کرونا مهمان ناخوانده دورهمی غول‌های نفتی/ تلاش برای مهار سقوط قیمت نفت/ تاثیر کاهش قیمت نفت به زیر ۵۰ دلار بر اقتصاد ایران/ روس‌ها تا آخرین لحظه در مقابل کاهش تولید مقاومت می‌کنند؟

فردا وین میزبان یک اجلاس مهم نفتی است. قرار است یکصد و هفتاد و هشتمین اجلاس فوق العاده وزیران نفت و انرژی اوپک و هشتمین نشست مشترک اوپک و غیراوپک برگزار شود. نشستی که شیوع ویروس کرونا و تاثیر آن بر بازار نفت جهانی، بر روی آن سایه افکنده است و اوپکی ها و غیراوپکی ها در آستانه یک جلسه تاریخی قرار دارند.

به گزارش تابناک اقتصادی، هنگامی که در جلسه یکصد و هفتاد و هفتم برای برگزاری اجلاس بعدی در 5 و 6 مارس 2020 (15 و 16 اسفندماه 1398) برنامه ریزی می شد کمتر کسی پیش بینی می کرد که شیوع یک ویروس در دنیا تا این اندازه بر بازارهای مختلف از جمله بازار نفت اثرگذار باشد.

در هنگام برگزاری نشست قبلی اوپک و غیراوپک، قیمت هر بشکه نفت بر روی 63 دلار قرار داشت اما حالا این قیمت به حدود 50 دلار سقوط کرده است.

در نشست های گذشته اوپک چه گذشت؟

در  نشست 171 اعضای اوپک در وین که در مورخه 10 آذر ماه 1395 برگزار شد، پس از ماه ها مذاکره و برای اولین بار بعد از گذشت هشت سال اعضا تصمیم گرفتند که سطح تولید خود را کاهش دهند. بر‌اساس توافقات صورت گرفته، اعضای اوپک تصمیم گرفتند که تولید خود را از اولین ماه سال 2017 (ژانویه) به مدت ۶ ماه به سطح 32.5 میلیون بشکه در روز کاهش دهند.

در نشست ۱۷۲ام سازمان اوپک، وزیران نفت و انرژی بار دیگر تصمیم گرفتند تا توافق کاهش تولید نفت تا مارس ۲۰۱۸ تمدید شود. همچنین اعضای اوپک در نشست ۱۷۳ام توافق خود را برای ۹‌ ماه دیگر و تا پایان سال ۲۰۱۸ تمدید کردند. ۱۴عضو اوپک در نشست ۱۷۳ام این سازمان همچنین تصمیم گرفتند لیبی و نیجریه که تا پیش از این از نظام سهمیه ‌بندی معاف بودند، سطح تولید نفت‌ خود را به اندازه میانگین سال ۲۰۱۷ نگه دارند به طوری که تولید مجموع ۲ کشور در حد ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه ثابت بماند.

174امین نشست اعضای اوپک در مورخه 1 تیر ماه 1397 برگزار شد. بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت طی مصاحبه ای در مورخه 5 تیر ماه 1397 در مورد این نشست گفت:  آنچه در نشست ۱۷۴ اوپک تصمیم گرفته شد و در پایگاه اطلاع رسانی این سازمان وجود دارد این است که قطعنامه‌ اوپک در اکتبر ۲۰۱۶ مبنی بر سهمیه ‌بندی بین اعضا و کاهش سقف تولید حدود یک میلیون و ۲۰۰ بشکه در روز بار دیگر مصوب شود.

اما در نشست 175 اعضای اوپک که در آذر ماه سال گذشته برگزار گردید و دو روز به طول انجامید، 14 عضو اوپک و  10متحد غیراوپکی آنها تصمیم گرفتند یک بار دیگر و به منظور ایجاد توازن بازار و ترمیم قیمت نفت، تولید روزانه خود را یک میلیون و 200 هزار بشکه کاهش دهند، سهم اوپک از این میزان 800 هزار بشکه تعیین شد. میزان کاهش تولید هر یک از کشورهای حاضر (عضو و غیرعضو اوپک) در توافق نشست 175ام را در نمودار زیر ملاحظه می کنید.

در نشست 176ام اعضای اوپک که در تیرماه سال جاری برگزار شد، پس از مذاکره طولانی 14 کشور عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) وزیران این سازمان باز هم بر سر تمدید توافق کاهش 800 هزار بشکه ای تولید نفت توسط این سازمان برای یک دوره 9 ماهه توافق کردند. همچنین اعضای غیراوپک نیز بر سر تمدید کاهش روزانه 400 هزار بشکه در روز برای مدت 9 ماه توافق کردند.

بیژن زنگنه وزیر نفت پس از پایان این نشست در مورخه 11 تیرماه 1398 در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: به نظرم جلسه خوبی بود و به چیزی که دنبال آن بودیم، رسیدیم. وی افزود: ایران همچون گذشته، از کاهش تولید نفت معاف شده است.

