از آنجا که سنین رشد و کودکی در بسترسازی سلامتی و بیماری فرد دارای اهمیت ویژه‌ای است، کنترل چاقی و اضافه وزن در این سنین از اهمیتی دو چندان برخوردار بوده و باید مورد توجه والدین باشد. یکی از باورهای غلط و متأسفانه رایج بین مردم این است که چاقی کودکان را مطلوب می‌دانند و از طرفی دیدگاه غلط دیگری وجود دارد که وقتی فرزندشان به سن بلوغ می‌رسد مشکل اضافه وزن، خود به خود حل می‌شود و لزومی ندارد که از کودکی به فکر آینده فرزندشان باشند، اما حقیقت این است که اضافه وزن و چاقی کودکان نه تنها نشانه سلامتی نیست و الزاماً قرار نیست به هنگام بلوغ، تغییر وزن و بهبودی در وزن کودکان مشاهده شود، بلکه می‌تواند مرتبط با بسیاری از بیماری‌های جسمی و روحی در آینده کودک باشد.
عوارض چاقی کودکان و نوجوانان تنها به اضافه وزن محدود نیست و تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که چاقی و اضافه وزن در کودکی و نوجوانی با بروز عوارض متعدد در سیستم‌های مختلف بدن از قبیل افزایش فشارخون، اختلال در سطح چربی‌های خون و دیواره رگ‌های خونی، دیابت نوع دو، عوارض کلیوی، مشکلات تنفسی، افزایش خطر کیست‌های تخمدان در دختران، کاهش توان جنسی در پسران و مشکلات استخوانی مرتبط است.
یکی از بیماری‌هایی که در سطح جهان به سرعت در حال افزایش است و در کشور ما نیز دارای روند رو به رشدی است، سندروم متابولیک است. این بیماری مجموعه‌ای از عوامل خطرزای متابولیک است که در یک فرد وجود دارند. از مجموعه نشانه‌های خطرزای مرتبط با این بیماری می‌توان به چاقی شکمی، افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون، کاهش میزان hdl خون، بالا بودن فشار و افزایش میزان قند خون را می‌توان نام برد.
یکی از مهم‌ترین ریشه‌های همه موارد مذکور اضافه وزن است که می‌تواند متأثر از ژنتیک یا عادت غلط زندگی باشد. اگرچه بروز این بیماری با چاقی مادر نیز در ارتباط است، اما تحقیقات اخیر بیانگر احتمال بروز این بیماری در افراد لاغر نیز است. اما در مجموع تحقیقات انجام شده بر روی کودکان در ایران و سایر کشورها با سطح نمونه‌گیری بالا حاکی از افزایش احتمال این بیماری در کودکان چاق یا دارای چاقی شکمی است.
بنابر اعلام مرکز تحقیقات رشد و نمو کودکان، بدیهی است با افزایش فعالیت بدنی و تحرک روزانه از یک سو و بهسازی عادت غذایی مانند کاهش مصرف چربی‌های اشباع، قندهای ساده، اسیدهای چرب ترانس، نمک مصرفی ضمن کنترل اضافه وزن و چاقی کودکان، خطر ابتلاء به این بیماری هم در کودکی و هم در بزرگسالی به طرز چشمگیری قابل پیشگیری خواهد بود.
اهمیت تشخیص زودهنگام برای پیشگیری از عوارض چاقی کودکان
عوارضی که چاقی بر روی کودک می‌گذارد فقط مخصوص دوران کودکی او نیست و بر سلامت نوجوانی و بزرگسالی او هم تاثیراتی را می‌گذارد. اگر زودتر وزن کودکان چاق کاهش پیدا نکند می‌تواند در بزرگسالی دچار مشکلات زیادی بشود پس بهتر است که چاقی کودک زودتر تشخیص داده شود تا برای کاهش وزن او به زودی برنامه ریزی شود که قبل از رسیدن به نوجوانی وزنش کاهش یابد.
عوارض چاقی کودکان در سنین پایین
بعضی از تاثیرات چاقی در دوران کودکی بروز پیدا می‌کند و می‌تواند سلامت کودک را به خطر بیندازد. بیماری‌هایی که بعد از چاقی کودک بروز پیدا می‌کند ممکن است بعد از کم کردن وزن از بین برود یا آثار آن در بدن فرد باقی بماند. عوارضی که چاقی بر روی جسم کودک می‌گذارد شامل خستگی، بی‌خوابی، بلوغ زودرس، دیابت نوع 2، مشکلات تنفسی مانند آسم، اختلالات خوردن، مشکلات استخوانی و مفصلی، فشار خون بالا، افزایش کلسترول خون، اختلالات خواب مانند مشکل تنفس در خواب و عفونت‌های پوستی است. اگر چاقی کودک مدت زیادی ادامه پیدا کند نه تنها این عوارض بهبود پیدا نمی‌کنند بلکه می‌توانند باعث شوند مشکلات حادتری در هر بخش آسیب‌دیده به وجود بیاید.
