افزایش سهم فضای مجازی در بشقاب رسانه‌ای کودکان

به گزارش «تابناک» به نقل از فارس، «فضای مجازی بیش از هر زمان به بشقاب رسانه ای کودکان و نوجوان در دوران کرونایی اضافه شده و ضمن نظارتهای لازم از سوی خانواده ها و...، باید این روند به لحاظ نکات مثبت و منفی و چالش های احتمالی در ایام پساکرونا به تعدیل برسد.»

این بخشی از صحبت های مریم سلیمی عضو سیاست، گذاری و تألیف کتاب تفکر و سواد رسانه ای آموزش و پرورش، مدرس و کارشناس حوزه رسانه است.

این کارشناس رسانه معتقد است: در روند آموزش سواد رسانه ای به کودکان و نوجوانان نقش رسانه ها، بهزیستی و آموزش و پرورش باید بیش از پیش پررنگ شود و با یک برنامه ریزی جامع و تقسیم وظایف، آموزش به گروه سنی مدنظر و خانواده ها شکل گرفته و ادامه یابد.

این پژوهشگر ارتباطی و مدرس دانشگاه بر این باور است که رسانه ای و بصری، رسانه ها را تنها بخشی از پازل بزرگ آموزش سواد رسانه ای می داند که آموزش سواد رسانه ای از مجاری آنها الزامات خاص و شروطی را می طلبد.

به بهانه حقوق کودک در رسانه با این کارشناس حوزه رسانه ساعتی به گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

** در حال حاضر تا چه میزان از فضای مجازی و رسانه‌های ما در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گرفته شده است؟

-ابتدا مشخص کنیم آنچه من از آن با نام کودک یاد خواهم کردم سنین زیر 13 سال است. از آن رو که این گروه افکار و شخصیت شان شکل نگرفته و لذا حضورشان در رسانه های اجتماعی خطرناک و آسیب زا برای خود و گاه اطرافیانشان نیز خواهد بود. بی جهت نیست که اغلب رسانه های اجتماعی نیز مرز سنی 13 به بالا را برای استفاده قانونی از شبکه های اجتماعی و برنامه های کاربردی تعیین کرده اند.

روانشناسان کودک نیز اجازه استفاده از ابزار الکترونیک و اینترنت را برای افراد بالای 12 سال مجاز دانسته اند، اما شرط استفاده برای این گروه سنی نیز مدیریت و آگاهی لازم برای این حضور است.

از رو به افزایش بودن حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی در دوران کرونایی

هرچند آمار در کشورهای مختلف در استفاده کودکان از رسانه های اجتماعی و حضور در فضای مجازی، با توصیه ها فاصله دارند؛ چراکه ناشی از عوامل و متقضیات مختلف تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... و نیز تحولات نسلی، بهره گیری از رسانه ها به خصوص در سنین پایین رو به رشد بوده و شرایط کرونایی نیز این روند را تشدید کرده است. شرایط تحصیلی در دوران کرونایی مجوزی برای حضور کودکان در اینترنت را فراهم کرده و این بیش از هر زمان دقت و مدیریت و نظارت لازم خانواده ها را طلب می کند.

براساس توصیه های آکادمی پزشکی کودکان آمریکا، اجتناب از تماشای تلویزیون و رسانه های دیجیتال بجز چت ویدوئی با خانواده برای کودکان زیر 2 سال ضروری است و از سوی دیگر، کودکان 2 تا 5 سال در روز بیشتر از یک ساعت رسانه های دارای صفحه نمایش مثل تلویزیون را تماشا نکنند. تهیه طرح رسانه ای حساب شده ای برای کودکان بالای 5 سال که بر اساس آن تماشای زمان، تعداد روز و نوع رسانه توسط آن ها را محدود کند، الزامی است. این طرح همچنین باید به خواب کافی و ورزش کافی برای کودکان توجه کند.

