باران شدیدی گرفت، دامنه سنگی بالای روستا گسیخته شد و روی روستای «آبیکار لِبد» چهارمحال و بختیاری افتاد. در طول یک شب 55 نفر از ساکنین روستا مدفون شدند و فردای زندگی را ندیدند! سال 77 بود! پیکرهای آن 55 نفر هرگز از حادثه بیرون کشیده نشد! روستا با تمام خاطراتش، گورستان دسته جمعی اهالی شد! پدیده‌ای که بهمن اکبری رئیس گروه تثبیت فرسایش توده‌ای و زمین لغزش در گفت‌و‌گو با «ایران» از آن به «بهمن سنگی» یاد می کند! کلید واژه‌ای که به ذهن مخاطب ایرانی ناآشنا است! مسئولان هم جدی‌اش نگرفته‌اند اما بشدت ساکنان استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، مازندران، گلستان، گیلان، اردبیل و آذربایجان غربی و شرقی را تهدید می‌کند!
اکبری تأکید می‌کند: زمین لغزش‌ها در استان‌هایی به وقوع می‌پیوندد که آب دارند! البته باید گفت:«استان‌هایی که «هنوز» آب دارند!» «بهمن سنگی» تنها یکی از انواع «زمین لغزش»ها است! اکبری از زمین لغزش‌ها به مرگ خاموش طبیعت و انسان ایرانی یاد می‌کند اما این مرگ برخلاف فرونشست‌ها نه ذهن افکارعمومی را درگیر حرکت خزنده خود کرده نه بودجه نویسان مملکت را! نه ترسی بر اندام وزارت راه و شهرسازی انداخته است نه روی مدیران ستاد بحران تأثیری گذاشته است! سدسازان هم که در ردیف دومین متهمان انسانی حرکت زمین لغزش‌ها قرار دارند، مسأله را به روی خودشان نمی‌آورند!
دیو درون خاک!
اکبری، زمین لغزش‌ها را مختص استان‌های پرشیب که بارندگی خوبی دارند می‌داند و می‌گوید:«زمین لغزش‌ها به دوعامل اساسی نیاز دارند، یکی شیب و دیگری مصالح زمین شناسی که به زمین لغزش حساس باشند.» بارندگی و زلزله از جمله دو عامل طبیعی هستند که زمین لغزش‌ها را بیدار می‌کنند و به حرکت وادار می‌کنند! تا جاده را تخریب کند! راه‌ها را ببندد و روستاها را مدفن ساکنانش کند! زمین لغزش خطرناکی هم به کمین روستای «رحیم آباد» در مسیر ایذه به شهرکرد نشسته! ترس زمین لغزش 30سال بود که تن و جان رحیم آبادی‌ها را می لرزاند. اکبری می‌گوید:«بسیاری فکر می‌کردند که هیچ راهکاری برای رام کردن و تثبیت آن نیست!» البته اکبری درباره روستای رحیم آباد خبر خوبی دارد. او عاملی که باعث تحریک «زمین لغزش رحیم آباد» شده را آب می‌داند و می‌گوید:« با زهکشی قناعتی و بیرون کشیدن آب دامنه، حرکت زمین لغزش تثبیت شده است!»
مسئولان حالا اجازه ساخت و ساز جدید به رحیم آبادی ها داده‌اند، چون به گفته اکبری روستاهایی که زمین لغزش داشته باشند، اجازه ساخت و ساز ندارند تا مبدأ «دیو درون خاک» را بیرون کنند! البته رحیم آباد تنها یکی از 4هزار و 584 زمین لغزش کشور است! اکبری می‌گوید:« بنیاد مسکن و شهرسازی طی دو سال اخیر فعالیت‌های خوبی در استان‌ها انجام داده است!» او بنیاد مسکن گلستان را پیشرو در رسیدگی به مشکلات روستاها در بخش زمین لغزش در کشور می‌داند. به گفته اکبری مشکلات روستاها در هر نوعی، به لحاظ قانونی و ساختاری به بنیاد مسکن بازمی‌گردد. زمین لغزش‌ها بیش از هرچیزی به کمین مناطق مسکونی بویژه در روستاها نشسته‌اند و هر لحظه ممکن است زیرپای آنها را خالی کنند یا روی سرشان خراب شوند! به گفته این کارشناس بیشتر روستاهای مناطق کوهستانی در جاهایی ساخته شده که زمین لغزش داشته‌اند. او می‌گوید:« البته زمین لغزش، زمین را برای کشاورزی آماده می‌کند.» همین مسأله هم دلیل دیگری است که روستاییان بی‌خبر از خطری که در دل خاک پنهان شده، به سمت این زمین‌ها بروند! روستای «افسرآباد» در مسیر مسجدسلیمان به شهرکرد هم روی زمین لغزشی است که هنوز فعالیتی برای مهار انجام نگرفته!
