آمارهای مربوط به وضعیت فعالیت افراد بالای ده سال نشان می دهد که بخشی از افراد جامعه بدون آن که فعالیت خاصی انجام دهند و یا شغلی داشته باشند درآمد کسب می کنند که از آن ها با عنوان افراد با درآمد بدون کار یاد می شود. همچنین در این سال ها افرادی نیز بوده اند که کار کرده اند اما نتوانسته اند حق و حقوق خود را دریافت نمایند.
به گزارش «
تابناک اقتصادی»، در سال های اخیر رسانه ها همواره آمارهایی از بازار نیروی کار را تحت پوشش قرار داده اند که یا مربوط به شاغلین بوده است و یا مربوط به بیکاران. اما در نه سال اخیر بخش دیگری در بازار کار در حال رشد بوده اند که در گزارشات از آن ها با عنوان افراد با درآمد بدون کار یاد شده است.
کسانی که بدون داشتن شغلی خاص و یا بدون انجام فعالیتی خاص توانسته اند درآمد داشته باشند. این افراد درست نقطه مقابل کسانی هستند که شاغل محسوب می شوند و فعالیت و کار می کنند اما در پایان ماه و حتی بعضاً پایان سال نمی تواند حق و حقوق خود را دریافت کنند و به تعبیری در مقابل کار کردن درآمدی ندارند.
مرکز آمار ایران در گزارش های خود پیرامون نتایج آمارگیری نیروی کار، جمعیت 10 ساله و بیشتر را بر حسب فعالیت به دو دسته عمده تقسیم بندی می کند: جمعیت فعال و جمعیت غیرفعال.
جمعیت فعال خود به دو دسته "شاغلین" و "بیکاران" تقسیم بندی می شود و جمعیت غیرفعال نیز به چهار دسته "محصل"، "خانه دار"، "دارای درآمد بدون کار" و "سایر و اظهارنشده" تقسیم بندی می شود. بنابراین افراد با درآمد بدون کار در تقسیم بندی ها در زیرمجموعه افراد غیرفعال در اقتصاد قرار می گیرند و افراد شاغل بدون درآمد در زیرمجموعه جمعیت فعال قرار می گیرند.
همان گونه که عنوان شد، بررسی روند سهم افراد دارای درآمد بدون کار از کل افراد 10 ساله و بیشتر جامعه در نه سال اخیر نشان می دهد که سهم این افراد رشد کرده است. سهم این افراد در نه سال اخیر از 5.7 درصد (3 میلیون و 496 هزار و 706 نفر) در سال 1388 به 7.8 درصد (5 میلیون و 124 هزار و 192 نفر) در سال 1396 رسیده است. یعنی در طول نه سال سهم افراد با درآمد بدون کار از کل جمعیت 10 ساله و بیشتر، افزایش یافته و تعداد این افراد 46 درصد رشد داشته است.
همچنین در طی یک سال یعنی بین سال های 1395 و 1396، سهم این افراد با رشد 0.4 درصدی از 7.4 درصد در سال 1395 به 7.8 درصد در سال 1396 رسیده است. همان گونه که از نمودار پیداست این جهش در سال 1396 در حالی رخ داده است که تا قبل از آن، سه سال پیاپی سهم این افراد از جمعیت 10 ساله و بیشتر ثابت بوده است.
حالا پرسش اولی که در این زمینه مطرح می شود این است که تعداد افراد با درآمد بدون کار و افراد شاغل بدون درآمد در سال 1396 چند نفر بوده است؟
همان گونه که در بالا ذکر شد تعداد افراد بادرآمد بدون کار در سال 1396، 5 میلیون و 124 هزار و 192 نفر بوده است.
پیرامون افراد شاغل بدون درآمد نیز باید گفت که هر چند که آمار رسمی در مورد این گونه افراد وجود ندارد اما می توان با استناد به اخبار منتشر شده این گونه عنوان نمود که آمار افراد شاغل بدون درآمد نیز در طی سال های اخیر در حال رشد بوده است و این موضوع در سال 1396 نیز به دلیل شرایط خاص پیش آمده برای اقتصاد ایران تشدید شده است. به عنوان نمونه می توان به کارگران کارخانه های هپکو اراک، آذرآب اراک، نیشکر هفت تپه و ... اشاره نمود. کارگرانی که در سال 1396 خبرهای بسیاری پیرامون عدم دریافت حق و حقوقشان در رسانه ها منتشر شد.