ولی در عمل می بینیم چنین نیست. کودک عصر حاضر از سنین کودکی، همراه با والدینش از تلفن همراه، بازی های آن و حتی اینترنت بهره می گیرد در حالی که آموزش ها، مدیریت و هشدارهای لازم را ممکن است دریافت نکند. این یعنی حضور یک کودک پشت یک ماشین با سرعت بالا در یک آزاد راه.

براساس گزارش سازمان ofcom ‌(رگولاتور خدمات ارتباطی در انگلیس ) با عنوان «Children and parents: Media use and attitudes Children and parents: Media use and attitudes report2018) که در سال 2019 منتشر شده، آمار بهره گیری کودکان 3 تا 4 سال از رسانه ها و وسایل ارتباطی از این قرار است: 1 درصد گوشی هوشمند و 19 درصد تبلت داردند. 96 درصد تلویزیون نگاه می کنند (14 ساعت در هفته) و 30 درصد از تبلت یا ابزارهای دیگر غیر از دستگاه تلویزیون، تلویزیون نگاه می کنند. 36 درصد گیم بازی می کنند .69 درصد از تبلت به اینترنت وصل می شوند. 32درصد از طریق ابزارهای او تی تی مانند نتفلیکس و... تلویزیون نگاه می کنند. 45 درصد یوتیوب می روند و 80 درصد برای تماشای انیمیشن یوتیوب می بینند. 1 درصد صفحه شخصی در شبکه های اجتماعی دارند.

بر اساس نتایج یک پژوهش، ۴۰ درصد کودکان آمریکایی پیش از آن‌که زبان باز کنند، از دستگاه‌های الکترونیکی موبایل استفاده می‌کنند؛ این در حالی است که گاه اعتیاد والدین به فضای مجازی گاه سبب می شود پیوند کودکان با رسانه های اجتماعی از بدو تولد شکل گیرد به طوری که آنها از بسته های اسباب بازی برای کودکان شان بهره می گیرند که توان ثبت کلیه موقعیت ها، حرکات و تصاویر کودک را دارا بوده و همه این عکسها و فیلم های کودک را به حسابی ویژه والدین در فیس بوک یا توئیتر ارسال می کنند.

آمار حضور کودکان و جوانان طبق هشدارهای پلیس فتا، حکایت از رو به افزایش بودن به ویژه در دوران کرونایی دارد که بر هوشیاری و نظارت بیشتر خانواده ها تأکید کرده اند. در فضای مجازی باید گفت، کودکان و نوجوانان به تدریج در تلاش برای کسب سهم و حضور بیشترند هرچند بسته به موقعیت جغرافیایی، دسترسی و عدم دسترسی به اینترنت و... این حضور ممکن است با تفاوت هایی روبرو باشد.

در مورد سایر رسانه ها، این حضور متفاوت از حضور در رسانه های اجتماعی است، چراکه ماهیت رسانه های اجتماعی کاربرمحور است و اختیارات بسیاری در اختیار کاربر برای نقش آفرینی اعم از تهیه و تولید، بازنشر و نشر و... است؛ نقش آفرینی و حضور کودکان در رسانه هایی مانند رادیو و تلویزیون و یا مجله و روزنامه و...، بستگی به فضایی دارد که برنامه سازان یا صاحبان رسانه و تحریریه ها برای آنها در نظر می گیرند .

نیازها و علایق کودکان و نوجوانان نسل حاضر و دسترسی به هر نوع محتوا و قالب محتوایی در فضای مجازی، از انواع بازی، فیلم، انیمیشن، مطالب تحقیقی و آموزشی و...، حضور در فضای مجازی و رسانه های اجتماعی را بیشتر کرده و سهم بزرگتری از بشقاب رسانه ای کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص داده است؛کما اینکه اکنون همه رسانه ها در قالب ها و پلتفرم های مختلف نیز در فضای مجازی حضور یافته اند و شرایط کرونایی نیز به این حضور دامن زده است.

