تعهد ترامپ به حق بشر و آینده بهتر برای مردم ایران تا کجاست؟

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، اندكی قبل از اینكه دولت وی مجازات مالی را برای برخی متخلفین حقوق بشر، از جمله مقامات دولتی در سودان جنوبی، اسلواكی و عربستان سعودی، اعمال كند، گفت: ایالات متحده "مفتخر است كه یك کشور پیشرو در جهان در زمینه حقوق بشر است. اما وقتی بحث محکومیت کلی دولت ها به میان آید، وی تأکید ویژه ای بر ایران دارد.

پمپئو در مصاحبه ای با اشاره به عدم تمایل اوباما برای حمایت از جنبش سبز ایران در سال 2009 گفت: دولت فعلی در خصوص اعتراضات مهم سیاسی، آزادی خواهان و آزادی جویان ایران نسبت به رئیس جمهور اوباما و دولت وی کاملاً مخالف عمل کرده است. این افراد خیلی ساده خواستار مجموعه اولیه ای از آزادی ها و مشارکت در رهبری در ایران هستند. حکومت ایران باید به گونه ای تغییر کند که منعکس کننده خواسته های مردم خود باشد.

به عنوان بخشی از سیاست خارجی که پومپئو آن را یک سیاست "واقع گرا و مبتنی بر مهار" توصیف کرده است و نشان می دهد که ایالات متحده نمی تواند جوامع دیگر را در تصویر کلی خود از سیاست قرار دهد، دولت فعلی آمریکا در مورد نقد کشورهایی که در آن مردم دچار محنت هستند، انتخابی عمل کرده است. آمریکا همیشه در تلاش بوده است تا از حکومت هایی که دوست می داند، حمایت و حکومت های غیر دوستانه را تضعیف کند. دولت ترامپ به هیچ وجه تنها دولت آمریکایی نیست که در زمینه حقوق بشر دشمنان را با انتقاد شدیدتری نسبت به متحدان خطاب می کند. در پرونده ایران، دولت متوجه شده كه محكوم كردن خشونت و رنج و فشار به حقوق بشر نیز می تواند بخشی از یک دستور کار بسیار بزرگتر باشد.

یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه در یادداشتی در اوایل دولت ترامپ توضیح داد: با متفقین باید متفاوت و بهتر از دشمنان رفتار شود. وی خاطرنشان کرد: حفظ روابط خوب با متحدینی مانند عربستان سعودی مستلزم "معامله" حقوق بشر است. " ترامپ چندی بعد لایحه‌ای را وتو کرد، که وی را مجبور به قطع حمایت از عملیات هوایی فاجعه آمیز عربستان سعودی در یمن می کرد، که به بدترین فاجعه بشردوستانه جهان منجر شد، تا به این ترتیب از خشمگین شدن یکی از متحدان خود جلوگیری کند.

اما ایران متحد آمریکا نیست. دولت آمریکا اقدام به ایجاد کمپین "فشار حداکثری" علیه حکومت ایران کرده که به ویرانی اقتصاد این کشور منجر شده است. شورش معترضین - بر اثر کاهش یارانه بنزین توسط حکومتی تحت فشار از ناحیه مالی - باعث ایجاد فشار دیگری بر این کشور شد که این بار ریشه‌ای داخلی داشت. آن مقام آمریکایی در این باره نوشته: ما باید حقوق بشر را به عنوان یک مساله مهم در رابطه با روابط آمریکا با چین، روسیه، کره شمالی و ایران در نظر بگیریم. فشار بر این کشور‌ها از ناحیه حقوق بشر به معنی تحمیل هزینه ها، اعمال زور و گرفتن ابتکار عمل از آن‌ها به طریقی کاملا استراتژیک است؛ این مقام، یعنی برایان هوک، اکنون بر سیاست ایالات متحده در مورد ایران نظارت دارد.

هوک اخیراً مطابق با همین فلسفه، با خبرنگاران در وزارت امور خارجه در مورد گرفتاری معترضان ایران صحبت کرده و جزئیات تیراندازی ادعایی نیرو‌های امنیتی ایران علیه گروهی از معترضین را که در باتلاقی مخفی شده بودند، تفصیل داد.