حالا که تا حدودی با افراد شاغل بدون درآمد آشنا شدیم پرسش دوم این است که افراد با درآمد بدون کار چه کسانی هستند؟
برای پاسخ به پرسش دوم شاید اولین قشری که در این زمینه به ذهن می رسد، بازنشستگان باشند. در سال 1396 بر اساس گزارش های آماری نه ماهه (آخرین گزارش رسمی موجود) تعداد مستمری بگیران بازنشسته سازمان تامین اجتماعی یک میلیون و 730 هزار و 898 نفر بوده است. همچنین طبق گزارش های آماری نه ماهه (آخرین گزارش رسمی موجود) تعداد مستمری بگیران بازنشسته صندوق بازنشستگی کشوری یک میلیون و 123 هزار و 259 نفر بوده اند. بنابراین در مجموع در نه ماهه سال 1396، آمار مستمری بگیران بازنشسته دو میلیون و 854 هزار و 157 نفر بوده است. پس از 5 میلیون و 142 هزار و 192 نفر افراد با درآمد بدون کار در سال 1396، دو میلیون و 854 هزار و 157 نفر مستمری بگیر بازنشسته بوده اند.
در مورد جمعیت باقیمانده افراد بادرآمد بدون کار در سال 1396 که تعداد آن ها دو میلیون و 288 هزار و 35 نفر بوده است و رقم قابل توجهی هم می باشد می توان این فرضیه ها را پیرامون منبع درآمدی آن ها مطرح کرد که بدون فعالیت خاصی به دست آمده است: این افراد یا سپرده ای در بانک داشته اند و از سود آن درآمد کسب می کرده اند، یا از محل پرداختی یارانه ها امورات زندگی خود را گذرانده اند، یا از طریق سوداگری در بازارهای ارز، طلا، سکه، خودرو، مسکن و ... درآمد کسب می کرده اند و به زبان ساده تر با دلالی درآمد کسب می کرده اند.
و پرسش سومی که مطرح می شود این است که میزان افزایش افراد با درآمد بدون کار در سال 1396 در مقایسه با سال 1395 چند نفر بوده است؟
برای پاسخ به پرسش سوم نیز باید گفت که طبق محاسبات انجام شده میزان افزایش جمعیت افراد با درآمد بدون کار در سال 1396 در مقایسه با سال 1395، 303 هزار و 671 نفر بوده است. از این تعداد، 134 هزار و 963 نفر به دلیل آن که به جرگه بازنشستگان پیوسته اند در این گروه افراد با درآمد بدون کار قرار گرفته اند اما مابقی جمعیت که تعداد آن ها 168 هزار و 709 نفر می باشد از مواردی که در پاسخ پرسش دوم ذکر شده است، بدون هیچ فعالیت خاصی درآمد کسب کرده اند.
در انتها باید به این تناقض آشکار در اقتصاد ایران که طی سال های اخیر همواره در حال رشد بوده است یک بار دیگر اشاره نمود که برخی افراد در اقتصاد ایران وجود دارند که کار می کنند اما حق و حقوق و درآمدی ندارند و برخی نیز وجود دارند که کار نمی کنند اما درآمد دارند. این رویه باید توسط مسئولین مربوطه اصلاح شود. به عنوان مثال پیرامون افراد شاغل بدون درآمد می توان با نظارت بیشتر بر کارخانه ها و کارگاه ها و بررسی وضعیت آن ها حداقل تعداد این گونه افراد را کاهش داد و پیرامون افراد با درآمد بدون کار (البته آن دسته از افرادی که جزء بازنشستگان محترم نمی باشند) هم می توان با راه اندازی سامانه های نظارتی مثل سامانه ملی املاک و اسکان برای شناسایی خانه های خالی و مالیات ستانی از آن ها در راستای کاهش دلال بازی در بازار مسکن و کاهش جمعیت این گونه افراد کوشید.
آمارهای مربوط به وضعیت فعالیت افراد بالای ده سال نشان می دهد که بخشی از افراد جامعه بدون آن که فعالیت خاصی انجام دهند و یا شغلی داشته باشند درآمد کسب می کنند که از آن ها با عنوان افراد با درآمد بدون کار یاد می شود. همچنین در این سال ها افرادی نیز بوده اند که کار کرده اند اما نتوانسته اند حق و حقوق خود را دریافت نمایند.
بدون حضور افراد در ادارات حقوق دریافت می کنند (فقط اسامی افراد در لیست حقوق بگیران است ) 
بله دقیقا حق با شماست. اما دولت دقیقا داره برعکسش کار میکنه. یعنی سوراخی پیدا کنه که از اون بتونه هزار تومن از کارمند و کارگر بدبخت بکشه بیرون دریغ نمیکنه.