** آیا محیط برای حضور کودکان در رسانه ها و فضای مجازی ساماندهی شده و این فضاها برای این گروه از جامعه مناسب است؟

-در حال حاضر مالکان رسانه های اجتماعی و شرکت های بزرگ فعال در حوزه فناوری اطلاعات همچون جستجوی اینترنتی و ... می کوشند تا فضای امن تر و مدیریت شده تری را برای کودکان فراهم کنند.

ایجاد موتورهای جستجوی امن داخلی مخصوص کودکان

به عنوان مثال گوگل با راه اندازی یک موتور جستجوگر کودکانه (KidRex -کیدرکس) در تلاش است تا محتوایی مناسب و در خور سن کودکان به آنها دهد، کما اینکه قوانین سخت گیرانه ای که در برخی کشورهای اروپایی در استفاده از کودکان از فضای مجازی، زمینه ساز این شکل گیری بوده است. در این محیط، حتی بخشی برای تنظیمات فیلترینگ اضافه در اختیار والدین نیز وجود دارد.

حتی گوگل تلاش کرده تا دستیار دیجیتال صوتی را به یاری کودکان نوپا بیاورد تا با صوت جستجوهای آنها صورت گیرد، به عنوان مثال وقتی کودک نام حیوان یا انیمیشنی را می برد تصاویر یا ویدئوهای مربوطه بر صفحه نمایش به تصویر در می آید و امکان انتخاب توسط کودک می یابد.

هرچند در خصوص استفاده از اطلاعات ثبت شده کودکان در این فضا توسط مالکان موتورهای جستجو و...و نیز حساب های کاربری که مخصوص آنها ایجاد شده و احتمال به خطر افتادن حریم خصوصی شان در اینگونه فضاها نیز نگرانی هایی وجود دارد. برخی امیدوارند با ایجاد موتورهای جستجوی امن داخلی مخصوص کودکان، این دغدغه ها کمتر شود.

به جز این سامانه هایی طراحی شده اند که قابل نصب بر روی تلفن همراه بوده و به والدین امکان کنترل و مدیریت فعالیت فرزندان شان در فضای مجازی را می دهند.

براساس نظرسنجی که بی بی سی صورت داده سه چهارم کودکان 10 تا 12سال حداقل در یکی از رسانه های اجتماعی دارای صفحه هستند. برای بهره گیری از کودکانی که آمادگی حضور در رسانه های اجتماعی را دارند، رسانه های اجتماعی طراحی شده اند که متناسب با رده سنی مشخص به کودکان امکان استفاده از خدماتی را می دهند. این رسانه های اجتماعی با ویژگیهایی کودکان طراحی شده اند و امکاناتی با آموزش ساده و به همراه ویژگیهایی همچون بازی و مسابقه و... ارائه می کنند. این گونه رسانه های اجتماعی محیطی امن برای کودکان عنوان شده اند که قادر به کسب برخی تجارب و اشتراک گذاری آن با دیگرانی را که می شناسند همچون والدین هستند. برخی از این رسانه ها ابتدا رایگان و بعد با اشتراک سالانه و... هستند.

در لیستی از رسانه های اجتماعی مخصوص کودکان، رسانه های اجتماعی برای سن بالای شش سال نیز به چشم می خورد. همچون (6 تا 10 سالKudos، Playkids Talk، ChatFoss) ، 11 تا 13 سال (Kidzworld، Popjam )

برخی از متخصصانی که طرفدار حضور کودکان در رسانه های اجتماعی هستند از دلایلی همچون افزایش اعتماد به نفس، احساس دوستانه، احساس وصل بودن و پیوند، هوشمند، احساس آگاهی، مفید بودن، احساس آرامش و مشارکت و مسئولیت پذیری را برای آن یاد می کنند، در حالی که از دید عده ای دیگر از متخصصان، معایب حضور به خصوص پیش از شکل گیری افکار و شخصیت کودکان، بیش از مزایای آن برمی شمارند.

