چرا کاهش نرخ بیکاری برای مردم ملموس نیست؟

از یک سو به نظر می رسد که نمونه آماری که برای تهیه گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در نظر گرفته می شود و یک درصد جامعه آماری می باشد، کوچک است و از سوی دیگر به نظر می رسد مبنای یک ساعت کار کردن در هفته مرجع برای شاغل شدن فرد شاخص مناسبی برای اشتغال فرد نیست و همین دو عامل اندکی لمس کاهش نرخ بیکاری برای مردم را دشوارتر کرده است. البته مدیرکل جمعیت مرکز آمار معتقد است آنچه درباره نرخ بیکاری بررسی و در سطح کلان قابل مشاهده است، شاید در حد یک خانوار مشاهده نشود.

به گزارش تابناک اقتصادی، به تازگی مرکز آمار ایران نتایج گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان سال جاری را منتشر کرده است. این گزارش نشان می دهد که نرخ بیکاری در تابستان سال جاری 10.5 درصد بوده است. مقایسه این نرخ با نرخ بیکاری تابستان سال گذشته نشان از آن دارد که در تابستان سال جاری، نرخ بیکاری به میزان 1.8 درصد کاهش یافته است.

همین کاهش نرخ بیکاری باعث شد تا رئیس جمهور روحانی در جلسه هیات دولت مورخه 14 مهر ماه سال جاری با اشاره به این که اشتغال در هر سه بخش صنعت، کشاورزی و خدمات رشد داشته است، از همه دستگاه‌ها و بخش‌های مسئول در کشور به خاطر کاهش نرخ بیکاری در همه گروه های سنی تشکر و قدردانی کند.

هر چند نرخ بیکاری در تابستان سال جاری کاهش یافته و رئیس جمهور بخاطر این کاهش نرخ بیکاری از همه دستگاه ها و بخش های مسئول در کشور قدردانی نموده است اما مردم نمود این کاهش را هنوز نتوانسته اند در جامعه لمس کنند. شاید برای بسیاری این پرسش مطرح شده باشد که چرا آمارها نشان می دهند که نرخ بیکاری کاهش یافته است اما مردم این کاهش را لمس نمی کنند؟

844 هزار نفر به جمعیت شاغلان اضافه شد

مطابق گزارش کل جمعیت 15 ساله و بیشتر با رشدی 662 هزار و 187 نفری در مقایسه با تابستان 97 به 61 میلیون و 582 هزار و 50 نفر رسیده است. کل جمعیت فعال (جمعیت بیکار و شاغل) در تابستان 98 در مقایسه با فصل مشابه سال قبل با رشدی 388 هزار و 626 نفری به 27 میلیون و 645 هزار و 182 نفر رسیده است. همچنین کل جمعیت غیرفعال (جمعیتی که به سن کار رسیده اند اما بنا به دلایلی در بازار کار حضور نیافته اند مانند بازنشستگان، خانه دارها، افراد در حال تحصیل، سربازان و ...) در تابستان 98 در مقایسه با تابستان 97 با رشدی 273 هزار و 561 نفری به 33 میلیون و 936 هزار و 868 نفر رسیده است.

بررسی ها نشان می دهد جمعيت شاغلين ١٥ ساله و بيشتر در تابستان سال جاری به ٢٤ ميليون و ٧٥0 هزار و 884 نفر رسیده و این در حالی است که در تابستان سال گذشته جمعیت شاغلان 23 میلیون و 907 هزار و 165 نفر بوده است. مقایسه جمعیت شاغلان در تابستان 98 با فصل مشابه سال قبل نشان می دهد كه حدود ٨٤4 هزار نفر به جمعیت شاغلان افزوده شده است.

نرخ بیکاری جوانان همچنان بالاست

بررسی ها نشان می دهد که نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله هر چند کاهش 1.1 درصدی در مقایسه با تابستان سال گذشته را داشته؛ اما همچنان بالاست و 26.1 درصد گزارش شده است. همچنین نرخ بیکاری جوانان 18 تا 35 ساله از 19.9 درصد در تابستان سال گذشته به 17.9 درصد در تابستان سال جاری کاهش یافته است.

