بررسی آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که در دولت یازدهم 40 میلیارد و 120 میلیون کیلووات ساعت برق به کشورهای همجوار شامل جمهوری آذربایجان، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، ترکیه و عراق صادر شد؛ صادراتی که سه میلیارد و 373 میلیون دلار برای کشور درآمدزایی ارزی کرد. اما این میزان با توجه به ظرفیت اسمی 80 هزار مگاواتی و تولید واقعی 58 هزار مگاواتی برق کشور چندان همخوانی ندارد. آن هم در شرایطی که ایران می‌خواهد تا سال 1404 تبدیل به هاب انرژی منطقه شود.
به گزارش روزنامه ایران، به نظر می‌رسد که بهم پیوستگی شبکه برق ایران و کشورهای همجوار می‌تواند نقش مهمی در تحقق این هدف داشته باشد. چراکه صادرات برق ضمن ایجاد ارزش افزوده، تحریم پذیر نیست.
در این راستا محسن بختیار، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو اخیراً از یک برنامه جدید صادراتی برق خبر داده که به نظر واقع بینانه نمی‌آید اما در صورت تحقق می‌تواند ایران را به یکی از بزرگترین صادرکنندگان برق جهان تبدیل کند. او در نشست تخصصی اهداف صادراتی صنعت برق گفت: «پیش‌بینی می‌شود صادرات برق کشور تا سال ۱۴۰۴ حدود 25 درصد رشد کند و به ۳۳ میلیارد دلار برسد.»
در این باره مهدی عسلی، کارشناس ارشد انرژی با اشاره به آغاز دور جدید تحریم‌های نفتی ایران، توسعه صادرات برق را یک گزینه مهم و جایگزین برشمرد و به «ایران» گفت: «حال که صادرات برق تحریم نیست، می‌توان نفت و گاز را با سرمایه‌گذاری نیروگاهی و افزایش راندمان نیروگاه‌ها تبدیل به برق و با قیمت ارزان به کشورهای همسایه صادر کرد. ضمن آنکه بازگشت ارز حاصل از آن می‌تواند به یورو یا ارزهای معتبر محلی (لیر ترکیه، روپیه هند، درهم امارات و غیره) باشد.»
البته با اقتصاد نابسامان صنعت برق و رشد سرسام آور مصرف سالانه کشور به نظر می‌رسد که دستیابی به این هدف چندان آسان نباشد و پیش از هر چیز باید برنامه‌ای برای اصلاح این بخش طراحی کرد. چراکه صادرات پایدار و مطمئن برق حتی در اوج بار تابستان می‌تواند ایران را تبدیل به یک تأمین‌کننده قابل اطمینان کند. نه مانند سال‌جاری که ساعات پیک تابستانی صادرات برق به کشورهایی نظیر عراق قطع شد و این کشور را از واردات برق ایران ناامید ساخت.
برخی از کارشناسان بر این باورند که اگر در ساعات پیک ایران واردکننده برق از یک کشور و صادرکننده به کشور دیگری باشد، باز هم در تبادلات برقی خوشنام و موفق‌تر خواهد بود.
انرژی بری وسایل سرمایشی ایران به اندازه مصرف 4 کشور
وسایل سرمایشی در پیک تابستان امسال 23 هزار مگاوات برق مصرف کردند. این رقم برابر با مصرف کل برق 4 کشور همسایه یعنی افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.
حال تصور کنید که مصرف برق ایران در پیک (اوج بار) امسال از 57 هزار مگاوات نیز عبور کرد. آن هم در شرایطی که لوازم خانگی ایران مانند کشورهای اروپایی و امریکایی همگی از برق تغذیه نمی‌کنند و گاز نقش مهمی در تأمین انرژی خانوار دارد. نه تنها در بخش خانگی بلکه در صنعت نیز ایران نسبت به بسیاری از کشورهای جهان عقب است و به همین خاطر باید مصرف برق صنایع کشورمان کمتر از کشورهای توسعه یافته جهان باشد.
در این باره معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی می‌گوید: «ظرفیت نامی تولید برق ایران حدود 80 هزار مگاوات است اما اگر قرار بود مانند کشورهای دیگر برق، بیشترین سهم را در سبد سوخت مصرفی خانوار به خود اختصاص دهد، الان باید 200 هزار مگاوات ظرفیت اسمی تولید برق می‌داشتیم. این نشان از بالا بودن شدت مصرف انرژی در ایران دارد.» همایون حائری معتقد است که نه تنها در برق، بلکه در مصرف آب و سایر حامل‌های انرژی کشور نظیر گاز، بنزین و نفت گاز ایران کشوری بدمصرف است.