صاحبنظرانی نیز هستند که معتقدند حضور کودکان در رسانه های اجتماعی مخصوص کودک و کسب تجارب لازم و بعد ورود به رسانه های اجتماعی در بستر واقعی یاری گر آن برای خطای کمتر به پشتوانه این تجربه است، هرچند باید نظارت و مدیریت والدین همچنان وجود داشته باشد هرند که این نظارت در سنین مختلف متفاوت خواهد بود.

در مجموع در پاسخ به سوال شما باید گفت که فضای مجازی و رسانه های فعال در این بستر عملاً سامان پذیر به معنای آرمانی آن نیستند چون با ماهیت آن چندان سازگار نخواهد بود. تنها می توان با کنترل و نظارتهایی حضور کودکان و نوجوان را در این مدیریت کرد.

** رسانه ها چه نکات مهمی را باید برای حضور کودکان در این فضا رعایت کنند؟

-هر رسانه ای که قدم در عرصه ارائه آموزش و خدمات به کودکان می گذارد باید بکوشد تا هرگز فراموش نکند مخاطب هدفش چه کسی است. ویژگی ها و نیازهای سنی مخاطب را بداند و در همین بستر به ارائه محتوا بپردازد.

به عنوان مثال برخی از شبکه های ماهواره ای ویژه کودک وجود دارند که دامنه فعالیت خود را یک تا شش سال تعریف کرده اند ولی در عمل محتوایی که عرضه می کنند مخصوص کودکان این سن نیست؛ چراکه بعضاً در لابه لای محتوای خود مطالبی در خصوص خیانت، انحرافات جنسی، تعمیق بخشی به شکافهای خانوادگی و نسلی، خشونت و.... را عرضه می کنند.

باید در هنگام ارائه محتوا ذکر شود که هر محتوایی مخصوص چه گروه سنی است تا خانواده متوجه شوند به عنوان مثال فیلم، انیمیشن یا سریالی که در حال پخش است مناسب چه گروه سنی است. همین مسأله در مورد بازیها و... نیز صادق است.

از سویی رسانه هایی که تولید محتوای ویژه کودک دارند باید محتوایی جذاب داشته باشند، در عین حال مفید و منطبق با سن کودک و نیز مسائل عرفی، ملی، فرهنگی و... باشند تا کودک را دچار تضادهای مختلف نکنند.

باید به خاطر داشت چنانچه شبکه ها و رسانه های داخلی قادر به تأمین نیازهای کودکان و نوجوانان نباشد این نیاز از طریق سایر مجاری و کانالها تأمین خواهد شد. حال بسته به نوع دسترسی و امکانات و شرایط خانوادگی و تربیتی و... این حضور و دسترسی متفاوت خواهد بود. در این مسیر بازخوردگیری البته به شکلی واقعی با درک واقعیت های جامعه در رده سنی مدنظر برای انجام سیاستگذاری ها، برنامه ریزیهای لازم و... ضروری است. رسانه ها باید بتوانند از مشارکت و تعامل با کودکان بهره ببرند تا بتوانند با درکی متقابل، به تولید محتوا بپردازند.

یکی از نکات جدی مهم در خصوص رسانه هایی که به تولید محتوا برای کودکان می پردازند اینکه نحوه انتقال اخبار و اطلاعات را به ویژه در بحرانها بدانند. مثلا بدانند چطور و با چه زبانی واقعیت هایی را در خصوص کرونا به کودکان و نوجوانان آموزش دهند و در این مسیر، نکات روانشناسانه و... را مدنظر قرار دهند.

** به نظر شما در فضای رسانه به ویژه فضای مجازی وجه سرگرمی برای کودک اولویت دارد یا آموزش؟

-در سنین پایین توصیه می شود که آموزشها به هیچ عنوان مستقیم نباشد. در لابه لای انجام کاردستی، حرکات بدنی، بازیهای نمایشی و عروسکی و... که ظاهرا جنبه سرگرمی دارند مباحث آموزشی به کودکان منتقل شود.

