تجزیه و تحلیل بی‌بی‌سی از جنگ توییتری پیرامون کنفرانس ورشو علیه ایران

کنفرانس خاورمیانه ای که توسط ایالات متحده در ورشو برگزار شد و اغلب کشورهای غربی و عربی در آن حضور داشتند، از زمانی که اولین بار در ماه ژانویه توسط وزیر امور خارجه آمریکا مایک پامپئو اعلام شد، موضوع بحث در توییتر ایران بوده است.

هرچند این کنفرانس رسما به عنوان نشستی در سطح وزرا برای ارتقای آیندۀ صلح و امنیت در خاورمیانه نامگذاری شده بود، سیاست «فشار حداکثری» واشنگتن در رابطه با ایران، همراه با حضور عربستان سعودی، اسرائیل و امارات متحده عربی، همه نشان از آن داشت که کنفرانس در مورد چگونگی مقابله با تهران است و ناچار توجه کاربران ایرانی در رسانه های اجتماعی را به خود جلب کرد.

حامیان وفادار حکومت ایران و آنهایی که هنوز آرزوی اصلاح ساختارهای سیاسی جمهوری اسلامی را دارند، این کنفرانس را با نام کنفرانسی «ضد ایران» محکوم کردند، در حالی که کاربران طرفدار اپوزیسیون، که بیشتر در خارج از کشور مستقر بودند، آن را فرصتی برای ایجاد جبهه متحد مقابل حاکمان ایران ستایش کردند.

آغاز تظاهرات در سراسر ایران در دسامبر 2017 و ژانویه 2018 که نشان دهنده نارضایتی در بیش از صد شهر و شهرستان بود، فرصتی برای مخالفان در تبعید برای یک جایگزین مناسب برای ایرانیانی که مایل به تغییر بودند، فراهم کرد.

بخشی از این تلاش مربوط به حضور گسترده تری در پلتفرم رسانه های اجتماعی بوده و هدف از آن دسترسی به حداکثر تعداد ایرانیان است.

تمام رسانه های عمده اجتماعی - به جز Instagram - توسط مقامات ایران مسدود شده اند؛ اما سال هاست، سانسور اینترنت باعث شده است ایرانی ها تلاش هایی در یافتن راه هایی برای دور زدن کنترل دولت از طریق VPN ها و ابزارهای موجود برای دسترسی آزاد باشند.

در نتیجه استفاده از رسانه های اجتماعی توسط ایرانیان پیوسته افزایش یافته است، با حداقل 47 میلیون کاربر فعال از جمعیت 81 میلیون نفری. بسترهای نرم افزاری مانند Instagram، Twitter و Telegram - یک برنامه پیامرسانی محبوب که دارای بیش از 40 میلیون کاربر ایرانی است - به طور گسترده ای برای انتشار اخبار و امور جاری و بحث های سیاسی عمومی مورد استفاده قرار می گیرد.

توییتر که به طور سنتی در ایران به اندازه ای که در برخی دیگر از نقاط جهان محبوب است، شناخته شده نیست، در ماه های اخیر شاهد افزایش شدید کاربران بوده و موضوعات سیاسی به شکل گسترده ای در توییتر ایرانیان بازتاب داشته است.

کاربران از هر طیف و تقسیم بندی سیاسی به طور منظم اقدام به ایجاد طوفان های توییتر با کمک هشتگ های خاص و به مدت کوتاه می کنند تا در فضای بین المللی برای نهضت خود رسمیت دست و پا کنند.

اما حساب های مشکوک در گذشته توسط کاربران و گروه های طرفدار و ضد حکومت به منظور دستیابی به این هدف، مرتب استفاده شده اند.

هنگامی که پول ملی، ریال، برخی از ارزش از دست رفته خود را در برابر ارزهای اصلی خارجی در پاییز گذشته به دست آورد، یک کمپین هماهنگ شده توسط حساب های طرفدار حکومت، با اظهار یک رویه خودکار، مردم را مجاب به فروش ارزهای خود کردند، و آنها را امیدوار ساختند که ارزش ریال در آینده افزایش خواهد یافت.

در طول اعتراضات ژانویه 2018 در سراسر کشور، حساب های طرفدار حکومت، برای هدایت معترضین به مکان های اشتباه و ایجاد این تصور که تظاهرات در مقیاس های کوچک است، ایجاد شد. در همان زمان، هزاران حساب مشکوک از عربستان سعودی، هشتگ های مورد استفاده معترضین را در رسانه های اجتماعی تقویت کرد.

