یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید پس از ارتکاب هر جرم صورت بگیرد، انجام تحقیقات است. در این مرحله، مرجع قضایی تصمیمی را که در جریان انجام تحقیقات یا پس از آن می‌گیرد، در قالب «قرار» به طرفین اعلام می‌کند.
به گزارش «تابناک»؛ یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید پس از ارتکاب هر جرم صورت بگیرد، انجام تحقیقات است. در این مرحله، مرجع قضایی تصمیمی را که در جریان انجام تحقیقات یا پس از آن می‌گیرد، در قالب «قرار» به طرفین اعلام می‌کند. قرار‌های تأمین کیفری، قرار ارجاع به کارشناسی، قرار معاینه‌ی محل، قرار استماع شهادت شهود و مواردی از این قبیل از مهم‌ترین قرار‌هایی هستند که مقام قضایی در جریان تحقیقات صادر می‌کند.
قرار جلب به دادرسی چه زمانی صادر می‌شود؟
هنگامی که یک پرونده در مرحله‌ی دادسرا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، مقام قضایی که وظیفه‌ی تحقیق را بر عهده دارد (بازپرس) پس از انجام تحقیقات لازم اگر متّهم را قابل محاکمه در دادگاه کیفری بداند، قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند. به عبارت روشن‌تر، قرار جلب به دادرسی زمانی صادر می‌شود که اولاً رفتاری که ارتکاب یافته است، جرم بوده و ثانیاً دلایل و مدارک معتبری وجود داشته باشد که این رفتار مجرمانه توسط متهم انجام شده است. درواقع، اگر اعمال ارتکاب‌یافته جرم بوده و توسط همین متّهم انجام شده باشند و شواهد و ادلّه‌ی به دست آمده نیز قوی باشند، بازپرس قرار جلب متّهم به دادرسی را صادر می‌کند.
قرار جلب به دادرسی باید به تأیید دادستان برسد
با توجه به اهمیت این قرار و تأثیر آن در سرنوشت پرونده‌های کیفری، این قرار باید پس از صدور به تأیید دادستان برسد؛ و به‌همراه پرونده برای اظهار نظر نزد دادستان ارسال می‌کند تا ظرف سه روز موافقت یا عدم موافقت خود را با قرار صادر شده اعلام کند. طبق مواد ۲۶۸ و ۲۶۹ قانون آیین دادرسی کیفری اگر دادستان با قرار جلب به دادرسی موافق باشد، ظرف دو روز با صدور کیفرخواست از طریق شعبه‌ی بازپرسی بلافاصله پرونده را به دادگاه صالح ارسال می‌کند. بااین‌حال، چنانچه دادستان با عقیده‌ی بازپرس مخالف باشد و بازپرس بر عقیده‌ی خود اصرار کند، پرونده برای حل اختلاف میان این دو به دادگاه صالح (یعنی دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به جرم را با فرض درست بودن قرار جلب به دادرسی دارد) ارسال و طبق تصمیم دادگاه عمل می‌شود.
در اینجا اشاره به ماده‌ی مربوط به قرار جلب به دادرسی، خالی از فایده نیست. طبق ماده‌ی ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری «بازپرس در صورت جرم‌بودن عمل ارتکابی و وجود ادلّه‌ی کافی برای انتساب جرم به متّهم، قرار جلب به دادرسی و در صورت جرم‌نبودن عمل ارتکابی و یا فقدان ادلّه‌ی کافی برای انتساب جرم به متّهم، قرار منع تعقیب صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال می‌کند. دادستان باید ظرف ۳ روز از تاریخ وصول پرونده، تحقیقات را ملاحظه و نظر خود را به صورت کتبی اعلام کند و پرونده را نزد بازپرس برگرداند. چنانچه مورد از موارد صدور قرار موقوفی تعقیب باشد، قرار موقوفی تعقیب صادر و وفق مقررات فوق اقدام می‌شود».
