشد مى‏تواند براى خود بر دارد.
(مسأله 2565) اگر مالي پيدا كند1 كه نشانه دارد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكه دار كمتر است2 چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضي است يا نه، نمي تواند بدون اجازه او بردارد3 و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مي تواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد4 و در اين صورت اگر تلف شود نبايد عوض آن را بدهد، بلكه اگر قصد ملك شدن هم نكرده و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.
اراكي: اگر مالي را در غير حرم مكه پيدا كند...
2- سبحانی: قیمت آن کمتر از یک درهم[1] است...
3- سبحانی: نمی تواند آنر ا بردارد...
4- اراكي: و احتياط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد.
گلپايگاني، صافي: و احتياط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پيدا شد اگر عين مال باقي است، آن را به صاحبش رد كند و اگر عين از بين رفته، دادن عوض لازم نيست.
فاضل، نوري: و احتياط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پيدا شد اگر تلف نشده، خود مال را و در صورتي كه تلف شده، عوض آن را به او بدهد (فاضل: و احتياط واجب آن است كه لقطه منطقه حرم مكّه معظّمه را هم برندارد).
سيستاني: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2566.
*****
خوئي، تبريزي: مسأله- اگر مالي را پيدا كند كه قيمت آن از يك درهم كمتر است چنانچه صاحب آن معلوم باشد، و انسان نداند راضي است يا نه، نمي تواند بدون اجازه او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد مي تواند به قصد اين كه ملك خودش است، بردارد و واجب است (تبريزي: احتياط واجب است) كه هر وقت صاحبش پيدا شد در صورتي كه تلف نشده خود مال را (خوئي: و در صورتي كه تلف شده عوض آن را) به او بدهد.
وحید: مسأله- اگر مالى پیدا كند كه نشانه دارد و قیمت آن از یك درهم كمتر است ، چنانچه صاحب آن معلوم باشد ـ هرچند در بین افراد معین ـ تا رضایت او را نداند نمى تواند بدون اجازه او بردارد ، و اگر صاحب آن به هیچ وجه معلوم نباشد ، مى تواند براى خود بردارد ، و بنابر احتیاط واجب هر وقت صاحبش پیدا شد در صورتى كه تلف نشده خود مال را ، و در صورتى كه تلف شده عوض آن را به او بدهد.
مكارم: مسأله- هرگاه مالي را كه پيدا كرده نشانه دارد ولي قيمت آن كمتر از يك درهم[2] است چنانچه صاحب آن معلوم باشد نمي تواند بدون رضايت او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد مي تواند بردارد و تملك كند و از آن استفاده نمايد و در صورت تلف شدن لازم نيست عوض آن را بدهد، بلكه اگر قصد تملّك هم نكرده باشد و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض آن واجب نيست.
بهجت: مسأله- اگر مالي را پيدا كند كه نشانه دارد و قيمت آن كمتر از يك درهم باشد و صاحب آن معلوم نباشد، مي تواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد ولي اگر صاحب آن پيدا شد و آن را مطالبه كرد، در صورتي كه براي او مشقت ندارد، بنابر احتياط واجب بايد عين مال را به او برگرداند و اگر تلف شده باشد بنابرأظهر ضامن مثل يا قيمت آن نيست.
زنجاني: مسأله- اگر مالي پيدا كند كه نشانه دارد چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضي است يا نه، نمي تواند بدون اجازه او بردارد، مگر برداشتن آن مال، احسان به مالك شمار آيد، مثلاً در جايي كه مال در معرض از بين رفتن است، مي تواند آن را به قصد نگاهداري براي مالك بردارد، و اگر صاحب آن معلوم نباشد چنانچه قیمت آن از یک درهم کمتر باشد می تواند به قصد اینکه ملک خودش باشد بردارد .
هرگاه در حرم (كه محدوده اي مشخِّص از مكّه و اطراف آن مي باشد) مال گمشده اي را ببيند، بنابر احتياط واجب آن را برنداشته و به حال خود رها كند، چه قيمت آن به اندازه يك درهم برسد يا نرسد، مگر اين كه كسي كه براي اعلام كردن در جستجوي مالك، آن را بردارد، و پس از اعلام كردن و نيافتن مالك آن نيز آن را صدقه دهد، يا براي صاحب آن تا وقتي كه احتمال دارد، صاحب آن پيدا شود، نگهدارد.
مظاهری: مسأله- هرگاه چيزى كه پيدا كرده نشانه داشته باشد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره برسد بايد تا يك سال به واسطه گفتن يا نوشتن در محلى كه ممكن است صاحبش پيدا شود اعلام كند و اگر قبل از يك سال مأيوس از پيدا شدن صاحبش شود يا از اوّل از پيدا شدن صاحبش مأيوس است اعلام لازم نيست و بعد از يأس از پيدا شدن صاحب يا اعلام تا يك سال، مى‏تواند آن را براى خود بردارد.
(مسأله 2566) هرگاه چيزي كه پيدا كرده نشانه اي دارد كه بواسطه آن مي تواند صاحبش را پيدا كند1، اگر چه صاحب آن كافري باشد كه2 در امان مسلمانان است، در صورتي كه قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سكه دار برسد بايد اعلان كند3 و چنانچه از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك هفته، هر روزي و بعد تا يك سال، هفته اي يك مرتبه در محلّ اجتماع مردم اعلان كند كافي است4.
1- بهجت: در صورتي كه قيمت آن در زمان برداشتن آن كمتر از يك درهم نباشد، واجب است از همان وقت اعلام كند یعنی تا يك سال در محلّ اجتماع مردم بگويد يا بنويسد و در محلّ مناسب نصب كند.
وحید: چه صاحب آن مسلمان باشد یا كافرى كه مالش محترم است ، در صورتى كه قیمت آن چیز به مقدار یك درهم برسد ، باید از روزى كه آن را پیدا كرده تا یك سال در محلّ اجتماع مردم اعلان كند.
2- گلپايگاني، صافي، نوري: اگر چه بداند صاحب آن كافري است كه...
3- نوري: و لازم نيست كه هر روز اعلان كند بلكه اگر تا يك سال طوري اعلان كند كه گفته شود يك سال اعلان كرده، كافي است.
گلپايگاني، صافي: بايد از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك سال در جاهايي كه مردم اجتماع مي كنند، اعلان كند و لازم نيست كه هر روز اعلان كند بلكه اگر تا يك سال طوري بگويد و اعلان كند كه مردم بگويند اعلان مي كند، كافي است.