در نشست 177ام که در  14 و 15 آذرماه سال جاری برگزار شد، اعضا تصمیم گرفتند که کاهش 1.2 میلیون بشکه ای در روز را تعمیق دهند به این معنا که ۵۰۳ هزار بشکه بیشتر از 1.2 میلیون بشکه‌، تولیدشان را کاهش دهند. به این ترتیب کاهش تولید نفت این سازمان و متعهدانش از یکم ژانویه ۲۰۲۰ از یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز به یک میلیون و ۷۰۳ هزار بشکه افزایش یافت. سهم اوپکی‌ها از این کاهش ۳۷۲ هزار بشکه و غیر اوپکی‌ها ۱۳۱ هزار بشکه بود. ایران، ونزوئلا و لیبی همچنان از هرگونه کاهش تولید مستثنا شدند.

دستور کار نشست 178ام چه خواهد بود؟

همان گونه که عنوان شد با شیوع ویروس کرونا اقتصادهای دنیا تحت تاثیر قرار گرفته اند و این موضوع کاهش تقاضا برای نفت و قیمت آن را در پی داشته است. از همین رو، در این نشست وزرای کشورهای صادرکننده نفت قرار است درباره کاهش بیشتر تولید به منظور مقابله با اثرات منفی ویروس کرونا بر تقاضا تصمیم گیری کنند.

امیلی اشفورد و پائول هورسنل،‌ کارشناسان بانک استاندارد چارترد، می‌گویند: می‌توان گفت که شکی نیست کشورهای نفتی در نشست این هفته عرضه به بازار را کاهش خواهند داد چرا که شکست در این زمینه بسیار پرهزینه است. عدم توافق اوپک و متحدان نفتی بازار را آسیب پذیر کرده و می‌تواند در کوتاه مدت قیمت نفت را به حدود 30 دلار در هر بشکه کاهش دهد.

زنگنه در بدو ورود به وین: اینجا سیاست کار می‌کند

بیژن زنگنه امروز (چهارشنبه، ۱۴ اسفندماه) در بدو ورود به وین برای شرکت در یکصدوهفتادوهشتمین نشست اوپک اظهار کرد: در اینکه عدم تعادل در عرضه و تقاضای نفت وجود دارد، شکی نیست. هم‌اکنون عرضه در بازار نفت بیشتر از تقاضاست.

وی در پاسخ به اینکه آیا ایران سیاست کاهش بیشتر از ۵۰۰ هزار بشکه نفت را دنبال می‌کند، افزود: اینجا عدد کارشناسی کار نمی‌کند، سیاست کار می‌کند.

وزیر نفت درباره اینکه آیا موضع روسیه برای کاهش تولید نرم می‌شود، اظهار کرد: نمی‌دانم، باید ببینیم. روس‌ها تا آخرین لحظه در مقابل کاهش تولید نفت مقاومت می‌کنند تا عددی کم نکنند.

وزیر نفت درباره تأثیر ویروس کرونا بر تولید نفت ایران اظهار کرد: هیچ تأثیری بر تولید نفت ایران نداشته است و ما همانند گذشته تولید می‌کنیم. البته در حمل‌ونقل و داخل شهرها شاهد کاهش مصرف بوده‌ایم. به نقل از شانا؛ وی با تأکید بر اینکه هم اکنون بازار نفت به دلیل شیوع ویروس کرونا با مازاد عرضه روبه‌رو است، تصریح کرد: ضروری است اوپک و غیراوپک تمام تلاششان را برای توازن بازار نفت انجام دهند.

زنگنه گفت: طبق پیشنهاد کمیته مشترک فنی اوپک و غیراوپک (JTC) و همچین دبیرخانه، حداقل باید روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه از تولید نفت کاسته شود.

طلای سیاه 30 دلاری در انتظار غول های نفتی؟

نرسی قربان کارشناس انرژی با اشاره به تاثیر منفی ویروس کرونا بر اقتصاد جهان به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: این موضوع باعث شد تا بازار نفت با چالش های جدی مواجه شود و به دلیل افزایش عرضه و کاهش تقاضا به خصوص از سمت چین، قیمت نفت کاهش یابد.

وی با رد این ادعا که اگر در جلسه پیش روی اعضای اوپک و غیراوپک برای کاهش عرضه نفت به توافق نرسند قیمت نفت کاهش شدیدی خواهد داشت به 30 دلار خواهد رسید، گفت: اگر توافق صورت گیرد که عرضه نفت روزانه به میزان 1.5 میلیون بشکه دیگر کاهش یابد این باعث خواهد شد که قیمت فعلی هر بشکه نفت که در حدود 50 دلار می باشد، 2 تا 3 دلار افزایش یابد و اگر این توافق به هر دلیلی بر سر کاهش عرضه نفت صورت نگیرد، در نهایت باز هم قیمت فعلی نفت 2 تا 3 دلار کاهش خواهد یافت.