قرار جلب به دادرسی همان قرار مجرمیت است!
جالب است بدانید که قرار جلب به دادرسی در گذشته با نام “قرار مجرمیّت” معرفی می‌شد. این عنوان خالی از اِشکال نبود، زیرا بازپرس و به‌طور کلّی مرجع تحقیق، اساساً حق تصمیم‌گیری در مورد مجرم‌بودن متّهم را ندارد، بلکه فقط به جمع‌آوری ادلّه‌ی وقوع جرم می‌پردازد و تنها دادگاه است که می‌تواند به محکومیّت متّهم حکم دهد. به همین خاطر، در قانون جدید نام این قرار به «قرار جلب به دادرسی» تغییر یافت.
چه کسی می‌تواند قرار جلب به دادرسی را صادر کند؟
اصل بر این است که بازپرس صلاحیت صدور قرار جلب به دادرسی را دارد. بااین‌حال، طبق ماده‌ی ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری در غیر جرائم مستوجب مجازات‌هایی از قبیل: سلب حیات، حبس ابد و قطع عضو در صورت کمبود بازپرس، دادستان نیز دارای تمام وظایف و اختیاراتی است که برای بازپرس در نظر گرفته شده است. در این حالت، چنانچه دادستان انجام تحقیقات مقدماتی را به دادیار ارجاع دهد، قرار‌های نهایی دادیار و هم‌چنین قرار تأمین منتهی به بازداشت متّهم، باید در همان روزِ صدور به نظر دادستان برسد و دادستان نیز مکلّف است حداکثر ظرف ۲۴ ساعت در این باره اظهار نظر کند. بنابراین، در برخی جرایم فقط بازپرس حق صدور قرار جلب به دادرسی را دارد، ولی در برخی دیگر از جرایم، دادستان نیز با شرایطی می‌تواند این کار را انجام دهد. در این موارد، دادستان می‌تواند این اختیار را به دادیار تفویض نماید. در هر صورت، ضابطین قضایی (نیروی انتظامی) صلاحیت صدور قرار جلب به دادرسی را ندارند.
متهم نمی‌تواند به قرار جلب به دادرسی اعتراض کند!
نکته مهم دیگر درباره‌ی قرار جلب به دادرسی آن است که این قرار از سوی متّهم قابل اعتراض نیست. بنابراین، بعد از صدور این قرار و موافقت دادستان با آن، متّهم باید در دادگاه به ارائه‌ی دفاعیّات خود بپردازد و با صدور این قرار، پرونده از دسترس دادسرا خارج و به دادگاه صالح سپرده می‌شود.
حواستان به آخرین دفاع باشد!
یکی از مراحل مهم رسیدگی در دادسراها، مرحله‌ی اخذ آخرین دفاع از متّهم پس از پایان تحقیقات و پیش از صدور یکی از قرار‌های نهایی است. با توجه به این‌که قرار جلب به دادرسی هم یک قرار نهایی میباشد، باید پیش از صدور آن، آخرین دفاع از متهم گرفته شود. اخذ آخرین دفاع مستلزم ابلاغ احضاریه و صرف وقت طولانی در برخی موارد است. بنابراین، اگر متهم در مرحله‌ی دادسرا برای ارائه‌ی آخرین دفاع خود احضار شود، باید توجه داشته باشد که این احضاریه می‌تواند حاکی از آن باشد که بازپرس می‌خواهد قرار جلب به دادرسی صادر کند؛ بنابراین تدارک دفاعیات مناسب توسط متّهم و وکیل وی در این مرحله بسیار مهم است، چرا که این مرحله، آخرین مرحله‌ای است که می‌توان بازپرس را متقاعد کرد تا قرار منع تعقیب صادر کند و نه قرار جلب به دادرسی. البته حضور خود متّهم در اینجا ضروری نبوده و حضور وکیل وی کافی است.
با درود