البته آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد که امسال در صنعت برق گام‌های مثبتی برای مدیریت مصرف برداشته شده و مردم تا اندازه‌ای با مسئولان همراه شدند، به طوری که مصرف برق سال 96 با 5.22 درصد رشد نسبت به سال 95 همراه بود اما امسال میزان رشد مصرف برق در اوج بار 2.99 درصد نسبت به سال قبل بود. با این حال این موضوع نیازمند کار بیشتری است و باید یک تجدید نظر جدی در مصرف انرژی کشور انجام شود؛ با یک نگاه کلان‌تر و در تمام وزارتخانه‌های مربوطه.
آمارها نشان می‌دهد که اگر ۲۰۰۰ مگاوات مصرف برق مدیریت شود، ارزش آفرینی آن سه میلیارد یورو خواهد شد. مانند امسال که با تغییر ساعات کار ادارات در پیک تابستان این میزان صرفه‌جویی ارزی صورت گرفت. البته در خصوص برق علاوه بر مدیریت مصرف، راهکارهایی برای کاهش بیشتر شدت مصرف انرژی وجود دارد. نظیر تبدیل نیروگاه‌های فسیلی به سیکل ترکیبی. با تبدیل نیروگاه‌های سیکل باز به سیکل ترکیبی و راه‌اندازی واحدهای بخار این نیروگاه‌ها، ظرفیت تولید برق کشور هفت هزار و 500 مگاوات افزایش می‌یابد. این رقم سالانه 2 میلیارد دلار صرفه‌جویی سوختی به همراه خواهد داشت.
تأمین ٢١ درصد از برق بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی
ایران یک درصد از جمعیت جهان را دارد اما شدت مصرف انرژی آن حدود 3 برابر متوسط جهانی است. با این نگاه دولت به فکر اصلاح و مدیریت مصرف انرژی افتاده است. در نخستین گام، وزارت نیرو قرار است که هر سال گزارشی از میزان تولید برق بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی ارائه دهد. در اولین گزارش وزارت نیرو اعلام کرده که ٢١ درصد از تأمین برق کشور در حال حاضر بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی است. این ٢١ درصد شامل مواردی نظیر انرژی‌های تجدیدپذیر، تولیدات نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، واردات برق و تولیدات نیروگاه‌های اتمی است که ضمن کاهش آلاینده‌های محیط زیستی، صرفه‌جویی ارزی نیز به‌دنبال دارد.
معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی در پاسخ به این سؤال «ایران» که چه کارهایی را در دستور کار قرار داده اید، توضیح داد: «تبدیل نیروگاه‌های حرارتی به سیکل ترکیبی و دو برابر کردن سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در هر سال در صدر برنامه‌ها قرار دارد که امیدواریم با تأمین مالی از سوی دولت، این برنامه‌ها محقق شود.»
به‌گفته حائری، امسال سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تأمین برق کشور به هزار مگاوات و سال آینده به 2 هزار مگاوات خواهد رسید. تا به این ترتیب در پایان دولت دوازدهم این ظرفیت به 4 هزار مگاوات برسد.
البته با توجه به قطع مکرر برق در تابستان امسال دولت در نظر دارد که تا تابستان سال آینده 5 هزار و 200 مگاوات ظرفیت جدید برق را وارد شبکه کند. این هدف نیازمند 10 هزار میلیارد تومان اعتبار دولتی و بخش خصوصی است که امید است حاصل شود. در کنار این برنامه‌ریزی برای مدیریت 3 هزار مگاوات مصرف در زمان پیک نیز در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد تا دیگر با خاموشی‌ها برخورد نکنیم. این موضوع بجد نیازمند مدیریت مصرف و همراهی مردمی است.
در صورتی که ایران بتواند مصرف را مدیریت کند و صادرات را توسعه ببخشد، گام مؤثری در جهت ارزآوری و تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه برداشته است. اما با توجه به خودکفایی 90 درصدی صنعت برق ایران، باید به صادرات خدمات فنی و مهندسی این صنعت هم توجه بیشتری کرد. در حال حاضر ۸۰ درصد صادرات خدمات فنی و مهندسی مربوط به برق است. پیام باقری نایب رئیس هیأت مدیره سندیکای صنعت برق با اشاره به اینکه صادرات صنعت برق از ظرفیت بزرگی برای توسعه اقتصادی کشور برخوردار است، اخیراً عنوان کرد: صنعت برق هشت برابر متوسط صنعت امکان ایجاد ارزش افزوده دارد.
استفاده غیر مجاز از برق (گرفتن انشعاب از پشت کنتور) به شدت زیاد شده