این کارشناس انرژی در مورد پیش بینی قیمت نفت در سال آینده گفت: پیش بینی بسیار کار سختی است با این اتفاقاتی که به صورت غیرمنتظره رخ می دهد اما اگر تا دو الی سه ماه آینده دولت ها بتوانند شیوع ویروس کرونا را کنترل کنند می توان پیش بینی کرد که پس از آن رونقی به وجود بیاید و در نتیجه تقاضا برای نفت افزایش یابد و قیمت ها هم اندکی بالاتر رود.

وی درباره تاثیر این کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ایران گفت: بر روی صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت در سال آینده ابهام وجود داشت و حالا این کاهش قیمت نفت به زیر 50 دلار هم قطعا تاثیرگذار خواهد بود.  

در آذر ماه سال جاری محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در نشست خبری خود با خبرنگاران گفت: در لایحه بودجه 99 مقدار صادرات نفت خام یک میلیون بشکه در روز و به قیمت هر بشکه 50 دلار در نظر گرفته شده است. از این بابت درآمدهای ارزی صادرات نفت و گاز به ترتیب 18.25 میلیارد دلار و 4 میلیارد دلار در نظر گرفته شده است. نرخ تسعیر دلار 4200 تومان لحاظ شده است. سهم صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی 36 درصد (8 میلیارد دلار)، سهم شرکت ملی نفت 14.5 درصد (3.2 میلیارد دلار) و سهم دولت 49.5 درصد (11 میلیارد دلار) در نظر گرفته شده است.

حالا پرسش این است که کاهش قیمت نفت به زیر 50 دلار چه تاثیراتی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟

وحید شقاقی شهری عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: شیوع این ویروس در چین باعث شده است تا 185 میلیارد دلار به اقتصاد این کشور ضربه وارد شود. به تدریج این ضربات ناشی از شیوع ویروس کرونا به سایر کشورها از جمله کشورهای اروپایی نیز وارد خواهد شد. می توان برآورد کرد که در مجموع شیوع این ویروس باعث خواهد شد که به کل اقتصاد دنیا یک تریلیون دلار ضربه وارد شود. این موجب خواهد شد تا شاهد یک رکود اقتصادی در دنیا باشیم.

وی ادامه داد: البته برخی کشورها برای فرار از این رکود دست به کار شده اند به عنوان نمونه آمریکا نرخ بهره را 0.5 درصد کاهش داده و از 1.75 درصد به 1.25 درصد رسانده است تا سرمایه گذاری را تشویق کند.

شقاقی شهری افزود: به هر حال این رکود اقتصادی باعث خواهد شد تا تقاضا برای نفت کاهش یابد و در نتیجه قیمت نفت روند نزولی به خود بگیرد. از سوی دیگر، شنیده ها حکایت از آن دارد که عرضه کنندگان نفت نیز تمایل چندانی به کاهش عرضه نفت خود ندارند و این می تواند کاهش قیمت نفت را تشدید کند. این استاد دانشگاه خوارزمی با اشاره به اینکه افت قیمت نفت به 30 دلار کمی دور از ذهن است، گفت: احتمال اینکه قیمت هر بشکه نفت به حدود 45 دلار کاهش یابد بیشتر است.

شقاقی شهری افزود: ما قادر نبودیم به دلیل تحریم ها نفت را به صورت مستقیم صادر کنیم و صادرات نفت را به صورت با واسطه انجام می دادیم که این موضوع باعث شده بود تا نفت ایران به قیمت های پایین تر از قیمت های جهانی عرضه شود. حالا این افت قیمت هر بشکه نفت دوباره باعث خواهد شد تا اقتصاد ایران باز هم متضرر شود.

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: پیش بینی دولت این بود که در سال 99 از محل صادرات نفت مبلغی در حدود 11 میلیارد دلار درآمد داشته باشد که با وضعیت کنونی این درآمد کاهش خواهد یافت. این کاهش درآمد عواقبی با خود به همراه خواهد داشت از جمله اینکه می تواند فشاری را بر بازار ارز وارد کند و تامین مالی را با مشکلاتی همراه سازد و به کسری بودجه بیفزاید.

شقاقی شهری در انتهای صحبت های خود گفت این شیوع ویروس کرونا در ایران، از چند جهت اقتصاد ایران را دچار آسیب کرده است که باید چاره ای جدی برای آن اندیشیده شود. اول اینکه صنوف با کاهش فروش همراه شده اند، دوم اینکه صادرات غیرنفتی به دلیل انسداد مرزها کاهش یافته است و سوم اینکه قیمت نفت جهانی کاهش یافته است.