سهم جمعیت فارغ التحصیلان دانشگاهی از کل بیکاران، 43.8 درصد

بررسی نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر فارغ التحصیل آمورش عالی، نشان می دهد که 17.2 درصد از جمعیت فارغ التحصیل آموزش عالی در تابستان سال جاری بیکار بوده اند. این نرخ در مقایسه با نرخ بیکاری فصل مشابه سال قبل 1.7 درصد کاهش یافته است.

نکته مهم این است که علیرغم کاهش نرخ بیکاری جمعیت فارغ التحصیل دانشگاهی، سهم این گروه از جمعیت نرخ بیکاران افزایشی 4.3 درصدی داشته و از 39.5 درصد در تابستان 97 به 43.8 درصد در تابستان 97 رسیده است.

چرا مردم این کاهش نرخ بیکاری را لمس نمی کنند؟

برای پاسخ به این پرسش در ابتدا نیاز است که نحوه تهیه گزارش نیروی کار مورد بررسی قرار گیرد. علی اکبر محزون  مدیرکل جمعیت مرکز آمار ایران که در مورخه 15 مهر 1398 در برنامه روی خط خبر شبکه خبر حضور یافته بود گفت: برای تهیه گزارش فصلی بیکاری، در سال به یک درصد خانوارها مراجعه می کنیم، که این میزان را در فصل ها تقسیم می کنیم، به طور متوسط در هر فصل به 25 صدم درصد خانوارها مراجعه می کنیم. اگر 24 میلیون خانوار داشته باشیم، در یک فصل به 240 هزار خانوار مراجعه می کنیم، در کشورهای  دیگر هم همینطور است. وی ادامه داد: از هر خانوار 50 سؤال پرسیده می‌شود و بعد از طی 18 فرآیند پردازش، نتایج استخراج و اعلام می‌شود. مدیرکل جمعیت مرکز آمار با اذعان به اینکه آنچه درباره نرخ بیکاری بررسی و در سطح کلان قابل مشاهده است، شاید در حد یک خانوار مشاهده نشود، گفت: در هفته مرجع (مقصود هفته ای که به فرد مراجعه می شود) اگر 44 ساعت کارکردن مبنا باشد، حتی اگر فرد یک ساعت در هفته مرجع کار کرده باشد، شاغل محسوب می شود.

بنابراین از یک سو به نظر می رسد که نمونه آماری که برای تهیه گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در نظر گرفته می شود و یک درصد جامعه آماری می باشد، کوچک است و از سوی دیگر به نظر می رسد مبنای یک ساعت کار کردن در هفته مرجع برای شاغل شدن فرد شاخص مناسبی برای اشتغال فرد نیست و همین دو عامل اندکی لمس کاهش نرخ بیکاری برای مردم را دشوارتر کرده است.

آیا تغییر در شاخص بررسی باعث کاهش نرخ بیکاری شده است؟

همچنین باید به این نکته اشاره کرد که در گزارش اخیر پیرامون نیروی کار، مرکز آمار ایران شاخص بررسی را نسبت به سال‌های گذشته تغییر داده و جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر را جایگزین ۱۰ ساله و بیشتر کرده بود. به عبارت بهتر مرکز آمار ایران در گزارش اخیر، نرخ بیکاری را برای جمعیت 15 ساله و بیشتر مورد محاسبه قرار داده و منتشر کرده است و این در حالی است که در گزارش های قبلی نرخ بیکاری برای جمعیت 10 ساله و بیشتر مورد محاسبه قرار می گرفت و منتشر می شد. این تغییر باعث شده است تا عده ای کاهش نرخ بیکاری در فصل تابستان سال جاری را به همین موضوع نسبت دهند. البته در روز گذشته مورخه 17 مهر ماه 1398 مرکز آمار ایران در دفاع از این تغییر رویکرد اطلاعیه را در سایت خود منتشر کرد و نوشت:

بررسي نتايج گوياي آن است كه با تغيير سن ورود به بازار كار از ١٠ سال به ١٥ سال نرخ بيكاري تغيير محسوسي نمي‌كند كه در جدول زير نشان داده شده است:

همان گونه که از جدول بالا نمایان است محاسبه نرخ بیکاری در تمامی فصول از سال ۱۳۸۴ تاکنون با هر دو شاخص ۱۰ ساله و ۱۵ ساله به بالا بیانگر تغییر قابل توجهی در نرخ بیکاری نیست و در برخی بازه‌های زمانی این تفاوت نهایتاً به ۰.۱ درصد رسیده است.

