راهکار اصلی مقابله با آلودگی هوا چیست؛ نیم بها شدن بلیت وسایل نقلیه عمومی یا اصلاح قیمت بنزین؟

اصلاح قیمت حامل‌ های انرژی و عدم تحمیل هزینه یارانه به مخارج دولت، جزء اساسی ترین راهکارهای دولت و سیاستگذارن برای جلوگیری از تحمیل هزینه ‌هایی همچون هزینه پنهان آلودگی هوای شهرها و هزینه پنهان درمان و سلامت جامعه است.

به گزارش تابناک اقتصادی، با نارنجی شدن وضعیت هوای تهران در تعطیلات آبان ماه و افزایش غلظت ذرات آلاینده در آسمان پایتخت و همچنین با رسیدن کیفیت هوا به شرایط "ناسالم برای گروه‌ های حساس"، در ابتدای هفته جاری جلسه کارگروه کاهش آلودگی هوا مقرر کرد که بلیت اتوبوس و مترو تا پایان هفته جاری، نیم بها شود و در مقابل ۵۰ درصد هزینه عوارض ورود به طرح ترافیک افزایش یابد. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که در هجدهم آبان ماه وضعیت کیفی هوای تهران با شاخص 111 در شرایط ناسالم برای گروه های حساس قرار گرفته بود.

هر چند تشویق جامعه به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی به جای خودروی شخصی، یکی از ساده ترین و سریع ترین راهکارهای کنترل ترافیک و آلودگی هواست، اما نکته مهم این است که در برابر معضلات مهم تری همچون عدم اصلاح یارانه انرژی، این اقدامات مُسکن ‌هایی با اثر زودگذر است که تنها صورت مسئله اصلی را پاک می‌ کند. صورت مسئله اصلی در ماجرای کنترل آلودگی هوا، یارانه بنزین است. در حال حاضر طبق نمودار زیر قیمت حقیقی بنزین در کمترین سطح طی 13 سال اخیر قرار گرفته است و به نوعی بنزین ارزان فروخته می شود.

در خصوص درک ارزان فروشی بنزین توجه به قیمت فروش بنزین در بورس انرژی قابل توجه است. در شهریورماه سال جاری در جریان معاملات بورس انرژی، محموله اول بنزین اکتان 95 شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در رینگ بین‌الملل بورس انرژی به ‌قیمت هر تن 640 دلار روانه میز فروش بازار صادراتی بورس انرژی شد. طبق اعلامیه بورس انرژی نرخ تسعیر ارز در این معاملات بر اساس میانگین نرخ‌ های خرید و فروش اسکناس دلار در سامانه نظارت ارز (سنا) متعلق به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه شده بود که این نرخ دلار برابر بود با 11100 تومان. بنابراین می توان گفت قیمت هر لیتر بنزین در این محموله، رقمی در حدود 7 هزار تومان بود که این رقم به بنزین هزار تومانی که در پمپ بنزین ها عرضه می شود اختلافی 6 هزار تومانی داشت.

ارزان فروشی بنزین، علاوه بر این که نوعی یارانه دولتی محسوب می ‌شود، سبب گردیده تا پدیده قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همسایه افزایش یابد. به طور تقریبی قیمت بنزین در ترکیه حدود 14 برابر ایران، در عراق 7 برابر، در امارات متحده عربی 6/5 برابر، در قطر 5/4 برابر، در پاکستان 8 برابر، در افغانستان 7/2 برابر، در ترکمنستان و آذربایجان هم حدود 5 برابر ایران است.

همچنین پایین بودن قیمت بنزین، الگوی مصرف بنزین در کشور را نیز دچار بی نظمی کرده است. طبق اطلاعات معاونت برنامه ریزی وزارت نفت، مصرف این فرآورده نفتی در سال 85 نسبت به سال 1380 با افزایش 61 درصدی روبرو شده است، اما در ادامه با اجرای سیاست سهمیه بندی، مصرف بنزین در سال 1390 از سطح مصرف سال 1385 نیز کمتر شده است. هر چند به سیستم سهمیه بندی نقدهای اقتصادی وارد است اما در خصوص کنترل مصرف بنزین این سیستم موفق عملکرده است. در سال های بعد از سال 1390، با توجه به عدم تعدیل قیمت ‌ها، دوباره روند صعودی مصرف آغاز شده است که با افزایش نرخ در سال 1393 دوباره مقدار، تا حدودی رشد مصرف بنزین کنترل شده اما دوباره در سال 1394 با حذف کارت سوخت میزان مصرف رشد چشمگیری داشته است.

این موارد بیانگر این نکته مهم است که اصلاح قیمت حامل‌ های انرژی و عدم تحمیل هزینه یارانه به مخارج دولت، جزء اساسی ترین راهکارهای دولت و سیاستگذارن برای جلوگیری از تحمیل هزینه‌هایی همچون هزینه پنهان آلودگی شهرها و هزینه پنهان درمان و سلامت جامعه است.