وی گفته که شمار کشته‌های اعتراضات ایران احتمالا به بیش از هزار تن رسیده است؛ هرچند سازمان عفو بین الملل این رقم را حدود ۲۰۸ قرار داده و فقط اسامی را که توانسته تأیید نماید، شمارش و ادعا کرده که حکومت ایران از خانواده‌ها برای دریافت اجساد عزیزان کشته شده خود پول گرفته و حتی به خاطر گلوله‌هایی که آن‌ها را به قتل رسانده از آن‌ها غرامت می گیرد. هوک گفته که اداره وزارت خارجه در پاسخ به درخواست پمپئو در توییتر از ایرانیان برای ارسال مدارک مبنی بر این سرکوب، ۳۲۰۰۰ فیلم دریافت کرده است.

هوک گفته: این بدترین بحران سیاسی است که حکومت ایران در چهل سال گذشته با آن روبه رو بوده است.

از وقتی که دولت ترامپ قدم مهمی در تحمیل تحریم تقریباً کامل نفتی بر ایران برداشته است، مقامات آمریکایی سریع نمونه‌هایی از پریشانی اقتصادی ناشی از تحریم و تأثیر آن بر سیاست خارجی ایران را برجسته کردند؛ از جمله تورم شدید و درخواست‌های کمک مالی برای متحد لبنانی یعنی حزب الله.

اما وقوع اعتراضات در اواسط ماه نوامبر، که تقریباً همزمان با اعتراضات بزرگ در عراق و لبنان (جایی که تهران از نفوذ چشمگیری برخوردار است) بود، لحظه جدیدی را در کمپین "فشار حداکثری" نشان داد؛ لحظه‌ای که پمپئو از زمان اعلام استرتژی جدید آمریکا در قبال ایران در ماه می ۲۰۱۸ انتظار آن را می کشید. وی طی یک سخنرانی در بنیاد هریتیج گفته بود: در نهایت مردم ایران باید بر سر رهبری کشور خود تصمیم بگیرند. اگر سریع تصمیم بگیرند، عالی است. اگر این کار را نکنند، تا زمانی که به نتایج مورد نظر خود که امروز اعلام کردم نرسیم، در مسیر فعلی به شدت به کار خود ادامه خواهیم داد.

این اهداف و نتایج مورد نظر پمپئو شامل توقف کامل غنی سازی اورانیوم و خروج کامل نیرو‌های ایرانی از سوریه است. هوک شخصا یکی دیگر از این آن اهداف را دنبال می کرد، که مساله آزادی یک زندانی ایالات متحده از ایران بود. ترامپ که حکومت ایران را به خاطر سرکوب معترضین محکوم کرده بود، پس از آزادی دانشجوی پرینستون، وانگ، در هفته گذشته ایران را به عنوان کشوری "بسیار عادل" ستود. ترامپ در توییتر گفت: ببینید!، ما می‌توانیم با هم توافق کنیم!

بنابراین احتمال دارد که ایران روی حرف‌های ترامپ قمار کند و این گفته را که خواهان توافق با ایران است باور کند، آن هم علی رغم اینکه وی در توئیتی دیگر گفته که از معترضین حمایت می‌کند و همیشه حمایت خواهد کرد. اما اگر ترامپ توافق جدیدی با ایران به دست بیاورد، آیا واقعاً همیشه از مخالفان حکومتی که این توافق را به او داده است، حمایت می کند؟ پرونده‌ای مشابه در مورد کره شمالی وجود دارد؛ یعنی جایی که ترامپ در آنجا هم به دنبال توافق هسته‌ای است و در توئیتر از کیم جونگ اون تقدیر و تحسین کرده است.

هادی قائمی، مدیر اجرایی مرکز حقوق بشر در ایران در این باره گفته: من از حمایت و اظهارات دولت آمریکا قدردانی می‌کنم. اما اعتراضات و وضعیت حقوق بشر نمی‌تواند به یک بازی فوتبال دیگر بین ایران و ایالات متحده تبدیل شود.

در همین حال، ایالات متحده "به قول پمپئو" این مسیر فشار بر ایران در حقوق بشر را به سختی ادامه خواهد داد. اما تعهد آمریکا برای آینده بهتر برای ایرانیان ممکن است تنها تا زمانی ادامه یابد که به نوعی برای تضمین توافق هسته‌ای بهتر، سودمند واقع شود.