فاضل: بايد تا يك سال در محلّ اجتماعات مردم ودر جايي كه احتمال مي دهد صاحب آن آنجا باشد اعلان كند به نحوي كه عرف مردم بگويند در مدّت يك سال مرتّباً اعلان كرده است...
4- سبحانی: بايد يك سال در محل اجتماع مردم اعلان كند و همين قدر كه مردم بگويند: فلانى در طول سال اعلان كرده و مى كند، كافى است.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2565.
*****
خوئي، تبريزي، سيستاني: مسأله- هر گاه چیزی را که پیدا کرده نشانه ای دارد که به واسطه آن می تواند صاحبش را پیدا کند اگر چه بداند صاحب آن (خوئي، تبريزي: سنّي يا) كافري است كه اموالش محترم است، در صورتي كه قيمت آن چيز به مقدار يك درهم برسد، بايد از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك سال در محلّ اجتماع مردم اعلان كند. (سيستاني: و اگر قيمت آن، از يك درهم كمتر باشد، احتياط واجب آن است كه آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد و هر وقت صاحبش پيدا شد، چنانچه به صدقه دادن راضي نشود، عوض آن را به او بدهد).
زنجاني: مسأله- هرگاه چيزيي را كه پيدا كرده نشانه اي دارد كه به واسطه آن مي تواند صاحبش را پيدا كند، اگر چه بداند صاحب آن كافري است كه اموالش محترم است، در صورتي كه قيمت آن چيز به مقدار يك درهم برسد، بايد از روزي كه آن را پيدا كرده تا يك سال در محلّ اجتماع مردم اعلان كند. و لازم نیست پیدا کننده خودش اعلان کند بلکه می تواند به کسی که اطمینان دارد بگوید که اعلان نماید.
مكارم: مسأله- هرگاه مالي را كه پيدا كرده نشانه دارد و قيمتش به اندازه يك درهم يا بيشتر است، بايد آن راتا يك سال اعلام كند (چنانچه از روزي كه پيدا كرده تا يك هفته هر روز اعلام كند، بعد هفته اي يك بار تا آخر سال در محلّ اجتماع مردم كافي است) چه آن مال متعلّق به مسلماني باشد يا كافري كه در امان مسلمانان است، اعلام كردن واجب است.
(مسأله 2567) اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، مي تواند به كسي كه اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان نمايد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
زنجانی: رجوع کنید به ذیل مسأله 2566.
*****
مكارم: مسأله- هرگاه به جاي اعلام كردن لفظي، اعلان كتبي در محلّي كه مركز رفت و آمد مردم است، نصب كند و مردم آنجا غالباً با سواد باشند يا افراد با سواد، اعلان را براي بيسوادان بخوانند و تا يك سال اعلان در آنجا بماند كافي است.
مسأئل اختصاصي
مکارم: مسأله 2195- احتیاط واجب آن است که اگر در حرم مکه مالی که قیمت آن به اندازه یک درهم یا بیشتر است پیدا کند آن را برندارد .
مكارم: مسأله 2199- هرگاه در يكي از حرمهاي مقدّس، يا مساجد، محلّي براي گمشده ها تعيين شود و مردم بدانند براي پيدا كردن گمشده خود بايد به آن محلّ مراجعه كنند و متصدّيان آن محلّ مورد اعتماد باشند، كافي است كه گمشده را به محلّ آن تحويل دهد و آنها تا يك سال بايد آن را نگهداري كنند و اگر صاحب آن پيدا نشد، طبق مسأله [2568] عمل نمايد. و اگر در بعضي از شهرها چنين محلّي براي گمشده ها در نظر گرفته شود و مردم از آن باخبر باشند، وظيفه اعلان كردن، با سپردن گمشده به آن محلّ، از دوش مردم برداشته مي شود.
(مسأله 2568) اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود1 مي تواند آن را براي خودبردارد2 به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، يا براي او نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد3 ولي احتياط مستحبّ آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد
1- خوئي، تبريزي، زنجاني: در صورتي كه آن مال را در غير حرم مكّه پيدا كرده باشد...
نوري: اگر در محدوده حرم پيدا كرده مي تواند آن را صدقه دهد و اگر صاحبش پيدا شد ضامن او خواهد بود و يا آن را حفظ كند تا صاحبش پيدا شود امّا اگر در غير حرم پيدا كرده...
2- خوئي، تبريزي: يا براي صاحبش نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد يا از طرف صاحبش (خوئي: به فقرا) صدقه بدهد و اگر آن مال را در حرم پيدا كرده باشد، احتياط واجب آن است كه تصدّق كند. (تبريزي: يا براي صاحب آن تا وقتي كه احتمال دارد صاحب آن پيدا شود نگهدارد).
زنجاني: يا براي صاحبش نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد يا آن را صدقه بدهد.
3- فاضل: يا از طرف صاحبش صدقه بدهد...
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2565.
*****
اراكي: مسأله- اگر مالي را در غير حرم مكّه پيدا كند و تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، مي تواند آن را براي خود بردارد به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد، به او بدهد، ولي احتياط مستحبّ آن است كه از طرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه بدهد. و اگر در حرم پيدا شده، مي تواند براي او نگهداري كند كه هر وقت صاحبش پيدا شد به او بدهد و يا از طرف صاحبش به فقير غير سيّد صدقه بدهد.
سيستاني: مسأله- اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، در صورتي كه آن مال را در غير حرم مكّه پيدا كرده باشد مي تواند آن را براي صاحبش نگهداري كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد و در اين مدّت استفاده از آن با حفظ عين آن اشكال ندارد و مي تواند آن را از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه آن را براي خود برندارد، و اگر آن مال را در حرم پيدا كرده باشد احتياط واجب آن است كه آن را به فقرا صدقه بدهد.
بهجت: مسأله- اگر تا يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد چنانچه در غير حرم مكّه پيدا كرده، مي تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد يا به عنوان امانت براي صاحبش نزد خود نگهداري كند، يا به حاكم شرع بدهد يا براي خود بردارد و قصد كند كه اگر صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد و اگر در حرم مكه پيدا كرد، چنانچه قصد ندارد كه به عنوان امانت نگهدارد، ظاهر اين است كه صدقه مي دهد.
وحید: مسأله- اگر تا یك سال اعلان كند و صاحب مال پیدا نشود ، در صورتى كه آن مال را در غیر حرم مكّه پیدا كرده باشد ، مى تواند آن را براى صاحبش نگه دارد كه هر وقت پیدا شد به او بدهد ، یا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، یا براى خود بردارد ، ولى هرگاه صاحبش پیدا شد حقّ دارد بگیرد ، و اگر آن مال را در حرم پیدا كرده باشد باید از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد.