سرگرمی و تفریحی هایی با رویکرد آموزشی

بر این اساس اولویت گرچه با سرگرمی و بازی و تفریح است، اما باید در ذات آنها بحثهای آموزشی نیز مبنا قرار گیرد.

** آموزش باید در چه فضایی صورت بگیرد و مقدمات این آموزش چیست؟

-کودکان و نوجوانان عموماً آموزش های مستقیم را تاب نمی آورند به ویژه اگر سنشان پایین باشد. حتی توصیه ها و پیشنهادها نیز در بستری غیر نصیحت گونه و به شکلی جذاب و با نگاهی خلاقانه به کودک آموزش داده شود. باید ویژگی های نسلی و سنی و جنسیتی کود در آموزشها در مدنظر قرار گیرد.

لازمه داشتن یک فرزند با سواد رسانه ای، داشتن والدین هوشمند است

آموزش به کودکان باید با خلاقیت، صبوری، روحیه تشویق و ترغیب، مشارکت و انجام کار تیمی و... صورت گیرد. استفاده از ابزارها و روشهای مختلف متمرکز بر تفکر انتقادی به ویژه در آموزش سواد رسانه ای به کودکان ضروری است. استفاده از روشهای مختلف آموزشی اعم از: تهیه کاردستی، انجام کلاژ و...، انجام انواع بازی و سرگرمی (با روش و ابزارهای مختلف)، برگزاری مسابقه و تقویت حس رقابتی مثبت، بهره گیری از فلش کارت، کتاب به خصوص کتاب های تصویری بدون کلام، کارت های ویژه آموزش های مختلف (تضادها، روابط، مهارتهای زندگی، شناسایی حیوانات، گیاهان و....، آشنایی با زبان بدن و...)، داستان سرایی در حوزه های مختلف، انجام حرکات نمایشی و...، آموزش با موسیقی و ریتم، آموزش حین پخش برنامه، آموزش همزمان چندگانه با روش های مختلف بر محور یک موضوع واحد، آموزش با ابزارهای ساده محیطی ولی با نگاهی خلاقانه و...، استفاده از فرصت های درون و بیرون منزل برای آموزش می توانند راهگشا در این آموزش ها باشند.

ریل گذاری آموزشی آموزش سواد رسانه ای از دوسالگی با روند تدریجی و تکمیلی

داشتن ارتباط دوستانه و صمیمانه با کودک در کلیه امور آموزشی، مدیریت و نظارت بر محتوای رسانه ای و...، شکل دهی یک دیالوگ منطقی در حوزه سواد رسانه ای با کودک و حاکم کردن این فضا در خانه و خانواده و... از دیگر پیشنهادها در این خصوص هستند.

باید به خاطر داشت در آموزش ها به خصوص از جنس آموزش سواد رسانه ای به کودکان، آموزش سواد بصری مقدم بر سواد رسانه ای است، چون کودکان سنین پایین تر، یکی از مجاری مهم آموزشی شان از طریق حس بینایی و به یاری تصاویر است.

به نظر من لازمه داشتن یک فرزند با سواد رسانه ای، داشتن والدین هوشمند، هوشیار و با سواد رسانه ای بالا است و از طرف دیگر اینکه ریل گذاری آموزشی به خصوص در حوزه سواد رسانه ای و داشتن روند آموزشی تدریجی و تکمیلی از دو سالگی به بعد شکل گیرد.

والدین حتماً باید خود رسانه ها را شناخته و ویژگیهای آنها را بشناسند تا بتوانند یاری گر فرزندشان باشند. تعیین و اصول و چارچوب هایی برای کودک متناسب با سن او ضروری است مثلا اینکه اجازه استفاده از رسانه های دیجیتال به کودکان زیر 2 سال نباید داد.

