فتاوای آیت الله العظمی وحید خراسانی (مدظله)
سپرده گذاری در بانک و گرفتن سود آن
سؤال 863 : سود سپرده های سرمایه گذاری در بانک با شرایط استفاده در معاملات بدون ربا که در قراردادهای بانکهای می باشد چگونه است؟آیابین بانکهای خصوصی ودولتی دراین موردفرقی هست؟
جواب: سپرده گذاري در بانك در صورتی که به عنوان قرض باشد، چه به نحو سپرده ثابت ( يعني صاحب پول بر حسب قرارداد تا مدت معيني نميتواند از پول خود استفاده نمايد) چه به نحو حساب در گردش ( يعني صاحب پول هر وقت بخواهد ميتواند از پول خود استفاده كند) چنانچه سپرده گذار شرط سود نكند و خود را طلبكار نداند اگر چه بانك به او سود بدهد اشكالي ندارد و جائز است. همچنين اگر بانك پول را به عنوان مضاربه بگيرد ،وشرائط شرعي مضاربه كه در رساله عمليه مذكور است رعايت شود،گرفتن سود مانعي ندارد، ولی اگر بانک دولتی باشد، بنابر احتیاط واجب قبل از تصرف در سود یک پنجم (1/5) آن‌را به نیّت مافی‌الذمّه به سادات فقیر بدهد و چهار پنجم (4/5) بقیه، از منافع او بوده، وبا گذشت سال خمسی متعلق خمس می‌باشد.
وام گرفتن از بانک
سؤال 864 : آیا وام گرفتن از بانک یا قرض الحسنه های امروزی مشروع است؟
جواب:وام گرفتن از بانكهای اسلامی و وام دادن به آنها كه در آن شرط سود و فايده باشد،ربا و حرام است،ولی ميتوان به راههايی از ابتلا به ربا پرهيز كرد،مانند اينكه وام گيرنده،كالايی را از بانک يا وكيل او به نسبت معينی مثلا ده يا بيست در صد،گران تر از قيمت بازار بخرد، و شرط كند كه بانک مبلغ مورد تقاضای او را تا مدت معينی به او قرض دهد، و يا اينكه كالايی را به بانک يا وكيل او به كمتر از قيمت بازار به نسبت معينی بفروشد و شرط كند كه بانک مبلغ مورد تقاضای او را تا مدت معينی قرض دهد و در صورتی که هیچ راهی برای معاملۀ شرعی نسبت به مبلغ سود نداشته باشد، اگر ضرورت اقتضاء نمود، وام گرفتن جایز بوده ولی باید قلباً نیت کند که سود مذکور را نپردازد و مبلغ وام را به عنوان قرض از بانک بگیرد و اگر بانک بالاجبار سود مذکور را از او طلب نمود، پرداخت آن از باب اضطرار مانعی ندارد.
مصرف وام در غیر مورد آن
سؤال 865 : آیا می توانیم وام مسکن گرفته و آن را در غیر مورد مسکن بکار ببریم یا وام خودرو را در مورد دیگری مثل خرید زمین بکار بریم؟
جواب:باید در همان جهت که معین شده مصرف شود.
جریمه دیرکرد
سؤال 866 : آیا جریمه دیر کرد توسط بانک ودارایی (مالیات) صحیح است یا ربا می باشد؟
جواب: جریمه در مورد تأخیر پرداخت وام جایز نیست و ربا است.
حکم جریمه تأخیر
سؤال 867 : دادن جریمه تاخیر به بانک و دارایی چه حکمی دارد؟
جواب: گرفتن جریمه تأخیر در پرداخت وام جایز نیست ولی بر دهنده آن اگر نا چار به دادن آن می‌شود مانعی ندارد
سپرده گذاری در بانکهای غیر اسلامی به قصد گرفتن سود
سؤال 868 : آیا سرمایه گذاری در بانکهای غیر اسلامی و گرفتن سود آن (یعنی نزول گرفتن از غیر مسلمان) جایز است؟
جواب: گذاردن سرمایه در بانکهای غیر اسلامی به قصد گرفتن سود جایز می باشد در صورتی که حربی باشند و در صورتی‌که بانک خصوصی توسط اهل ذمّه تأسیس شود، معامله ربوی با آن صحیح نمی‌باشد ولی اگر در آن بانک پول گذاشته شود، گرفتن سودی که آنها می‌پردازند (بنابر قاعدة الزام) مانعی ندارد.