مكارم: مسأله- هر گاه تا يك سال اعلان كند و يا در محلّ اعلان شده نگهداري شود و صاحب مال پيدا نشود، پيدا كننده مخير است يكي از چهار كار را انجام دهد:
(1) آن را براي خود بردارد به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد، اگر آن مال موجود نيست عوض آن را به او بدهد.
(2) به صورت امانت براي او نگهداري كند.
(3) از طرف صاحبش صدقه در راه خدا بدهد.
(4) آن را به حاكم شرع بسپارد و احتياط مستحبّ صدقه دادن يا سپردن به حاكم شرع است.
سبحانی: مسأله- اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود، مى تواند يكى از چهار كار را انجام دهد:
1- آن را براى خود بردارد، به قصد اينكه هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد،
2- به صورت امانت براى او نگهدارى كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد،
3- از طرف صاحبش صدقه بدهد،
4- آن را به حاكم شرع بسپارد.
(مسأله 2569) اگر بعد از آن كه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد مال را براي صاحبش نگهداري كند و از بين برود، چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكرده و تعدّي، يعني زياده روي هم ننموده، ضامن نيست1 ولي اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد2، يا براي خود برداشته باشد3، در هر صورت ضامن است4.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- خوئي، تبريزي، سيستاني: ولي اگر (خوئي، تبريزي: براي خود برداشته باشد ضامن است و اگر) از طرف صاحبش صدقه داده باشد صاحبش مخيّر است بين آن كه به صدقه راضي شده يا عوض مالش را مطالبه كند و ثواب صدقه براي تصدّق كننده باشد.
زنجاني: چنانچه در نگهداري آن كوتاهي نكرده، ضامن نيست، ولي اگر باري خود برداشته باشد ضامن است و اگر صدقه داده باشد صاحبش مي تواند به صدقه دادن راضي شده يا عوض مالش را بگيرد و ثواب صدقه براي صدقه دهنده باشد. در ساير مسائل اين فصل هم كه از صدقه دادن سخن گفته شده، اگر صاحب مال به صدقه راضي نشود، صدقه دهنده ضامن است.
وحید: ولى اگر براى خود برداشته و از بین رفته ، در صورتى كه مالك پیدا شود و مطالبه كند ضامن است ، و اگر صدقه داده باشد ، صاحب مال مخیر است بین آن كه به صدقه راضى شود یا عوض مالش را بگیرد و ثواب صدقه براى صدقه دهنده باشد.
2- مكارم: اگر صاحبش پيدا شد و به صدقه دادن راضي نشد، بايد عوض آن را به او بدهد.
3- گلپايگاني، صافي: ضامن است.
سبحانی: اگر صاحب مال راضى نشد بايد مثل و يا قيمت آن را بدهد.
4- اراكي: و همچنين در مالي كه در حرم پيدا كرده اگر صدقه داده باشد، ضامن است.
فاضل: امّا اگر صاحب مال به صدقه دادن راضي شود، ضامن نيست.
*****
بهجت: مسأله- اگر صاحب مال بعد از يك سال اعلان، پيدا شد، چنانچه مال را صدقه يا به حاكم شرع داده، بنابر أقرب ضامن نيست و همچنين اگر بدون افراط و تفريط تلف شده نيز ضامن نيست و اگر به عنوان امانت نگه داشته، تحويل مي دهد و اگر براي خود برداشته عوض آن را بايد بدهد.
(مسأله 2570) كسي كه مالي را پيدا كرده، اگرعمداً به دستوري كه گفته شد اعلان نكند، گذشته از اين كه معصيت كرده1، باز هم واجب است اعلان كند2.
این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.
1- سيستاني: چنانچه احتمال دهد كه مفيد باشد...
فاضل: اگر براي خودش بردارد، ضامن است و هر وقت صاحب آن پيدا شد، بايد به او بدهد و اگر به نيّت صاحب آن صدقه بدهد، چنانچه بعداً صاحب آن پيدا شد و صدقه را قبول كرد، وظيفه اي ندارد، امّا اگر صاحب آن به صدقه دادن راضي نشد، بايد مثل يا قيمت آن را به او بدهد و صدقه اي كه پرداخته است، براي خودش محسوب مي شود.
2- بهجت: و در سالي كه اعلان نكرده، نمي تواند كارهايي را كه در مسائل قبل گفته شد، انجام دهد.
وحید: تكلیف ساقط نشده و باید به همان دستور اعلان كند.
*****
مظاهری: مسأله- كسى كه مالى را پيدا كرده اگر به اندازه 6/12 نخود نقره باشد و نشانه هم داشته باشد اگر عمداً به دستورى كه گفته شد اعلام نكند معصيت كرده و در صورتى كه اميد به پيدا شدن صاحب آن داشته‏باشد باز هم واجب است اعلام كند.
(مسأله 2571) اگر بچه نابالغ چيزي پيدا كند، وليّ او بايد اعلان نمايد1.
1- اراکی: بنابر احتياط واجب.
*****
خوئي، تبريزي: مسأله- اگر ديوانه يا بچه نابالغ چيزي پيدا كند، وليّ او مي تواند اعلان نمايد. و پس از آن براي او تملك و يا از طرف صاحبش تصدّق كند.
فاضل: مسأله- اگر ديوانه يا بچه نابالغ چيزي پيدا كند، وليّ او بايد اعلان نمايد و پس از آن، براي او تملّك و يا از طرف صاحبش صدقه بدهد امّا اگر براي صغير مصلحت دارد بهتر است تملّك نمايد.
زنجاني: مسأله- اگر ديوانه يا بچه نابالغ چيزي پيدا كند، وليّ او بايد اعلان كند و پس از آن با رعايت مصلحت وي آن را برايش تملك كند يا صدقه دهد يا براي مالك آن نگهدارد.
بهجت: مسأله- اگر بچه نابالغ يا ديوانه چيزي را پيدا كند، وليّ او بايد وظايفي را كه گفته شد، انجام دهد.
وحید: مسأله- اگر دیوانه یا بچّه نابالغ چیزى كه باید اعلان شود پیدا كند ، ولىّ او مى تواند به دستور مذكور اعلان نماید ، ولى اگر از آنها گرفت اعلان بر او واجب مى شود ، و پس از یك سال یا آن را براى صاحبش نگهدارى كند ، و یا براى صغیر یا دیوانه تملّك كند ، و یا از طرف صاحبش به فقرا صدقه بدهد ، و اگر صاحبش پیدا شد و راضى به صدقه نشد ، ولىّ ـ بنابر احتیاط واجب ـ عوض آن را از مال خودش بپردازد.