برای خوراندن غذا به کودک به بهانه کمک به یادگیری نباید کودک را در معرض رسانه های دیجیتال و تلویزیون و... قرارداد. اگر کودک عادت به تماشای تلویزیون یا به دست گرفتن موبایل کرده باید به تدریج این عادت را در او از بین برد. باید به خاطر داشت والدینی که نتوانند نقش خود را نزد کودک حفظ کنند، این نقش به زودی به گروه همسالان در فضای مجازی، برخی برنامه ها و اپلییشن ها و... واگذار می شود و لذا حفظ جایگاه نزد کودک و نوجوان ضروری است.

در جریان تعامل با کودک و در یک فضای دوستانه و صمیمانه در تصمیم گیری ها و اقدامات رسانه ای به او باید بتوان کمک کرد.

کودک عصر حاضر از سنین کودکی، همراه با والدینش از تلفن همراه، بازی های آن و حتی اینترنت بهره می گیرد در حالی که آموزش ها، مدیریت و هشدارهای لازم را ممکن است دریافت نکند. این یعنی حضور یک کودک پشت یک ماشین با سرعت بالا در یک آزاد راه.

باید امکان آشنایی با مفهوم ارتباط، انواع ارتباط و وسایل ارتباطی و رسانه و آشنایی با انواع رسانه ها و کاربردهای آنها، پیشینه رسانه ها، کمک به درک پیام های رسانه ای به کودک و... را برای آنها فراهم کرد که این آموزش ها می تواند جنبه نمایشی و با حضور اعضای خانواده داشته باشد.

آموزش نکات مهمی در خصوص رسانه های مختلف به کودکان ضروری است؛ اینکه به کودک گفته شود که چه چیزی برای او خوب است و چه چیزی بد. باید به او کمک کرد تا بفهمد برنامه های تلویزیونی را منطبق با فرهنگ خانواده انتخاب کند.

تلاش کرد تا کودک بفهمد در خارج از خانه چه برنامه هایی را تماشا می کند. اینکه بتوان الگوی خوبی برای فرزند خود در انتخاب برنامه های مورد علاقه خود بود. لازم است گاهی اوقات با کودک خود تلویزیون تماشا کرد تا تجربه خود را به او منتقل کرد.

برنامه های مناسب کودک را ذخیره کرد تا بعداً نگاه کند. او را باید تشویق کرد به جای تماشای تلویزیون، فعالیت های دیگری مثل بازی حرکتی انجام دهد. توجه دهی به کودک در خصوص نوع لباس و پوشش و اندام، آرایش و... مورد تبلیغ و تأکید رسانه ها و نیز در خصوص رسانه ها، محتواهای رسانه ای و منافع تجاری، سیاسی، مذهبی و... ضروری است.

چنانچه بنا به هر دلیل کودک در رسانه های اجتماعی یا فضای مجازی حضور دارد باید او را متوجه کرد که باید چه چیزهایی را پست بگذارد و در مورد چه چیزهایی نباید پست بگذارد. قبل از انتشار هر مطلبی باید به دقت فکر کند. در شبکه های اجتماعی باید دوست و فالور فرزند خود بود. آن چه را که شخصی است را باید شخصی نگه داشت مثل اطلاعات خصوصی کودک، ادرس خانه، و ...، ضرورت رعایت احترام و ادب همچنان در فضای مجازی، محدود کردن اطلاعات پروفایل جز برای افراد مورد اعتماد، عدم گفتگو با افراد غریبۀ آنلاین و... .

یکی از مهمترین نکاتی که در بحث آموزش به ویژه مرتبط با بحران ها ضروری است اینکه خانواده ها خود نحوه مواجهه با آن را به درستی بدانند به عنوان مثال کودکان تا قبل از 8 سالگی درک درستی از اخبار بدی مرتبط با جنگ، ترور و... ندارند لذا باید انتقال آموزشها و این گونه بحرانها احساس امنیت کودک را به هم نزند.