جاده‌سازی و سدسازی، متهمان فعال کردن زمین لغزش‌ها در زاگرس!
اکبری دو عامل انسانی که زمین لغزش‌ها را به جان چهارمحال و بختیاری‌ها می‌اندازد، جاده‌سازی و سدسازی می‌داند و می‌گوید:« این استان و کهگیلویه و بویراحمد از جمله استان‌هایی است که در گذشته توسعه پیدا نکرده و توسعه در آنها در 30-40 سال اخیر انجام گرفته است!» او جاده سازی‌ها در این دو استان را اصولی و با تمهیدات مهندسی نمی‌داند و می‌گوید:«عمده زمین لغزش‌های این دو استان در مسیرهای مواصلاتی قرار دارد.» برای مثال زمین لغزش‌های زیادی در مسیر شهرکرد و ایذه کمین گرفته اند! مسیر جاده مسجدسلیمان به شهرکرد هم مملو از زمین لغزش است. به گفته اکبری جاده‌های منتهی به سدها هم یکی دیگر از مسیرهای خطرناکی است که زمین لغزش‌ها در آن مشغول به کارند. او اشباع شدن زمین‌ها از «آب» در اطراف سدها را هم یکی از عوامل مهم خیزش زمین لغزش می‌داند و می‌گوید:« سدها، زمین‌های اطراف را اشباع می‌کنند و می‌دانید که یکی از عوامل اصلی زمین لغزش‌ها، آب‌ها هستند!» او جاده‌های کوهستانی را محرک مهم زمین لغزش‌ها در این منطقه می‌داند!
زمین لغزش‌ها مازندرانی‌ها را بشدت تهدید می‌کند!
تغییر کاربری‌ها از نگاه اکبری، متهم ردیف اول زمین لغزش‌ها هستند که می‌تواند فاجعه تلخی را در مازندران بیافریند. او جنگل زدایی، جنگل تراشی و تبدیل اراضی جنگلی به زمین‌های کشاورزی را یکی از عوامل اصلی می‌داند! اکبری می‌گوید:« جنگل سد مؤثری در جلوگیری ازحرکت زمین لغزش‌ها است. وقتی درختان جنگلی را قطع می‌کنند، خاک در برابر فرسایش قرار می‌گیرد! در نتیجه زمین سعی می‌کند خود را با حرکت زمین لغزش‌ها به تعادل برساند!» اکبری می‌گوید:« انسان با دستکاری که در طبیعت می‌کند و جنگل را از بین می‌برد یا شیب را با جاده‌سازی تغییر می‌دهد تعادل نیروها در زمین را برهم می‌زند!» این کارشناس تعادل نیروها را نتیجه میلیون‌ها سال فعالیت طبیعت می‌داند و می‌گوید:«وقتی شما تعادل زمین را به هم می‌زنید او پاسخ شما را می‌دهد! بنابراین در ناپایداری زمین، خود را به شکل زمین لغزش نشان می‌دهد، در زمان بارندگی، سیلاب می‌شود.» او از بین بردن پوشش گیاهی را مهمترین دلیل زمین لغزش سه استان شمالی می‌داند و درباره ویژه بودن مازندران در بحث زمین لغزش‌ها می‌گوید:« مصالح حساس به زمین لغزش‌ها در مازندران خیلی بیشتر است. مثلاً زمان‌هایی که بارندگی می‌شود، در جاده هراز یا فیروزکوه زمین لغزش اتفاق می‌افتد!» به گفته او، معمولاً زمین لغزش‌ها در جاده هراز اتفاق می‌افتد و جاده چالوس بیشتر شاهد ریزش‌های سنگی است! چون دامنه جاده چالوس بیشتر سنگی است. به گفته اکبری، ریزش‌های سنگی این جاده زمانی فعال می‌شوند که زلزله می‌آید. او بحث را به زلزله سال 83 «بَلَده» می‌برد و می‌گوید:«آن زمان شاهد ریزش‌های سنگی فراوان در جاده چالوس بودیم. چندین ماشین زیرِ ریزش‌ها ماند و خسارات زیادی به بار آمد!» ریزش سنگی هم یک نوع «زمین لغزش» است!
گزارش از: زهرا کشوری
این گزارش نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.