مكارم: مسأله- هر كودك نابالغي مالي راپيدا كند، احتياط واجب آن است كه وليّ او اعلان نمايد و چنانچه تا يك سال صاحب آن پيدا نشد، مطابق يكي از دستورهاي چهارگانه گذشته [در مسأله 2568] آنچه مطابق مصلحت كودك است عمل مي نمايد.
سيستاني: مسأله- اگر ديوانه يا بچه نابالغ چيزي را پيدا كند كه نشانه دار باشد و قيمت آن به مقدار يك درهم برسد وليّ او مي تواند اعلان نمايد، بلكه واجب است كه اعلان نمايد اگر آن چيز را از بچه يا ديوانه گرفته باشد، و اگر يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد، بايد به آنچه در مسأله [2568] گفته شد عمل نمايد.
مظاهری: مسأله- اگر ديوانه يا نابالغ چيزى پيدا كند، اگر كمتر از 6/12 نخود نقره باشد يا نشانه نداشته باشد مى‏تواند براى خود بردارد و اگر به مقدار 6/12 نخود نقره باشد و نشانه هم داشته باشد ولىّ او بايد اعلام نمايد و پس از يك سال اعلام يا مأيوس شدن از صاحبش، ديوانه يا نابالغ مى‏تواند آن را براى خود بردارد.
(مسأله 2572) اگر انسان در بين سالي كه اعلان مي كند كه از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود1 احتياط واجب آن است كه آن را صدقه بدهد2.
این مسأله دررساله آیت الله مظاهری نیست.
1- مكارم: و يا از اوّل مأيوس باشد كه صاحب آن را پيدا كند...
فاضل: به نحوي كه اعلان كردن، لغو شمرده شود....
بهجت: بنابرأظهر ديگر اعلان واجب نيست و مي تواند به وظافي كه گفته شد عمل نمايد.
وحید: تملّك آن اشكال دارد ، ولى مى تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد ، و بنابر احتیاط واجب از حاكم شرع اذن بگیرد.
سبحانی: می تواند آن را صدقه بدهد.
2- نوري: يا نگهداري كند تا صاحبش پيدا شود.
خوئي: [اگر] بخواهد آن را صدقه بدهد يا تملك نمايد اشكال دارد.
اراكي: تملك آن و همچنين صدقه دادن آن اشكال دارد و بايد به عنوان امانت آن را نگهداري كند.
گلپايگاني، تبريزي، صافي: [اگر] بخواهد آن را صدقه بدهد، اشكال ندارد.
مكارم: احتياط واجب آن است كه آن مال را از طرف صاحب اصليش به فقير بدهد.
سيستاني: بايد –به اذن حاكم شرع بنابراحتياط واجب- آن را صدقه بدهد.
زنجاني: بايد آن را صدقه دهد كه به احتياط واجب در صورت امكان با اجازه حاكم شرع باشد.
(مسأله 2573) اگر در بين سالي كه اعلان مي كند مال از بين برود1، چنانچه در نگهداري آن كوتاهي كرده2، يا تعدّي؛ يعني زياده روي كرده باشد عوض آن را به صاحبش بدهد3 و اگر كوتاهي نكرده و زياده روي هم ننموده، چيزي بر او واجب نيست.
1- مكارم: ضامن نيست، مگر در این كه در نگهداري آن كوتاهي يا زياده روي كرده باشد.
2- سيستاني: يا در آن تصرّف كرده است، عوض آن را براي صاحبش ضامن است و بايد اعلان را ادامه دهد و اگر كوتاهي نكرده و تصرّف هم ننموده است، چيزي بر او واجب نيست.
زنجاني: بايد عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر كوتاهي نكرده، چيزي بر او واجب نيست.
3- بهجت: و گر نه چيزي بر عهده او نخواهد بود، ولي اگر قبل از تمام شدن سال براي خودش بردارد و تلف شود، ضامن است.
*****
مظاهری: مسأله- اگر در بين سالى كه اعلام مى‏كند مال از بين برود چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده باشد و به دستورى كه گفته شد اعلام نموده باشد، چيزى بر او نيست، و الّا بايد عوض آن را به حاكم شرع بدهد.
(مسأله 2574) اگر مالي را كه نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكه دار مي رسد1 در جايي پيدا كند كه معلوم است بواسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمي شود مي تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد2 و چنانچه صاحبش پيدا شود و به صدقه دادن راضي نشود بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه اي كه داده مال خود اوست.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- خوئي، تبريزي، سيستاني: قيمت آن به يك درهم مي رسد...
2- خوئي، تبريزي: از طرف صاحبش (خوئي: به فقرا) صدقه بدهد و لازم نيست صبر كند تا سال تمام شود. [پايان مسأله]
فاضل: و لازم نيست صبر كند تا سال تمام شود...
اراكي: بنابراحتياط واجب بايد در روز اول با اجازه حاكم شرع آن را از طرف صاحبش به غير سيّد صدقه بدهد...
سيستاني: بايد از روز اول آن را از طرف صاحبش به فقرا –با اذن حاكم شرع بنابر احتياط واجب- صدقه بدهد، و نبايد صبر نمايد تا سال تمام شود.
سبحانی: یا تملک نماید...
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2572.
*****
بهجت: مسأله- اگر مال نشانه داري را كه ارزش آن به يك درهم مي رسد در جايي پيدا كند كه معلوم است بوسيله اعلان صاحب آن پيدا نمي شود، مثل بيابانها يا خرابه ها و مانند آن، اگر مالك آن ولو اجمالاً معلوم نباشد حكم كمتر از يك درهم را دارد، و اگر مالك آن ولو اجمالاً معلوم باشد بايد به وظايفي كه براي بعد از اعلان گفته شد عمل نمايد.
زنجاني: مسأله- اگر مالي را كه نشانه دارد و قيمت آن به يك درهم مي رسد، در جايي پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمي شود، باید آن را صدقه بدهد و لازم نيست صبر نمايد تا سال تمام شود و به احتياط واجب براي صدقه دادن از حاكم شرع اجازه بگيرد.
وحید: مسأله- اگر مالى پیدا كند كه قیمت آن به یك درهم مى رسد و تعریفش ممكن نیست ـ مثل اینكه مال نشانه دارد ولى در جایى پیدا كند كه معلوم است به واسطه اعلان ، صاحب آن پیدا نمى شود ، یا نشانه دار نباشد ـ مى تواند از روز اوّل آن را از طرف صاحبش به فقراء صدقه بدهد ، و بنابر احتیاط واجب به اذن حاكم شرع باشد.
