ما بافرهنگ‌تریم یا غربی‌ها؟!

به گزارش «تابناک»، روزنامه جوان در ادامه نوشت: تصاویر و فیلم‌هایی که این روزها ایرانی‌های مقیم کشورهای غربی در فضای مجازی منتشر می‌کنند، به وضوح تلنگری به جامعه ایرانی است تا با خود بیندیشیم آیا تا به حال قضاوت دقیق و منصفانه‌ای درباره فرهنگ خودی داشته‌ایم یا نه.

نکته با اهمیت در این باره این است که این تصاویر نه از سوی خبرنگار رسانه‌های حکومتی و دولتی ایران بلکه از سوی ایرانیان مقیم در کشورهای غربی و از طریق غیررسمی منتشر می‌شود و در واقع ایرانیان خارج از کشور خودشان به عنوان شهروند- خبرنگار نقش پررنگی در ارائه حقایق فرهنگی این کشورها ایفا می‌کنند.

هجوم مردم به فروشگاه‌های عرضه کالا در کشورهایی، چون ایتالیا، آلمان، امریکا و انگلستان که از ترس تبعات بیماری کرونا در حال رقم خوردن است و مقایسه آن با رفتار تقریباً عادی و متمدنانه شهروندان ایرانی تا حدودی به ایجاد نگاه منصفانه‌تر درباره فرهنگ خودی کمک می‌کند.

سندروم خودتحقیری به خصوص درباره فرهنگ خودی موضوع قابل انکاری نیست. اینکه ما ایرانی‌ها چنین و چنانیم ترجیع‌بند بسیاری از گفتگوهای عامیانه و حتی نخبگانی است و حتی برخی درباره آن کتاب نوشته‌اند و فیلم ساخته‌اند.

سریع القلم همواره فرهنگ ایرانی را نکوهش کرده

این خودتحقیری ملی آنقدر پررنگ است که مثلاً برخی چهره‌ها و تئوریسین‌های جریانات غرب‌گرای دانشگاهی و حزبی را نیز از گزند خود مصون نگه نداشته است تا جایی که فردی، چون محمود سریع‌القلم به عنوان یک پژوهشگر توسعه و کسی که سال‌ها از وی به عنوان مشاور رئیس‌جمهور یاد می‌شد، همواره فرهنگ ایرانی را نکوهش کرده و از آن به عنوان عاملی مقابل توسعه یاد کرده است.

نگاه تحقیرآمیز به فرهنگ خودی نسبت به جوامع دیگر به ویژه جوامع غربی در ادبیات و سینما نیز بارها به اشکال مختلف بروز و ظهور داشته است که بخش مهمی از ریشه‌های آن به غلبه این نگاه در ذهن نخبگان جامعه باز می‌گردد.

نزدیک یک دهه پیش فیلم سینمایی کتاب قانون به کارگردانی مازیار میری و نویسندگی محمد رحمانیان با مضمون تحقیر فرهنگ خودی ساخته شد و در آن به شکلی افراطی جامعه زنان خانه‌دار ایرانی و فعالیت‌های این قشر تحقیر شد.

کمتر سریالی را می‌توان سراغ گرفت که به بازنمایی فرهنگ غنی ایرانی پرداخته باشد

این رویکرد در بسیاری از سریال‌های ایرانی تولید شده در رسانه ملی نیز به اشکال مختلف قابل ردیابی است. کمتر سریالی را می‌توان سراغ گرفت که به بازنمایی فرهنگ غنی ایرانی پرداخته باشد و از تماشای آن خانواده‌های ایرانی بهره برده باشند و حس افتخار به آن‌ها دست داده باشد.

البته قصد نگارنده نفی برخی آسیب‌های فرهنگ خودی و پرهیز از نقد منصفانه فرهنگ غلط و آسیب‌های آن در سینما و ادبیات نیست و برعکس معتقدم هنرمندان به عنوان دیده‌بانانی آگاه و منصف می‌توانند جامعه را نسبت به آسیب‌های فرهنگی انذار دهند، اما سخن بر سر این است که این آسیب‌شناسی به شکلی دقیق و منصفانه شکل نگرفته و نگاه‌های افراطی در این باره منجر به ایجاد سندروم خودتحقیری در جامعه ایرانی شده است.

امروز در بحبوحه درگیری بین‌المللی با پدیده‌ای مشترک، چون ویروس کرونا که به مقایسه اختلاف برخی واکنش‌ها میان جامعه خود و غرب می‌پردازیم از نگاه افراطی و غیرمنصفانه‌ای که به جامعه خود داشته‌ایم تا حدودی آگاه می‌شویم و این موضوع خواه‌ناخواه به نوعی خودآگاهی عمومی منجر خواهد شد. شاید پربیراه نباشد این را جزو برکات ویروس کرونا برای ما ایرانی‌ها در نظر بگیریم.