حتی اگر بناست به دلیل اصرار کودکان، توضیحاتی به او بدهیم، مراقب نحوه بیان و لحن کلام مان باشیم. اجازه دهیم کودک احساساتش را ابتدا بیان و منتقل کند. از ذهنیات او مطلع شویم و سپس در یک تعامل سازنده نکاتی را به او بگوییم. یادمان نرود، هربار به بهانه‌ های مختلف به او اطمینان دهیم که مادر و پدر در کنار او هستند.

نحوه توضیح اخبار بد به کودکان می تواند توام با بازی، نمایش، داستان، ساخت کاردستی و... باشد. در یک مکان و زمان و موقعیت مناسب برای کودکان در خصوص حوادث و اخبار بد و ناگوارصحبت کنیم. دائم تلویزیون منزل در حضور کودک روشن نباشد و او را در مقابل سیلاب اخبار بد قرار ندهیم.

از کودکان بخواهیم هر زمان حس منفی داشتند با ما در میان بگذارند. هرگز یک کودک را با رسانه های حاوی اخبار بد و ناگوار و منفی تنها نگذارید.هرگز با بی حوصلگی به احساسات و سخنان کودک در ارتباط با اخبار بد و... پاسخ ندهید.

نحوه توضیح حوادث، باید روند و سناریو مناسبی داشته باشد، آغاز و پایان مثبت و ذکر موارد احیانا منفی در لابه لای سخنان.هرگز گوشی خود را که احیانا حاوی تصاویر یا فیلم‌های منفی و فجیع مرتبط با حادثه است در اختیار کودک قرار ندهید، چنانچه فرزندتان اصرار به داشتن گوشی شما دارد، تبلیتی با محتوا امن در اختیارش قرار دهید. کودکی سواد خواندن و نوشتن دارند را اجازه ندهید بدون اطلاع شما در فضای مجازی به سوالات خودشان پاسخ دهند.باز هم تاکید می شود، به خصوص در این ایام، مدیریت احساسات و افکار کودکان در این میان ضروری است.

با افزایش و تقویت سواد رسانه ای خود و اطرافیانمان، به نکات مذکور دقت لازم داشته باشیم. اگر کودک مان مهد می رود یا توسط پرستار یا مادر بزرگ و پدر بزرگ و... نگهداری می شود، این حساسیت ها به آنها نیز منتقل شود.

نظارت بر محتوای دریافتی کودکان از رسانه ها در قالب‌های بصری، نوشتاری و... بیش از هر زمان در این ایام نیاز به مدیریت و نظارت دارد. این حساسیت در موارد رسانه های تصویری و دیداری - شنیداری بیش از پیش مورد تأکید است. سعی کنیم در این میان، والدینی مسئول و آگاه و متعهد باشیم.

** رسانه چگونه می تواند سواد رسانه ای را به کودکان آموزش دهد؟

معتقدم آموزش سواد رسانه ای به کودکان چونان پازلی است که عوامل و سازمانهای بسیاری در این میان نقش داشته باشند که بیش از همه خانواده ها در این خصوص نقش آفرینانند و در این خود خانواده ها در مسیر این آموزش، از منابع مختلف متأثر می شوند.

در خصوص نحوه آموزش سواد رسانه ای به کودکان از طریق رسانه ها ذکر این نکته حائز اهمیت است که در قالب ها و فرمت های مختلف محتوایی و روایی متناسب باید این آموزش ها صورت گیرد.

رسانه ها بخشی از پازل آموزش سواد رسانه ای

تولید انیمیشن ها، بازی ها، فیلم ها و سریال ها ، موشن گرافیک و موشن اینفوگرافیک ها، تصویرسازی ها و... می توانند با زبانی مناسب سن کودک و نوجوان البته با لحنی غیر دستوری و نصحیت گونه این آموزشها انجام شود. نوع روایت انتخابی و قالب آن در این مسیر مهم و پراهمیت است. روایت ها و داستان های جالب بیشتر به یاد خواهند ماند.