(مسأله 2575) اگر چيزي را پيدا كند و به خيال اين كه مال خود اوست بردارد بعد بفهمد مال خودش نبوده1، بايد تا يك سال اعلان نمايد2.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و مظاهری نیست.
1- سيستاني، وحید: احكامي (وحید: احکام گمشده) كه در مسائل گذشته گفته شد، بر آن جاري است.
مكارم: نمي تواند آن را در همانجا بيندازد، بلكه بايد مطابق دستوري كه گذشت تا يك سال اعلان نمايد و اگر با پاي خود آن را تكان دهد اين حكم را ندارد، هر چند خود اين كار اشكال دارد.
زنجاني: بايد به احكام مال پیدا شده عمل كند.
2- گلپايگاني، صافي: و همچنين است اگر مثلاً پاي خود را به گمشده اي بزند و آن را از جاي خودش حركت دهد.
فاضل: و همچنين است بنابر احتياط واجب اگر آن را با پاي خود حركت داده و جابجا كند.
(مسأله 2576) لازم نيست موقع اعلان، جنس چيزي را كه پيدا كرده بگويد، بلكه همين قدر كه بگويد چيزي پيدا كرده ام كافي است1.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- سبحانی : مگر اين كه اعلان بدون تعيين جنس بى فائده باشد در اين صورت بايد نوع جنس را اعلان كند.
وحید: مگر در صورتى كه بدون ذكر جنس، اعلان ـ از جهت تأثیر در التفات كسى كه مالش را گم كرده ـ بى فایده باشد.
*****
گلپايگاني، فاضل، صافی: مسأله- بايد موقع اعلان، جنس چيزي را كه پيدا كرده معيّن نمايد (صافی: بلکه ) به نحوي كه در نظر عرف، صدق تعريف كند، مثل اين كه بگويد: كتابي پيدا كرده ام يا لباسي، و اگر همين قدر بگويد، چيزي پيدا كرده ام، كافي نيست.
بهجت: مسأله- در موقع اعلان بعضي از اوصاف مال پيدا شده را مي گويد كه تا حدودي آن را بشناساند و بعضي ديگر را نمي گويد تا مالك حقيقي را بشناسد.
مكارم: مسأله- بايد در موقع اعلان كردن، طوري بگويد كه نشانه هاي آن روشن نشود و اگر كسي آمد و نشانه هاي آن را داد به طوري كه اطمينان حاصل شد مال او است بايد به او بدهد، ولي لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات، صاحب مال هم ملتفت آن نيست، بگويد.
سيستاني: مسأله- چيزي را كه پيدا كرده بايد بطوري اعلان كند كه اگر صاحب آن بشنود احتمال دهد كه آن چيز مال اوست، و اين امر به حسب اختلاف موارد فرق مي كند مثلاً گاهي همين قدر كافي است كه بگويد: چيزي پيدا كرده ام ، ولي در بعضي موارد بايد جنس آن را نيز تعيين كند مثلاً بگويد: قطعه اي طلا پيدا كرده ام، و در بعضي موارد بايد بعضي از خصوصيات را اضافه کند ، مثلا بگوید : گوشواره ای طلا پیدا کردم ولی در هر صورت باید تمام خصوصیات را نگويد تا متعيّن نشود. و بايد در جايي اعلان كند كه احتمال بدهد خبر به صاحبش مي رسد.
زنجاني: مسأله- درهنگام اعلان بايد عبارتي را برگزيند كه بيش از همه شنونده را متوجه مال گمشده و صفات آن بنمايد، بنابر اين معمولاً نمي تواند بگويد كه «چيزي يا مالي پيدا شده» بلكه مثلاً بايد بگويد: «طلا يا نقره يا ظرف يا پيراهني پيدا شده است» البتّه نبايد تمام ويژگيهاي آن را هم ذكر كند، بلكه بايد هنوز چيز پيدا شده در بوته ابهام باقي باشد، خلاصه بايد بهترين راهي را كه مال را به صاحبش مي رساند برگزيند، عبارت اعلان نه كاملاً مبهم باشد و نه كاملاً مشخّص، بلكه ما بين اين دو حالت باشد.
(مسأله 2577) اگر كسي چيزي را پيدا كند و ديگري بگويد مال من است1، در صورتي بايد به او بدهد كه نشانه اي آن را بگويد2، و يقين پيدا كند كه مال اوست3 ولي اگر ذكر نشانه ها فقط موجب گمان مالك بودنش باشد مخير است كه به او بدهد يا از دادن به او خودداري نمايد.
1- خوئي، سيستاني، وحید، تبريزي: و نشانه هاي آن را بگويد، در صورتي بايد به او بدهد كه اطمينان داشته باشد مال اوست و لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات، صاحب مال هم ملتفت آنها نيست، بگويد.
زنجاني: و نشانه هاي آن را بگويد، اگر اطمينان نباشد مال اوست نمي تواند به او بدهد و اگر اطمینان باشد باید به او بدهد و لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.
بهجت: اگر يقين يا اطمينان پيدا كند كه راست مي گويد يا دو شاهد عادل شهادت شهادت دهند ويا ادّعا كننده قسم بخورد كه مال اوست، واجب است به او داده شود، ولي اگراز نشانه دادن او فقط گمان برايش حاصل شود يا يك شاهد عادل شهادت دهد، مخيّر است به او بدهد يا ندهد و در صورتي كه گمان قوي پيدا كند، وجوب تحويل به او خالي از وجه نيست.
2- گلپايگاني، صافي، نوري: ولي لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست، بگويد.
اراكي: در صورتي بايد به او بدهد كه براي او از نشانه هايي كه مي گويد، يقين يا اطمينان حاصل شود كه آن چيز مال اوست ولي لازم نيست نشانه هايي را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم متوجه آنها نيست، بگويد.
مظاهری: در صورتی باید به او بدهد که اطمینان پیدا کند مال اوست و لازم نیست نشانه هایی را که بیشتر اوقات صاحب مال هم متوجه انها نیست بگوید.
سبحانی: و اطمينان حاصل شود كه مال او است ولى لازم نيست نشانه هائى را كه بيشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نيست بگويد.
3-فاضل: يقين يا اطمينان كه مال او است.[پايان مسأله]
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2576.
(مسأله 2578) اگر قيمت چيزي كه پيدا كرده به 6/12 نخود نقره سكه دار برسد1 چنانچه اعلان نكند و در مسجد، يا جاي ديگري كه محلّ اجتماع مردم است بگذارد2 و آن چيز از بين برود، يا ديگري آن را بردارد، كسي كه آن را پيدا كرده ضامن است.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
1- خوئي، سيستاني، تبريزي، زنجاني: اگر قيمت چيزي كه پيدا كرده (تبريزي: و نشانه دارد) به يك درهم برسد...