عوارض چاقی کودکان در نوجوانی و بزرگسالی
بسیاری از مشکلات و عوارضی که بر اثر چاقی کودک ایجاد شده می‌تواند در بزرگسالی باعث بروز یک‌سری از بیماری‌های دیگر شود که دیگر قابل درمان نیستند. در ادامه به بیان این مشکلات می‌پردازیم.
مشکلات قلبی: افزایش فشار خون و کلسترول می‌تواند فرد را در بزرگسالی به بیماری قلبی مبتلا کند. 80 درصد افرادی که در کودکی چاق هستند در بزرگسالی هم چاق می‌مانند و این می‌تواند باعث بروز سکته قلبی در آن‌ها شود.
کبد چرب: چاقی و تجمع چربی در کبد می‌تواند بعد از مدتی به کبد آسیب برساند. اگر کبد چرب درمان نشود فرد به سیروز کبدی و سرطان کبد مبتلا می‌شود.
سرطان: افزایش وزن و کمبود مصرف مواد غنی از مواد مغذی می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد و یکی از مهم ترین عوارض چاقی کودکان است.
آرتریت: ابتلا به افزایش وزن و فشار ناشی از سنگینی وزن می‌تواند مفاصل را درگیر کند و فرد را به آرتروز مبتلا کند.
سکته: سکته مغزی و قلبی یکی از شایع‌ترین مواردی است که در صورت وجود اضافه وزن رخ می‌دهد.
عوارض روانی چاقی کودک
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که چاقی فقط بر جسم کودک تاثیر می‌گذارد اما باید بدانید که چاقی علاوه بر جسم بر روی روان‌شان هم اثرگذار است و بیشتر از کودکانی که اضافه وزن ندارند در معرض ابتلا به مشکلات روحی و روانی هستند.
افسردگی
در جامعه‌ای که لاغری یکی از ارزش‌های اجتماعی است و به افراد چاق به چشم منفی نگاه می‌کنند به کودکان هم همین دید را دارند. عموما کودکان چاق در بین همسن و سالان پذیرفته نمی‌شوند و بزرگترها به چشم ترحم به او نگاه می‌کنند. همین باعث می‌شود که کودکان چاق بیشتر در معرض افسردگی قرار بگیرند و حتی دچار پرخوری عصبی بشوند.
اعتماد به نفس پایین از عوارض چاقی کودکان
زمانی که کودک چاق در برابر گروه همسن و سال خودش قرار می‌گیرد عموما به دلیل ظاهر توسط آن‌ها پذیرفته نمی‌شود و کناره‌گیری می‌کند. چاقی موضوعی است که فرد خودش را خیلی بد فرض می‌کند به همین دلایل باعث می‌شود که اعتماد به نفس بسیار پایین داشته باشد و به او القا شود که چون چاق است اصلا دوست داشتنی نیست.
عدم داشتن مهارت اجتماعی
بیشتر کودکان چاق به دلیل کناره‌گیری از اجتماع و محدودیت‌هایی که دارند نمی‌توانند در جامعه مهارت خوبی را به دست بیاورند و در جامعه جایگاهی مناسب برای خودشان پیدا کنند. اگر به مراکز آموزشی مراجعه کنید متوجه می‌شوید که این کودکان عملکرد تحصیلی ضعیفی دارند.
کودکانی که دچار اضافه وزن هستند بیشتر دچار اضطراب و خودخواهی می‌شوند. این کودکان دلشان می‌خواهد که خواسته‌هایشان را به دیگران القا کنند و بیشتر به همین دلیل است که توسط همسن و سالان مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند. همین موضوع می‌تواند خشم و پرخاشگری را در آن‌ها پرورش دهد.
درمان چاقی کودکان
کودک با در نظر گرفتن سن تکامل، رشد عصبی و مغزی نباید رژیم‌های سنگین بگیرد و باید برنامه‌ای متناسب برای او در نظر گرفته شود و با تغییر شیوه زندگی و افزایش تحرک به کاهش وزن او کمک کرد. در مواردی که سطح چربی کودک بسیار زیاد است حتما باید آزمایش‌های خاصی انجام گیرد و تحت نظر پزشک وزنش را کاهش دهد. برای برطرف کردن مشکلات روانی ناشی از چاقی هم می‌توانید با یک مشاور مشورت کنید.