توییتر صدها حساب را که بخشی از «عملیات نفوذ ایران» در سال گذشته خوانده شده بود، حذف کرد. گفته می شود، حساب های اختصاص یافته به ایران عمدتا تلاش می کنند پیام های حکومت را از طریق پیوندهایی به وب سایت های همراه و همگام با خود گسترش دهند.

هشتگ WeSupportPolandSummit بلافاصله پس از اعلام کنفرانس ورشو برای ایجاد پشتیبانی از کاربران اپوزیسیون ایجاد شد.

تجزیه و تحلیل این هشتگ نشان می دهد، بیش از 288000 بار از ژانویه توسط 12439 حساب منحصر به فرد استفاده شده است، با دو افزایش غیر معمول در استفاده در 15 و 19 ژانویه. حداقل 88درصد از استفاده این هشتگ به واسطه ریتوییت بوده، که غیرعادی بالاست. این موضوع در تطابق با یافته های آزمایشگاه تحقیق دیجیتال شورای آتلانتیک (DFR Labs) است، که یک منبع پیشرو در حوزه اطلاع رسانی جعلی مربوط به رسانه های اجتماعی است، که این حجم بالا در استفاده از این هشتگ را به «رفتار ناموثق» مرتبط می کند.

نگاهی به پهنه جغرافیایی کسانی که از هشتگ WeSupportPolandSummit استفاده کرده اند نیز نشان می دهد، شمار غیر منتظره ای از کاربران از اروپا و ایالات متحده هستند.

این را می توان با این واقعیت توضیح داد که برای بسیاری از ایرانی ها علامت گذاری جغرافیایی در دستگاه های خود را غیرفعال می کند و یا از نرم افزار تغییر IP استفاده می کند تا مکان های واقعی خود را از سازمان های اطلاعاتی پنهان کنند - که سابقه بلند بالایی در تعقیب و دستگیری فعالان آنلاین دارند - یا آنکه به واسطه وجود میلیون ها تبعه ایرانی مخالف جمهوری اسلامی در این مناطق است.

اما دست کم پهنه جغرافیایی کاربران این هشتگ به این معناست که برجسته بودن آن لزوما نشان دهنده افکار عمومی در داخل ایران نیست. این امر زمانی بیشتر رخ می نماید که به بررسی دقیق تر حساب های فعال در استفاده از هشتگ بپردازیم.

کاربری با نام sholokhof یکی از برترین استفاده کنندگان آن بوده است. این حساب در اکتبر 2018 ایجاد شده و بیش از 52000 بار توییت کرده است، در حالی که این به معنی میانگین 346 توییت در روز است که بسیار بالاتر از استفاده از یک حساب واقعی است.

کاربر Banuyetehrani مشابه همین مورد است. به عنوان یکی از ده کاربر برتر هشتگ، این حساب در ماه ژوئیه 2018 ایجاد شد و 69000 بار توییت کرده که میانگین 287 توییت در روز است.

ساعتها قبل از برگزاری این نشست، هشتگ جدید WarsawSayNoToMullahs شروع شد. بیشتر کاربرانی که WeSupportPolandSummit را تبلیغ می کردند، به سرعت تمرکز خود را بر روی هشتگ جدید معطوف کردند و به این ترتیب کمک کردند که این هشتگ تبدیل به یک ترند در توییتر شود.

این هشتگ از روز سه شنبه بیش از 341000 بار از 12195 حساب منحصر به فرد استفاده شده که حداقل 84درصد از کل ترافیک آن ناشی از ریتوییت بوده است.

بسیاری از حساب های مشکوک که در ارتقای WeSupportPolandSummit فعال بودند، یک بار دیگر در لیست حساب های فعال در ترویج WarsawSayNoToMullah ظاهر شدند.

پهنه جغرافیایی کاربران برای دومین هشتگ تقریبا شبیه به مورد اول است، اما این بار فعالیت قوی تری در اروپا یافت می شود. بار دیگر، حجم مطالب ارسال شده با استفاده از هشتگ لزوما نشان دهنده افکار عمومی در داخل ایران نیست.