مكارم: مالي كه پيدا كرده، اگر قيمت آن يك درهم يا بيشتر باشد...
2- وحید: در مسجد یا جاى دیگرى بگذارد...
*****
مظاهری: مسأله- اگر قيمت چيزى كه پيدا كرده به 6/12 نخود نقره برسد و نشانه هم داشته باشد چنانچه اعلام نكند و در مسجد يا جاى ديگرى بگذارد و آن چيز از بين برود ضامن است، و اگر به ديگرى بدهد يا ديگرى آن را بردارد هر دو ضامن هستند و بايد هر دو به دستورى كه گفته شد عمل كنند.
(مسأله 2579) هرگاه چيزي پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود بايد تا مقداري كه ممكن است آن را نگه دارد بعد قيمت كند1 و خودش بردارد يا بفروشد و پولش را نگه دارد 2 (و احتياط مستحبّ3 آن است كه در فروش آن به خودش يا به ديگري، از حاكم شرع در صورت امكان اجازه بگيرد و در هر صورت بايد تعريف تا يك سال را ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول را به او تسليم كند4.) و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد و احتياط واجب5 آن است كه براي صدقه دادن از حاكم شرع اجازه بگيرد.
1- اراكي: بعد با اجازه حاكم شرع قيمت آن را معيّن كند...
فاضل: بعد با اجازه مجتهد جامع الشرائط يا وكيل او قيمت آن را معين كند و بفروشد و پولش را نگه دارد و تا يك سال تعريف و اعلان كند؛ چنانچه صاحب آن پيدا نشد، از طرف او صدقه بدهد.
2- سبحانی: و اگر صاحب آن پیدا نشد از طرف اوصدقه بدهد.
3- اراكي: احتياط واجب...
4- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله نوري نيست]
5- نوري: احتياط مستحبّ...
*****
خوئي: مسأله- هرگاه چيزي را پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود بايد با اجازه حاكم شرع يا وكيل او قيمت آن را معين كند و بفروشد و پولش را نگه دارد و اگر صاحب آن پيدا نشد، از طرف او صدقه بدهد.
گلپايگاني، صافي: مسأله- هرگاه چيزي پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود بايد قيمت آن را معين كند يا براي خودش بردارد و يا به ديگري بفروشد و پولش را براي صاحبش نگه دارد و احتياط لازم آن است كه اين كار را با اذن حاكم شرع يا وكيل او باشد و در هر دو صورت وجوب اعلان تا يك سال ساقط نمي شود. و اگر تا يك سال صاحبش پيدا نشد، مي تواند در ثمن تصرّف كند و يا آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد و هر وقت صاحب مال پيدا شود، بايد عوض ثمن و يا قيمتي را كه به عهده گرفته و مال را براي خود برداشته به او ردّ كند، بلي، اگر ثمن را صدقه داده باشد و صاحب مال به صدقه راضي شود، چيزي بر او نيست.
تبريزي: مسأله- هرگاه چيزي را پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود مي تواند قيمت آن را تعيين كرده و خود، پيدا شده را تملّك و صرف نمايد و تا يك سال فحص از صاحب كند و اگر صاحب پيدا نشد بنابراحتياط مستحبّ قيمت تعيين شده را از طرف او صدقه كند.
وحید: مسأله- هرگاه چیزى را پیدا كند كه تا یك سال قابل ماندن نیست ـ مانند میوه و سبزیجات ـ بنابر احتیاط واجب تا زمانى كه آسیبى به آن نرسد نگه دارد ، و چنانچه صاحبش پیدا نشد به اذن حاكم شرع یا وكیل او ، و در صورت نبودن این دو به اذن عدول مؤمنین ـ در صورتى كه میسّر باشد ـ آن را قیمت كند و بفروشد ، یا خودش بردارد و پول آن را نگه دارد ، و بنابر احتیاط واجب از زمان پیدا شدن تا یك سال اعلان كند ، و در صورت پیدا نشدن صاحبش به آنچه كه در مسأله «۲568» گذشت عمل نماید.
مكارم: مسأله- هرگاه مالی پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود مانند بسياري از غذاها و ميوه ها، بايد تا مدّتي كه فاسد نمي شود آن را نگه دارد بعد قيمت كند و خودش آن را مصرف نمايد يا بفروشد و پولش را نگه دارد و اگر صاحب آن پيدا نشد، از طرف او صدقه بدهد و احتياط مستحبّ آن است كه اگر دسترسي به حاكم شرع دارد، از او اجازه بگيرد.
بهجت: مسأله- هرگاه چيزي را پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود مي تواند آن را قيمت كند و براي خود بردارد، و ميزان، قيمت زماني است كه در آن تصرّف مي نمايد و تمام وظايفي كه براي اصل مال بود، از قبيل اعلان و ساير وظايف، در اينجا براي عوض مال ثابت است و مي تواند به حاكم مراجعه كرده و از او كسب تكليف نمايد.
سيستاني: مسأله- هرگاه چيزي را كه پيدا كند كه تا يك سال نمي ماند، بايد تا آخرين زماني كه باقي مي ماند –البته با حفظ تمام خصوصياتي كه در قيمتش دخالت دارند- آن را حفظ كند و احتياط واجب آن است كه در طيّ اين مدّت او را اعلان كند و چنانچه صاحبش پيدا نشد، مي تواند قيمت آن را معيّن كند و براي خود بردارد، و مي تواند بفروشد و پولش را نگه دارد و در هر دو صورت بايد اعلان را ادامه دهد و اگر صاحبش پيدا شد قيمت آن را به او بدهد و اگر تا يك سال صاحبش پيدا نشد، بايد به آنچه در مسأله [2568] گفته شد عمل نمايد.
زنجاني: مسأله- هرگاه چيزي پيدا كند كه اگر بماند فاسد مي شود يا از قيمت آن كاسته مي گردد، بايد تا مقداري كه از قيمت آن كاسته نمي شود آن را نگهدارد و بعد از آن قيمت كند و خودش بردارد و يا بفروشد و پولش را نگه دارد، و احتياط مستحبّ آن است كه در صورت امكان در فروش آن به خودش يا به ديگري از حاكم شرع اجازه بگيرد ولی ظاهراً اجازه لازم نيست، بويژه در چيزهايي مثل غذاي پخته و سبزيجات كه به سرعت فاسد مي شوند، و در هر صورت بايد اعلان راتا يك سال ادامه دهد تا اگرصاحب آن پيدا شد پول آن را به وي بدهد و اگر صاحب آن پيدا نشد صدقه دهد.