آموزش سواد رسانه ای روندی تدریجی داشته و آموزش های سواد رسانه ای از سوی یک رسانه باید به صورتی عادلانه و منصفانه و عاری از سوگیری و منفعت طلبی ها، نگاه ایدئولوژیک و... صورت گیرد.

ضرورت برنامه ریزی جامع آموزش سواد رسانه ای با تقسیم نقش های مربوطه

همچنین 5 سوال اصلی که در مواجهه با رسانه ها باید مدنظر قرار گیرند به تدریج به آنها آموزش داده شوند تا بتوانند مبتنی بر ذهن جست و جوگر خود به این سوالات با نگاهی اکتشاف گونه پاسخ دهند.

رسانه ها می توانند متناسب با شرایط و رویدادها و نیز با لحاظ ملاحظات سنی به این آموزشها سامان بهتری دهند. به عنوان مثال، آموزشهای مرتبط با سواد رسانه ای در ایام کرونا می تواند جنبه کاربردی و اثربخش تری داشته باشد.

ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای به نوجوانان

یک نوجوان چنانچه در ایام کرونا بناست در فضای مجازی و... حضور یابد و در معرض اخبار جعلی قرار گیرد، باید نکات مرتبط با سواد خبری و رسانه ای در این خصوص به وی آموزش داده شود تا حداقل آسیب و صدمه را در این خصوص داشته باشد.

رسانه ها در کنار آموزش هایی به کودکان، آموزش سواد رسانه ای به خانواده ها در اولویت های کاری خود قرار دهند. خانواده های آگاه و با سواد قطعاً خواهند توانست کمک موثرتری در این خصوص داشته باشند.

باید به خاطر داشت که چنانچه رسانه بر جنبه منفی فضای مجازی و... متمرکز شوند جنبه مفید بودن و کاربردی شان را از دست خواهند داد. آموزشها باید وجوه مختلف را هدف قرار دهند و در نهایت توانایی لازم را به کودکان و نوجوانان ببخشند.

آموزش همراه بازی و تفریح اثرگذاری بیشتری دارد

به عنوان مثال، آموزش سواد خبری با توان تشخیص اخبار جعلی از واقعی به یاری بازی های آنلاین، قطعا توانایی بیشتری به کودک و نوجوان خواهید بخشید تا ارائه برخی توضیحات نصحیت گونه.در آموزش هایی که داده می شود باید رسانه ها خود را در جای کودک بگذارندتا قادر به انجام این مهم شوند.در کنار آموزش های رسانه ای برگزاری دوره های آموزشی و کارگاهی و... نیز می توانند راه گشا در این خصوص باشند.

معتقدم در روند آموزش سواد رسانه ای به کودکان و نوجوانان نقش رسانه ها، بهزیستی و آموزش و پرورش باید بیش از پیش پررنگ شود و با یک برنامه ریزی جامع و تقسیم وظایف، آموزش به گروه سنی مدنظر و خانواده ها شکل گرفته و ادامه یابد.

حتی گوگل تلاش کرده تا دستیار دیجیتال صوتی را به یاری کودکان نوپا بیاورد تا با صوت جستجوهای آنها صورت گیرد، به عنوان مثال وقتی کودک نام حیوان یا انیمیشنی را می برد تصاویر یا ویدئوهای مربوطه بر صفحه نمایش به تصویر در می آید و امکان انتخاب توسط کودک می یابد.

نیاز به یادآوری است که رسانه ها باید در تولید محتوای رسانه ای ملاحظات سنی را مدنظر قرار داده و رده بندی سنی مربوط به هر محتوا و قالب محتوایی را از نظر دور نکنند و این فرهنگ توجه بخشی که ضرورت انطباق محتوا و سن را در جامعه فرهنگسازی کنند.

در نهایت آنچه را که رسانه ها خود آموزش می دهند، در این چارچوب آموزشی حرکت کنند و به انجام وظیفه به ویژه از نوع آموزشی بپردازند.