دریافت جوایز بانکی
سؤال 869 : آیا گرفتن جایزه‌های بانکی جایز است؟
جواب: اگر قرعه کشی در بانک شرط نشود و به عنوان تشویق باشد، در این صورت عمل قرعه جایز است و کسی که قرعه به نام او اصابت کند جایز است آن جایزه را بگیرد، هرچند احتیاط واجب آن است که اگر بانک دولتی یا مشترک باشد، یک پنجم آن‌را به نیّت مافی‌الذمّه به سادات فقیر بدهد، و بقیه از منافع آن سال می‌باشد که اگر در مؤونه‌ی آن سال صرف نشود باید خمس آن‌را بپردازد.
حقوق کارمندان مؤسسات مالی ربوی
سؤال 870 : اگر مؤسسه‌ای مالی یا بعضی بانکها معاملات ربوی انجام دهند آیا حقوقی که کارمندان آنها می‌گیرند حلال است؟
جواب: اشتغال به کارهایی که مربوط به معاملات ربوی است، جایز نمی‌باشد و کارمندی که در این نوع کارها مشغول است در مقابل آن نمی‌تواند اجرت بگیرد.و اما کارهایی که ارتباطی با معاملات ربوی ندارد، اشتغال به آنها و اجرت گرفتن برای آنها جایز است.
حکم کارمزد در صندوق های قرض الحسنه
سؤال 871 : جهت تأمین هزینه های صندوق قرض الحسنه شامل مواد مصرفی و حقوق مسئولین صندوق 2درصد به عنوان کارمزد از وامها کسر شده و مابقی به فرد پرداخت می‌شود. دریافت کارمزد چه حکمی دارد؟ اگر مشکل شرعی دارد آیا راه دیگری برای تأمین هزینه های صندوق وجود دارد؟ (مانند دریافت مبلغ ثابتی در هر دوره به عنوان هزینه ها)
جواب: دريافت مبلغ مازاد اگر به نحو درصدى بوده، به گونه‌ای که در قبال اجرت کتابت و سائر امور مربوط به اخذ وام نباشد، رباست و جايز نيست بلى ممكن است وام گیرنده مبلغى را براى مخارج صندوق و پرداخت حقوق واگذار نمايند ـ مثلاً هبه كنند ـ ولى اخذ اين مبلغ شرط وام نباشد.
مضاربه بانکی
سؤال 872 : نظر معظم له دربارۀ مضاربۀ بانکی و سپرده گذاری در بانک و گرفتن سود آن چیست؟
جواب: مضاربه قراردادی است كه شخصی به ديگری مالی بدهد كه با آن تجارت كند و سود آن به نحو كسر مشاع مانند يک سوم و يک دوم بين او و مالک تقسيم شود، و اين مضاربه شرائطی دارد، اگر بانكها به دستور العمل مضاربه طبق مقررات شرعی عمل مي‌كنند مضاربه با آنها صحيح و الا فاسد است، وهمچنين مي‌توانيد پول را به عنوان قرض به بانک بسپاريد و خود را نسبت به سودی كه بانک به شما مي‌دهد طلبكار ندانيد وگرفتن سود از بانک در اين صورت جايز است، و در هر دو صورت بنابر احتیاط واجب باید یک‌پنجم سود را به محض دریافت به سادات فقیر بدهید و اگر سال بر باقی‌مانده گذشت و مصرف نشد واجب است خمس آن را بدهید.
سپرده گذاری برای دریافت وام ربوی
سؤال 873 : بنده از قرض الحسنه وامی با این شرایط گرفتم: دو میلیون پنج ساله گذاشتم شش میلیون گرفتم که با اقساطی که پرداخت میکنم دومیلیون سود میدهم آیا رباست؟ اگرهست چکارکنم؟
جواب: اگر دو میلیون پنج ساله گذاشته اید به شرط اینکه به شما وام بدهند این سپرده گذاری جایز نیست و وامی هم گرفته اید اگر وام بهره دار باشد ربا و حرام است و دادن ربا مثل گرفتن آن حرام می‌باشد.