مظاهری:مسأله- هرگاه چيزى پيدا كند كه اگر بماند فاسد مى‏شود در صورتى كه نشانه داشته باشد و به مقدار 6/12 نخود نقره باشد بايد آن را قيمت كند و آن را مصرف نمايد و به دستور مالى كه انسان پيدا مى‏كند عمل نمايد، پس اگر صاحبش پيدا شد قيمت آن را به او مى‏دهد و اگر از پيدا شدن صاحبش مأيوس شود يا يك سال بگذرد مى‏تواند براى خود بردارد.
(مسأله 2580) اگر چيزي را كه پيدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد1، در صورتي كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند اشكال ندارد2.
این مسأله دررساله آیت الله بهجت نیست.
1- سيستاني: وضو و نمازش باطل نمي شود حتي اگر نخواهد آن را به صاحبش تحويل دهد.
2- خوئي، فاضل: (خوئي: بي شبهه اشكال ندارد) و الاّ حكم مغصوب را دارد.
وحید: وگرنه تصرّف او هرچند به همراه داشتن باشد حرام است ، ولى وضو و نمازش به صرف این كه آن چیز همراه او باشد باطل نمى شود.
مكارم: در صورتي كه قصدش اين است كه آن را به اين وسيله حفظ كند تا به دستور شرع درباره آن عمل نمايد اشكال ندارد.
*****
زنجاني: مسأله- اگر همراه داشتن مالي كه پيدا كرده ضرري بدان نداشته باشد، مي تواند آن را در موقع وضو و نماز يا غير آن همراه داشته باشد.
مظاهری: مسأله- اگر چيزى را كه پيدا كرده همراه او باشد در صورتى كه قصدش اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند اشكال ندارد و الّا حكم غصب را دارد.
(مسأله 2581) اگر كفش او را ببرند و كفش ديگري به جاي آن بگذارند چنانچه بداند كفشي كه مانده مال كسي است كه كفش او را برده1 (درصورتي كه از پيدا شدن صاحبش مأيوس و يا برايش مشقت داشته باشد2) مي تواند3 بجاي كفش خودش بردارد4، ولي اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر باشد بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادي قيمت رابه او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود5 بايد با اجازه حاكم شرع زيادي قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد6. و اگر احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده7 بايد با آن معامله مجهول المالك نمايد، يعني از صاحبش تفحّص كند و چنانچه از پيدا كردن او مأيوس شود از طرف او به فقير صدقه بدهد.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
1- اراكي: و بداند كه عمداً برده و دسترسي به او ندارد...
خوئي، سيستاني، تبريزي، فاضل: و راضي است كه كفشش را عوض كفشي كه برده است بردارد (فاضل: بلكه اگر بداند عمداً آن را برداشته)...
وحید: چنانچه بداند یا از قرائن اطمینان كند كفشى كه مانده مال كسى است كه كفش او را برده ...
زنجاني: و نتواند كفش خود را بدست آورد...
مكارم: و اين كار عمداً انجام شده و دسترسي به آن شخص نيست...
2- [قسمت داخل پرانتز بجز رساله آيات عظام نوري و فاضل دربقيه رساله ها نيست]
3- اراكي: مي تواند کفش او را به عنوان تقاص...
زنجاني: مي تواند كفشي را كه مانده...
4- خوئي، سيستاني، تبريزي، وحید: و همچنين است اگر بداند كه كفش او را به طور ناحقّ و ظلم برده است، ولي دراين فرض بايد قيمت آن از كفش خودش بيشتر نباشد و الا حكم مجهول المالك نسبت به زيادي قيمت جاري است ، در غير اين دو صورت، حكم مجهول المالك بر آن كفش جاري خواهد بود (تبريزي: مگر آن كه بداند صاحب او از آن كفش، اعراض كرده).
مكارم: و چنانچه دسترسي به حاكم شرع دارد از او اجازه بگيرد...
5- اراكي: بنابراحتياط واجب با اجازه حاكم شرع زیادی قيمت را از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهد. و اگر كسي كه كفش او را برده متعمّد نبوده يا احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده و دسترسي به او نيست بايد با آن معامله مجهول المالك نمايد، يعني از صاحبش تفحّص كند و چنانچه از پيدا كردن او مأيوس شود، بنابر احتياط واجب با اجازه حاكم شرع از طرف او به فقير غير سيّد صدقه بدهد.
فاضل: بايد زيادي قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده چنانچه از پيدا كردن صاحبش مأيوس باشد، از طرف او آن را صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه به اذن حاكم شرع باشد.
مكارم: زيادي را از طرف صاحبش صدقه مي دهد، ولي اگر يقين دارد يا احتمال مي دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده، چنانچه از پيدا كردن صاحب آن مأيوس باشد بايد آن را صدقه دهد.
6- زنجاني: بايد به اجازه حاكم شرع زيادي قيمت را صدقه بدهد و اگر احتمال دهد كفشي كه مانده مال كسي نيست كه كفش او را برده، در صورتي كه قيمت آن از يك درهم كمتر باشد، مي تواند براي خود بردارد و اگر بيشتر باشد، بايد تا يك سال اعلان كند و بعد از يك سال احتياطاً صدقه بدهد.
سبحانی: و اگر احتمال دهد كفشى كه مانده مال كسى نيست كه كفش او را برده در صورتى كه قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكه دار كمتر باشد; مى تواند براى خود بردارد و اگر بيشتر باشد حكم «مجهول المالك» دارد، هر موقع از پيدا كردن صاحبش مأيوس شد، از طرف صاحبش صدقه بدهد.
7- گلپايگاني، صافی، نوري: در صورتي كه قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكّه دار كمتر باشد، مي تواند براي خود بردارد و اگر بيشتر باشد، بايد (صافی: احتیاطا ) تا يك سال اعلان كند و بعد از يك سال احتياطاً از طرف صاحبش صدقه بدهد.
*****
مظاهری: مسأله- اگر كفش او را ببرند و كفش ديگرى به جاى آن بگذارند چنانچه نشانه‏اى نداشته باشد يا قيمت آن كمتر از 6/12 نخود نقره باشد مى‏تواند براى خود بردارد، و اگر قيمت آن از 6/12 نخود نقره بيشتر باشد و نشانه هم داشته باشد حكمش حكم مالى است كه انسان آن را پيدا مى‏كند.