نابغه یا تقلبی؟

غیر ممکن است، با قطعیت گفت که سطح بالا و غیرمعمول تعامل با این دو هشتگ هماهنگ شده باشد. همچنین نمی توان گفت، افراد یا گروه هایی ممکن است در پشت آن باشند.

واضح است که بسیاری از گروه های مخالفت شناخته شده و فعال واقعی با ده ها هزار پیرو پشت این هشتگ ها رفته و از آنها حمایت کرده اند. تعداد زیادی از فعالان واقعی، از نام های کاربری و عکس های نمایه گمراه کننده استفاده می کنند تا هویت خود را از مقامات پنهان و با خیال راحت از دولت انتقاد کنند. حتی برخی از فعالانی که خارج از ایران زندگی می کنند و مرتب برای دیدار با خانواده و دوستان به کشور می آیند، همین کار را انجام می دهند. چنین حساب هایی ممکن است برای ناظرانی که با سیاست های ایران آشنا نیستند مشکوک باشند.

اما گویا این نتیجه گیری منطقی است که این هشتگ ها حداقل تا حدی از ارتقا و تقویت توسط حساب های بسیار مشکوک سود برده اند؛ به نظر می رسد که وظیفه آن ها تنها ریتوییت محتوای اپوزیسیون در مقیاسی بسیار فراتر از توانایی یک حساب واقعی است.

سال گذشته الجزیره نشان داد که گروه مخالف در تبعید مجاهدین خلق (MEK) «حدود 1000 تا 1500» عضو خود را به نام فعالان آنلاین در پایگاه خود در تیرانا، آلبانی، به کار گفته که نقش آنها استفاده از «هزاران» حساب جعلی توییتر برای تقویت محتوای ضد حکومت ایران است.

هرچند مجاهدین خلق از کنفرانس ورشو حمایت کرده و در روز افتتاحیه اجلاس تظاهراتی در خارج از محوطه کنفرانس برگزار کرد، مقیاس دو تقویت هشتگ ها به نظر می رسد، فراتر از توانایی های هزار فعال توییتری است.

گفتنی است، اکثریت قریب به اتفاق از گروه های مخالف خارج از ایران به دلیل تاریخ خشونت آمیز و اجرای عملیات مسلحانه علیه ایران از پایگاه خود در عراق در جنگ سال های دهه 1980، به شدت علیه مجاهدین خلق هستند.

جف گلبرگ، محقق مستقل مستقر در نیویورک که از نزدیک هشتگ ها را دنبال کرده و حساب های مشکوک توییتر را گزارش می دهد، به BBC Monitoring گفت: «قصد پشت همه این اقدامات این است که حمایت های گسترده از چیزی را به رخ بکشد.»

«احتمالا شما توجه بیشتری به یک توییت با هزاران ریتوییت و لایک خواهید کرد تا به یک کاربر با هزاران دنبال کننده. آنچه مبهم است این که چه تعداد از این ریتوییت و لایک و دنبال کننده با کمک حساب های جعلی است».

حساب کاربری جف پس از آن که او جزئیات حساب هایی که به گفته خودش با هشتگ های کنفرانس ورشو «بازی» میکرده اند را منتشر کرد، به شکل گسترده ای برای مسدود شدن ریپورت شد.

او می گوید، از سیاست های ایران بی اطلاع است و فقط علاقه مند به برجسته کردن برخی فعالیت های مشکوک در توییتر است تا علیه کسانی که از این پلتفرم سوءاستفاده می کنند، اقدام شود.

جالب توجه است که واکنش کاربران طرفدار حکومت به نشست تا حدودی خاموش است.

هرچند دو هشتگ، WarsawFailure و WarsawCircus، توسط یک دو جین کاربر در دو روز گذشته استفاده شد، اصلا جدی گرفته نشد. از دوشنبه تا کنون، این دو هشتگ 1900 بار استفاده شده است، که فاصله زیادی با یک تلافی جویی سازماندهی شده دارد.

علی رغم این واقعیت که در چندین مورد در گذشته، حسابهای مشکوک طرفدار حکومت در جنگ های هشتگی هماهنگ علیه مخالفان دیده شده بود، به نظر می رسد که این کاربران این بار در تلاش برای نادیده گرفتن نشست یا حداقل کم اهمیت جلوه دادن آن بوده اند.

• در مورد کنفرانس ورشو چه می دانید؟