جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران تاکنون به کجا رسیده است؟

پس از آن که آمریکا یکجانبه از برجام خارج شد، جنگ اقتصادی با بیان بازگشت تحریم‌ها در نود روز و ۱۸۰ روز آغاز شد. جنگی که در شانزدهم مرداد ماه سال جاری با آغاز تحریم‌های نود روزه جدی‌تر شد. از نواخته شدن شیپور جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران تاکنون، در پنج جبهه ایران به پیروزی رسیده است، حال آنکه تیم اقتصادی ایران هنوز ناقص بوده و فرمانده اقتصادی ندارد!

به گزارش «تابناک اقتصادی»، در نوزدهم اردیبهشت ماه سال جاری بود که آمریکا با خروج یک جانبه اش از برجام و اعلام بازگشت تحریم ها علیه ایران در مدت نود روز و 180 روز، عملاً شیپور جنگ اقتصادی را به صدا درآورد. البته این کشور، تنها با ایران این جنگ را آغاز نکرد، بلکه حتی با یاران دیرینه خود چون کانادا نیز وارد جنگ شد. به هر صورت، آمریکا تمام توان خود را به کار گرفت تا هر طور شده، ایران را با جنگ اقتصادی به پای میز مذاکره بکشاند و از ایران امتیاز بگیرد؛ اما شواهد نشان می دهند، این کشور تاکنون دست کم در پنج جبهه اقتصادی از ایران شکست خورده است.

در آغاز آمریکا تلاش کرد تا فروش نفت ایران را به صفر برساند و از همه کشورها خواست، خرید نفت خود از ایران را قطع کنند تا درآمدهای نفتی ایران به صفر برسد و کشور با بحران درآمدی جدی مواجه شود. در همان ابتدای کار چین و هند اعلام کردند، از این خواسته آمریکا پیروی نخواهند کرد و به واردات نفت از ایران ادامه خواهند داد. روی هم رفته این دو کشور روزانه نزدیک به یک میلیون بشکه نفت از ایران خریداری می کنند. آمارهای اداره گمرکات چین حاکی از آن است که واردات نفت خام ایران به این کشور در ماه گذشته میلادی به 874 هزار بشکه در روز افزایش یافته است.

نکته قابل تأمل تر اینکه رویترز و نشریه فوربس تأیید کرده اند، حتی ایران برای دور زدن تحریم ها نزدیک به 22 میلیون بشکه نفت در بندر دالیان چین ذخیره سازی کرده تا به مشتریان آتی خود بفروشد. این آمارها نشان می دهند، هر چند با اعمال تحریم نفتی آمریکا، فروش نفت ایران از دو میلیون و 500 هزار بشکه در روز به یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز تنزل یافته، حداقل این است که فروش نفت ایران با خواسته آمریکا یعنی به صفر رساندن فروش نفت، فاصله های زیادی دارد؛ بنابراین، این اولین شکست آمریکا در جبهه اقتصادی علیه ایران بود.

همچنین با کاهش عرضه نفت ایران در سطح بین المللی، روند رو به رشد قیمت هر بشکه نفت خام ادامه پیدا کرد و کارشناسان پیش بینی می کنند، با آغاز تحریم های نفتی ایران در اواسط آبان ماه سال جاری، قیمت هر بشکه نفت به بیش از 100 دلار برسد. نمودار زیر هم این موضوع را تأیید می کند. این موضوع باعث خواهد شد تا ایران با نصف شدن میزان فروش نفت روزانه اش، به همان سطح درآمدهای نفتی تعیین شده در بودجه 97 برسد و حتی فراتر از آن نیز درآمد از محل فروش نفت به دست آورد.

عربستان نیز که وعده جایگزینی نفت ایران را به آمریکا داده بود، عملاً تاکنون نتوانسته است که به این وعده خود عمل کند و بازار نفت به خبرهای تحریم نفتی ایران و کاهش عرضه در حال واکنش نشان دادن است. با قتل جمال خاشقچی، روزنامه نگار منتقد پادشاهی عربستان در کنسولگری این کشور در ترکیه، هم اکنون اخباری پیرامون تحریم عربستان توسط آمریکا نیز مطرح است که در صورت رخ دادن این اتفاق، قطعا عربستان هم به آن واکنش نشان خواهد داد و این موضوع باز هم می تواند بازار نفت را ملتهب تر از گذشته کرده و قیمت هر بشکه نفت را با جهش های چشمگیری همراه کند. این دومین شکست آمریکا از ایران در جبهه اقتصادی محسوب می شود.