(مسأله 2582) اگر مالي را كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكه دار ارزش دارد پيدا كند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاي ديگر بگذارد چنانچه كسي آن را بردارد، براي او حلال است1.
این مسأله در رساله آيات عظام: خوئي، بهجت، سيستاني، زنجاني، وحید و تبريزي نیست.
1- اراكي: حلال بودن مال براي او اشكال دارد.
مسائل اختصاصي
خوئي: تبريزي: مسأله 2591- اگر مالي كه در دست انسان است، مجهول المالك «صاحب آن نامعلوم» باشد و گمشده برآن مال صدق نكند، لازم است صاحب آن را جستجو كند و پس از مأيوس شدن از پيدا شدن صاحبش آن را «به فقرا» صدقه بدهد و أحوط اين است كه با اجازه حاكم شرع تصدّق كند و اگر بعداً صاحبش پيدا شود، ضماني ندارد.
وحید: مسأله 2646- اگر مالى كه در دست انسان است مجهول المالك باشد ـ یعنى صاحب آن معلوم نباشد هرچند در بین افراد معینى ـ و گمشده بر آن مال صدق نكند ، لازم است صاحب آن را جستجو كند تا از پیدا شدنش نا امید شود ، و پس از مأیوس شدن آن را به فقراء صدقه بدهد ، و بنا بر احتیاط واجب به اذن حاكم شرع باشد ، واگر بعد صاحبش پیدا شود ضامن نیست.
سيستاني: مسأله 2540- اگر مالي كه در دست انسان است، مجهول المالك باشد يعني صاحب آن نامعلوم باشد و گم شده بر آن مال صدق نكند در صورتي كه اطمينان داشته باشد كه مالك آن راضي به تصرّف او در آن مي باشد، جايز است به هر طوري كه مي داند او راضي است در آن تصرّف كند و گرنه لازم است از صاحب آن تا زماني كه احتمال يافتنش را مي دهد جستجو نمايد و پس از يأس از پيدا شدن صاحبش بايد آن مال را به فقير صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه با اجازه حاكم شرع باشد و همچنين مي تواند با اجازه او قيمتش را صدقه بدهد، و اگر بعداً صاحبش پيدا شود، چنانچه راضي به صدقه دادن نشود، بنابر احتياط واجب بايد عوض آن را به او بدهد.
زنجاني: مسأله 2591- اگر صاحب مالي كه در دست انسان است نامعلوم باشد و بر آن، مال پيدا شده صدق نكند، مثل آن كه امانتي به انسان بسپارند و او فراموش كند كه صاحب مال چه كسي بوده است و صاحب مال هم به دنبال مالش نيايد،که به این مال مجهول المالک گفته می شود، لازم است صاحب آن را جستجو كند و پس از مأيوس شدن از پيدا شدن صاحبش، آن را صدقه بدهد و احتياط واجب اين است كه با اجازه حاكم شرع صدقه دهد و اگر بعداً صاحبش پيدا شد، چيزي بر عهده او نيست؛ همچنين اگر صاحب مال مشخّص است، ولي انسان نمي تواند آن را به وي يا به وليّ يا وكيل او برساند باید آن را صدقه بدهد كه به احتياط واجب با اجازه حاكم شرع باشد.
مكارم: مسأله 2211- در مواردي كه مال را از طرف صاحب اصلي آن در راه خدا صدقه مي دهند، به سيّد يا غير سيّد مي توان داد و اگر خودش مستحقّ باشد، خودش نيز مي تواند بردارد.
فاضل: مسأله 2705- لباسهايي را كه براي دوختن نزد خيّاط مي آورند، طلايي را كه نزد زرگر براي تعمير مي گذارند، كتابهايي كه براي صحافي يا فروش به صحّاف و كتابفروش مي سپارند و وسايلي كه براي تعمير و اصلاح، نزد تعمير كار مي برند، چنانچه صاحب آنها مجهول باشد و به سراغ آنها نيايد، پس از جستجو و تحقيق اگر از آمدن صاحب آنها مأيوس شوند بنابراحتياط واجب بايد از طرف صاحبانش آنها را صدقه بدهند.
مظاهری:مساله2123- مالى را كه انسان پيدا مى‏كند، در تمام صورى كه گفته شد مى‏تواند براى خود بردارد، بهتر است از طرف صاحبش به فقير صدقه دهد مخصوصاً اگر پيدا كننده غنى باشد و اگر بعد از صدقه دادن يا تلف شدن صاحبش پيدا شود بايد رضايت او را به دست آورد، و همچنين است مجهول المالك كه اگر بعد از اينكه با اذن حاكم شرع به مصرف رساند صاحبش پيدا شود بايد او را راضى نمايد.
مظاهری:مسأله 2124- مالى را كه انسان در صندوق شخصى خود پيدا مى‏كند اگر شك داشته باشد كه مال خود اوست يا نه، مال خود اوست و اگر يقين داشته باشد كه مال خود او نيست مجهول المالك است و بايد با اذن حاكم شرع به مصرف برسد، و در صندوق بانكها و مانند آن چنانچه مبلغى زياد بيايد، اگر معلوم باشد كه از غير بانك است و مالك آن معلوم نباشد نيز مجهول المالك است كه بايد با اذن حاكم شرع به مصرف برسد.
مظاهری:مسأله 2125- اگر چيزى را با پا و يا دست خود به كنارى بزند ولى آن را برندارد ضامن نيست و همچنين است اگر به ديگرى نشان دهد و او آن را بردارد بر كسى كه آن را نشان داده ضمانى نيست.
مظاهری:مسأله 2126- هرگاه از شخصى كه مال انسان را برده مالى نزد انسان باشد چنانچه از آمدن او مأيوس شد مى‏تواند به قيمت مالى كه از او برده از مال او تقاصّاً بردارد و بقيه آن حكم مجهول المالك را دارد.
مظاهری:مسأله 2127- چيزهايى را كه براى اصلاح نزد ارباب صنايع مى‏آورند و صاحبان آنها نمى‏آيند ببرند به طورى كه صنعتگر از آمدن آنها مأيوس مى‏شود حكم مجهول المالك را دارد كه بايد با اذن حاكم شرع به مصرف برسانند.
مظاهری:مسأله 2128- اگر انسان حيوانى را پيدا كند حكم او حكم مالى است كه انسان پيدا مى‏كند، و چنانچه صاحبش پيدا شود بايد حيوان را با منافع او به او بپردازد، ولى مى‏تواند مخارجى را كه نموده از صاحبش بگيرد.
[1]- درهم عبارت از 6/12 نقره سکه دار
[2] - درهم عبارت است از: 6/12 نخود نقره سکه دار