عدم افزایش قیمت نفت قابل پیش‌بینی بود/غیر اوپکی‌ها بازار نفت را برهم زده اند/ماندن در اوپک برای ایران اعتبار می‌آورد

پس از اجرایی شدن لغو معافیت تحریم‌های نفتی ایران در دوازدهم اردیبهشت سال جاری پیش بینی می‌شد که قیمت نفت افزایش یابد؛ اما عملا این اتفاق رخ نداد. مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت در گفت وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی، کاهش تقاضای فصلی، جایگزینی نفت ایران توسط برخی کشور‌ها و تأثیرات سفته بازان بر بورس‌ها را از عوامل عمده عدم افزایش قیمت نفت در روز‌های اخیر دانست.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در دوم اردیبهشت 1398 بود که کاخ سفید با انتشار بیانیه ای از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای عدم تمدید معافیت تحریم های نفتی ایران برای هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، تایوان، یونان و ایتالیا پس از دوازدهم اردیبهشت ماه سال جاری خبر داد.

در این بیانیه آمده بود: ترامپ تصمیم گرفته که دیگر معافیت ها بابت خرید نفت از ایران را که ماه می تمام می‌ شود، تمدید نکند. این موضوع برای این است که صادرات نفت ایران به صفر رسانده و اصلی ‌ترین درآمد دولت ایران از آن گرفته شود.

در ادامه بیانیه آمده بود: ایالات متحده آمریکا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، سه عضو اصلی تولید انرژی جهان به همراه دوستان و متحدان متعهد هستیم که تقاضای کافی در بازار جهانی نفت ادامه پیدا کند. ما توافق کردیم که تصمیمی زمان ‌بندی شده بگیریم تا اطمینان دهیم تقاضای جهانی در پی کنار گذاشتن نفت ایران از بازار فراهم خواهد شد.

پیش‌بینی‌ها حکایت از آن داشت که با لغو معافیت تحریم های نفتی ایران، قیمت نفت افزایش یابد؛ اما عملاً پس از دوازدهم اردیبهشت قیمت هر بشکه نفت برنت تقریباً در بازه 70 دلار ماند و حتی در برخی ساعت ها نیز این قیمت به زیر 70 دلار رسید.

همچنین در روزهای گذشته، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت طی صحبت هایی اعلام کرد که ایران در اوپک به دلیل منافعش عضو است و اگر اعضایی از اوپک بخواهند ایران را تهدید و گرفتار خطر کنند، ایران آن را بی‌ پاسخ نخواهد گذاشت.

حالا با توجه به اتفاقات چند روز گذشته، این پرسش ها مطرح است، چرا به رغم لغو معافیت تحریم های نفتی ایران، قیمت نفت افزایش نیافت؟ آیا برخی کشورها اقدام به تأمین تقاضای نفت در بازارهای جهانی نموده اند؟ آیا با توجه به گفته های وزیر نفت ایران قصد خروج از اوپک را دارد؟ آیا در صورت خروج ایران از اوپک، این خروج به نفع ایران خواهد بود؟ آیا اوپک در آستانه فروپاشی قرار گرفته است؟

محسن قمصری اقتصاددان و مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت در گفت وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی به پرسش های بالا پاسخ داد.

وی گفت: دلایل زیادی می توان برای افزایش نیافتن قیمت نفت در چند روز اخیر عنوان کرد. اولین دلیل، نزدیک شدن به فصل تابستان و کاهش تقاضای عمومی است، دومین دلیل این که کشورهای دیگری که می توانند نفت خودشان را جایگزین نفت ایران کنند این کار را انجام داده اند و از این فرصت پیش آمده استفاده کرده و عرضه نفت خود را افزایش داده اند، سومین دلیل که احتمال عملیاتی شدن آن وجود دارد این است، از آنجایی که قیمت های نفت خام در بورس های جهانی تعیین می شود، این بورس ها می توانند توسط سفته بازان متأثر شوند؛ بنابراین احتمال اینکه قدرت های تحریم کننده روی این بورس ها تأثیر بگذارند و با سفته بازی قیمت ها را پایین بیاورند بسیار است و قادرند کشورهایی که می خواهند نفت ایران را بخرند اقناع کنند که این نفت را با قیمت پایین تری از بازارهای دیگری خریداری کنند. تقریباً می توان گفت این سه دلیل، سه دلیل عمده در زمینه عدم افزایش قیمت نفت در روزهای اخیر و بعد از لغو معافیت تحریم های نفتی ایران باشد.