آیا علت اُفت نرخ بیکاری دلسرد شدن مردم از یافتن کار است؟

پس از آن که نتایج گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در بهار سال جاری منتشر شد، ملاحظه گردید که نرخ بیکاری در بهار 98 به 10.8 درصد رسیده است که این نرخ در مقایسه با بهار سال 97 حدود 1.3 درصد کاهش داشت. مرکز پژوهش ها در گزارشی که در مرداد ماه سال جاری منتشر کرد به تحلیل شاخص های بازار کار در بهار 98 پرداخت و با عنوان این موضوع که بررسی ها نشان می دهد که در این فصل از یک سو جمعیت بیکاران به همراه نرخ مشارکت اقتصادی و جمعیت فعال کاهش و از سوی دیگر جمعیت غیرفعال افزایش قابل مطلاحظه ای را داشته اند، نتیجه گیری کرد: "به دلیل نامساعد بودن وضعیت بازار، افراد بیكار از جستجوی كار دلسرد شده و از بازار كار خارج شده‌اند. بایستی توجه داشت که کاهش نرخ بیکاری نه به دلیل افزایش اشتغال قابل توجه بلکه به دلیل خارج شدن افراد از بازار کار و افزایش قابل توجه جمعیت فعال رخ داده است. در صورتی كه این افراد از بازار کار خارج نمی شدند نرخ بیکاری کل کشور به 13.9 درصد می رسید که نسبت به نرخ اعلام شده 3.1 درصد بیشتر است."

با انتشار نتایج گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان سال جاری و کاهش دوباره نرخ بیکاری در مقایسه با تابستان سال گذشته، دوباره این فرضیه از سوی برخی مطرح شد که این کاهش به دلیل دلسرد شدن نیروی کار از پیدا کردن کار و خروج آن ها از بازار، رخ داده است اما بررسی ها نشان می دهد که این بار نه تنها جمعیت فعال و نرخ مشارکت اقتصادی کاهش نیافته است بلکه در مقایسه با تابستان سال گذشته افزایش نیز یافته اند. همان گونه که در بالا عنوان شد جمعیت فعال رشدی 388 هزار و 626 نفری را تجربه نموده است و نرخ مشارکت اقتصادی نیز 0.2 درصد رشد داشته است.

دولت با 8 طرح در سال 98 به دنبال ایجاد شغل است

عیسی منصوری معاون اشتغال وزارت کار طی مصاحبه ای در خرداد ماه سال جاری با اشاره به اینکه 3 رویکرد سیاستی برای طرح‌های اشتغال‌زا در سال 98 وجود دارد، گفت: بر مبنای این سه رویکرد سیاستی، 8 برنامه در دستور کار قرار دارد. وی افزود: توسعه کسب و کارهای پراشتغال، اجرای برنامه‌های فعال بازار کار از جمله طرح کارورزی فارغ التحصیلان، ساماندهی و تثبیت اشتغال موجود، اصلاح نظام آموزشی و مهارتی و توسعه کارآفرینی، اشتغال حمایتی و خرد، استفاده از فرصت‌های خارجی و نهادسازی و اطلاعات بازار کار و نظارت بر طرح‌ها و برنامه‌ها هشت اقدام اشتغالزایی و کارآفرینی در سال جاری است. منصوری ادامه داد: دولت برای اجرای برنامه‌های تولید اشتغال محور در سال جاری، 25 هزار میلیارد تومان تسهیلات با هدف ایجاد یک میلیون و 90 هزار فرصت شغلی در قالب بند الف تبصره 18قانون بودجه 98 کل کشور پیش بینی کرده است. همچنین 2هزار و 500 میلیارد تومان منابع از محل بودجه عمومی برای برنامه‌ها و اقدامات حوزه اشتغال اختصاص یافته است.