در یازدهم مهر ماه 1397 بود که سومین شکست اقتصادی آمریکا از ایران رقم خورد؛ این شکست به برگزاری جلسه دیوان بین المللی دادگستری در لاهه برای بررسی درخواست ایران برای صدور قرار موقت برای آمریکا در اعتراض به تصمیم واشنگتن برای بازگرداندن تحریم های یک جانبه علیه تهران بازمی گردد. دیوان بین المللی دادگستری طی حکمی موقت اعلام کرد: تحریم ها جان شهروندان ایرانی را به خطر انداخته است. دیوان لاهه از دولت آمریکا خواست تا صدور حکم نهایی، موانع صدور اقلام بشردوستانه به ایران را برطرف کند. هر چند طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، آمریکا در واکنش به این حکم دادگاه، آن را بی ارزش خوانده است، این یک پیروزی اقتصادی برای ایران در برابر آمریکا تلقی می شود.

چهارمین شکست اقتصادی آمریکا از ایران به انتشار آمارهای تجارت این کشور با ایران توسط اداره آمار آمریکا بازمی گردد. این آمارها نشان می دهند، در آگوست 2018 (10 مرداد تا 10 شهریور 1397) مصادف با آغاز اولین دوره تحریم های آمریکا علیه ایران، میزان صادرات این کشور به ایران به 149.8 میلیون دلار و میزان واردات این کشور از ایران به 7.1 میلیون دلار رسیده است. این آمارها نشان می دهند، میزان صادرات آمریکا به ایران نسبت به ماه می (هنگامی که آمریکا از برجام خارج شد) 29 برابر و میزان واردات آمریکا از ایران نسبت به همین ماه، یک میلیون دلار بیشتر شده است.

پنجمین شکست اقتصادی آمریکا و متحدانش در 27 مهر 1397 رقم خورد؛ جایی که گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF جلسه ای به منظور بررسی وضعیت ایران برگزار کرد و به رغم همه تلاش های آمریکا و متحدانش برای فرستادن ایران به فهرست سیاه، این گروه حکم به تعلیق ایران از اقدامات متقابل را تمدید کرد. با این حساب، ایران تا اجلاس بعدی این نهاد در فوریه ۲۰۱۹ (مصادف با اواخر بهمن)، فرصت دارد اقدامات لازم برای خروج دائم از فهرست سیاه را انجام دهد.

در کنار این پنج شکست آمریکا در جبهه اقتصادی از ایران، می توان به مواردی چون عدم حمایت اتحادیه اروپا از آمریکا در زمینه تحریم های ایران نیز اشاره کرد. این اتحادیه هم اکنون به دنبال راهکارهایی است تا در زمان اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران در اواسط آبان ماه سال جاری، بتواند به روابط تجاری خود با ایران ادامه دهد.

البته اشاره به این نکته نیز ضروری است که آمریکا در ابتدا با اعلام خروج از برجام و اعمال تحریم های اولیه خود علیه ایران توانست، اوضاع اقتصادی ایران را با آشفتگی هایی چون بی ثباتی نرخ دلار و خروج شرکت های خارجی از ایران همراه کند؛ اما هم اکنون شرایط به گونه ای دیگر در حال رقم خوردن است و امید آن می رود که اگر دولت هر چه زودتر تیم اقتصادی خود را تکمیل تر کند و فرمانده اقتصادی برگزیند، بتواند در جنگ های بعدی اقتصادی باز هم آمریکا را مغلوب تصمیمات درست و بجای خود کند.

شایان ذکر است، تحریم های کنونی آمریکا علیه ایران با تحریم های سال های 90 و 91 تفاوت های عمده ای دارد که از جمله این تفاوت ها می توان به این موضوع اشاره کرد که هم اکنون دیگر دنیا با آمریکا آن گونه که باید همراهی نمی کند، چون گزارش های آژانس بین المللی اتمی نشان می دهد، ایران به برجام تاکنون پایبند بوده است و از طرفی همان گونه که گفته شد، آمریکا با رئیس جمهور تاجر خود، نه تنها با ایران بلکه با همه کشورها و متحدان خود در اقتصاد سرپنجه شده است و این باعث خواهد شد که سایر کشورها نیز برای نشان دادن قدرت خود به آمریکا با این کشور وارد جنگ اقتصادی شوند و همچنین این کشور را در مقابله با ایران همراهی نکنند.