قمصری در مورد اینکه چقدر احتمال دارد اوپک به دلیل اختلافات اخیر بین اعضا به سمت فروپاشی پیش برود، گفت: باید در ابتدا به این پرسش پاسخ داده شود که اوپک در سال های اخیر چقدر توانسته منافع اعضا را تأمین کند؟ صحبت هایی هم که آقایان وزرا انجام می دهند بیشتر سیاسی است تا اقتصادی، لذا اوپک عملاً سال هاست که بسیار نقشش در بازار نفت کمرنگ شده است و به عنوان یک کارتل نفتی دیگر خیلی نقش موثری در بازار ندارد، بنابراین من فکر می کنم اوپک نمی تواند دیگر خیلی مؤثر، مفید و کمک کننده باشد.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت در مورد نفع یا ضرر خروج ایران از اوپک نیز گفت: در شرایط تحریمی قاعدتاً ما خیلی نمی توانیم از شرایط بازار استفاده کنیم و اوپک کار خاصی برای ما نمی تواند انجام دهد. البته بودن در اوپک به عنوان یکی از اعضای مؤسس این نهاد، بالاخره اعتباری برای ایران است و بهتر است ما فعلاً در این شرایط در اوپک بمانیم.

این کارشناس مسائل نفت در مورد اینکه آیا در نشست اخیر سهمیه بندی ها برای عرضه نفت بر هم خواهد خورد یا خیر، گفت: چون این سهمیه بندی ها بیشتر روی کاغذ است بنابراین فکر می کنم خیلی در نشست پیش روی اعضا خودشان را درگیر این موضوع نمی کنند که سهمیه ها را برهم بزنند؛ بنابراین، پیش بینی من این است که احتمالاً سهمیه ها بر روی کاغذ حفظ بشود، ولی کشورهایی مثل عربستان و امارات طبق معمول کار خود را انجام خواهند داد.

محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک نیز در گفت‌وگو با رادیو اقتصاد در مورد اینکه چرا قیمت نفت در روزهای اخیر افزایشی نشد، گفت: به هر حال این نوسانات یک تا دو دلاری در بازار طبیعی است و از طرفی، هم اکنون وارد فصل بهار شده ایم و تقاضای فصلی در حال کاهش است و دیگر نمی توان انتظار داشت که تقاضای زمستان وجود داشته باشد. همچنین ممکن است اگر جایگزینی برای نفت ایران در بازارهای جهانی صورت گرفته باشد، این جایگزینی احتمالاً از سوی کشورهای غیراوپک اتفاق افتاده باشد، چون آمارها نشان می دهند، اوپکی ها به توافقات پایبند بوده اند. خطیبی ادامه داد: فلسفه وجودی سازمان اوپک و فلسفه تشکیل آن این بوده که از منافع اعضا حمایت کند و در بازار نفت ثبات را برقرار کنند؛ بنابراین، وقتی ایران و ونزوئلا که دو عضو اوپک هستند، تحریم شدند این جزء وظایف اوپک است که از اعضای خود در مقابل این تحریم ها حمایت کند. وی همچنین اظهار داشت: در تحریم های قبلی این موضوع مطرح شد که سازمان از ایران باید در برابر تحریم ها حمایت کند و تقریباً اکثریت اعضا هم با نظر ایران موافق بودند.

نماینده سابق ایران در اوپک در مورد اینکه این سازمان چگونه می تواند از ایران و ونزوئلا حمایت کند، گفت: حداقل کار این است که اعضای اوپک یک بیانیه صادر کنند یا قول جایگزینی نفت و همین طور همکاری با تحریم کنندگان را ندهند.

وی در مورد اینکه چرا تاکنون تصمیمی در اوپک در زمینه حمایت از ایران و ونزوئلا گرفته نشده است، نیز گفت: به دلیل آن که در اجلاس وزرا باید اجماع حاکم باشد و از طرفی عربستان و چند کشوری که با سعودی ها همراه هستند طبق معمول در چنین شرایطی همکاری نمی کنند؛ بنابراین، مخالفت یک کشور می تواند تصمیمات را به تعویق بیندازد.

نماینده سابق ایران در اوپک در زمینه اینکه آیا می شود صحبت های وزیر نفت را تهدیدی برای خروج ایران از اوپک دانست، گفت: این خروج ایران از اوپک به سیاست های نظام بازمی گردد و ما در تحریم های گذشته به رغم اینکه تحریم شدیم سازمان را ترک نکردیم.
وی افزود: معمولاً عضویت در سازمان ها توسط کشورها بر اساس منافع بلندمدت در نظر گرفته می شود و بر اساس این منافع است که تصمیم می گیرند از یک سازمان خارج شوند یا در آن بمانند. اگر منافع بلندمدت تأمین شود کشورها در آن سازمان باقی می مانند و اگر تامین نشود از آن سازمان خارج می شوند؛ برای نمونه، شما ببینید زمانی که ما با عراق در جنگ بودیم هر دو کشور در سازمان ماندند و یا هنگامی که عراق با کویت در جنگ بود همینطور. بنابراین در برهه های کوتاه مدت نمی توان راجع به خروج از اوپک تصمیم گرفت. خطیبی ادامه داد: من فکر می کنم حضور ایران در سازمان اوپک در میان مدت و بلندمدت می تواند به نفع اقتصاد ایران باشد.

نتیجه آن که هر دو کارشناس معتقدند که ماندن ایران در اوپک می تواند در بلندمدت به نفع ایران باشد و عضویت در اوپک می تواند یک اعتباری برای ایران به همراه داشته باشد.