دولت رئیسی برای اجرای «مالیات بر عایدی سرمایه» آستین بالا می‌زند؟

بعد از تحریم نفت ایران، درآمد‌های نفتی به شدت کاهش یافت و درآمد‌های مالیاتی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و در این بین پایه‌های مالیاتی جدید به منظور افزایش درآمد‌های مالیاتی تعریف شد.

به گزارش تابناک اقتصادی، یکی از پایه‌های مالیاتی جدید طرح مالیات بر عایدی سرمایه بود. طرحی که مالیات ستانی از بازار‌های مختلف را هدف قرار می‌داد. این طرح موجب می‌شد تا به نحوی جلوی افزایش قیمت کاذب در بازار‌های مختلف گرفته شود.

مدتی مجلس به دلیل کم کاری دولت پیگیر این طرح بود و سپس دولت خود پیش قدم انجام این کار شد. حالا در واپسین روز‌های عمر دولت تدبیر و امید این پرسش مطرح می‌باشد که سرانجام این طرح چه شد؟ قبل از پاسخ به این پرسش، بهتر است اندکی درباره مالیات بر عایدی سرمایه بدانیم.

مالیات بر عایدی سرمایه یا CGT (Capital Gains Tax) بدین معناست که دولت بر درآمد حاصل از سرمایه گذاری در تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مالیات وضع می‌کند. به عبارت ساده‌تر مالیات بر عایدی سرمایه نوعی از مالیات محسوب می‌شود که بر سود ناشی از انتقال اموال غیرمولد اعمال می‌شود. درواقع در این نوع مالیات، افراد از سود ناشی از فروش سرمایه و مایملک خود مالیات پرداخت می‌کنند.

مثال ساده برای آشنا شدن با مالیات بر عایدی سرمایه این است که فرض کنید شما خودرویی را سال گذشته به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان خریداری کرده‌اید و حال قصد فروش آن را دارید. مشتری خودرو شما را به قیمت ۱۲۰ میلیون تومان خریداری می‌کند. در این میان شما ۲۰ میلیون تومان از فروش خودرو خود سود کرده‌اید. حالا باید برای این ۲۰ میلیون تومان که عایدی خودرو است، مالیات پرداخت کنید.

در پنجم مرداد ماه سال ۱۳۹۷ بود که حسین میرشجاعیان معاون وقت وزیر اقتصاد طی مصاحبه‌ای با بیان اینکه با طرح مالیات بر سرمایه‌ها می‌توان جلوی سفته بازی را گرفت، از تشکیل کارگروهی ویژه در وزارت اقتصاد برای اجرای این طرح خبر داد.

سپس سید کامل تقوی نژاد، رئیس وقت سازمان امور مالیاتی در ۱۵ مرداد ماه ۱۳۹۷ نیز با تاکید بر اینکه بنده موافق اخذ مالیات بر عایدی سرمایه هستم، گفت: خوشبختانه سازوکار‌های اخذ چنین مالیاتی فراهم شده و مشکلی در اجرای آن وجود ندارد.

پس از این اظهارنظر در مورد مالیات بر عایدی سرمایه دیگر خبری از این طرح نشد تا اینکه فرهاد دژپسند سکان هدایت وزارت اقتصاد را بر عهده گرفت. دژپسند در بهمن ماه ۱۳۹۷ وعده ارائه طرح جامع مالیاتی مشتمل بر مالیات بر عایدی سرمایه تا پایان اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ را داد. با پایان اردیبهشت ماه و آماده نشدن طرح مالیات بر عایدی سرمایه، دوباره وزیر اقتصاد وعده داد که این طرح تا پایان خرداد ماه همان سال ارائه می‌شود. خرداد ماه هم به پایان رسید و عملاً خبری از ارائه طرح مالیات بر عایدی سرمایه نشد.

با توجه به بدعهدی‌های دولت در این زمینه، بهارستان نشینان دوباره تصمیم گرفتند که طرح مالیات بر عایدی سرمایه خود را به جریان بیندازند. زهرا سعیدی مبارکه نماینده وقت مجلس که در مورخه ۱۶ تیرماه ۱۳۹۸ در برنامه پایش شبکه اول حضور یافته بود با اشاره به بی انگیزگی دولت در اجرایی شدن طرح مالیات بر عایدی سرمایه گفت: بار‌ها کرباسیان وزیر وقت اقتصاد و تقوی نژاد رییس وقت سازمان امور مالیات کشور ابلاغ کردند که ابزار بررسی عایدی سرمایه افراد در دست است و امکان اجرای مالیات بر عایدی سرمایه وجود دارد. وی افزود:، اما در حال حاضر دژپسند وزیر اقتصاد خبر از طراحی طرح جامع مالیاتی را می‌دهد که البته قرار بود تا اواخر خرداد ارایه شود و هنوز محقق نشده است. سعیدی ادامه داد: طرحی که ما آماده کردیم با ۱۴۵ امضا تقدیم هیئت رئیسه مجلس شده و کلیات آن تاکنون تصویب گردیده است.

با این اظهارات عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در برنامه پایش و جدی بودن مجلس برای پیگیری طرح خود در رابطه با مالیات بر عایدی سرمایه، دوباره مسئولین دولتی در این زمینه به تکاپو افتادند و صحبت‌هایی را در مورد طرح مالیات بر عایدی سرمایه خود انجام دادند. به عنوان نمونه، امیدعلی پارسا رئیس سازمان امور مالیاتی در خطبه‌های پیش از نماز جمعه مورخه ۲۱ تیرماه ۱۳۹۸ ضمن بیان این موضوع که طرح مالیات بر عایدی سرمایه شامل املاک، خودرو، سکه و ارز می‌شود، گفت: این طرح برای تصویب به هیات دولت ارائه شده است.

سرانجام در ۲۶ تیرماه سال ۱۳۹۸، محمدعلی دهقان دهنوی معاون وقت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی طی مصاحبه‌ای اعلام کرد که طرح پیشنهادی مالیات بر فعالیت‌های اختلال زا برای بررسی به هیات دولت ارسال شده است.

در حالی که همه منتظر ارسال طرح مالیات بر عایدی سرمایه از سوی دولت به مجلس بودند در مورخه ۵ مرداد ماه ۱۳۹۸، امیدعلی پارسا رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور در جلسه شورای گفتگوی دولت با بخش خصوصی در مشهد از برگشت خوردن این طرح توسط وزارت اقتصاد خبر داد و گفت: در این زمینه ابتدا پیش‌نویسی را ما تهیه می‌کنیم، بعد در وزارتخانه نهایی شده و در نهایت به دولت می‌رود. ما پیش‌نویس اولیه را به وزارتخانه دادیم، وزارتخانه برای اصلاح به سازمان امور مالیاتی برگرداند، حداکثر تا پایان مردادماه باید به وزارتخانه برگردانیم.

فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد نیز پس از حضور در کمیسیون اقتصادی مجلس در مورخه ۸ مرداد ۱۳۹۸ در جمع خبرنگاران حاضر شد و با بیان اینکه سوال یکی از نمایندگان این بود که چرا لایحه مالیات بر عایدی سرمایه به مجلس ارسال نمی‌شود، اظهارکرد: قرار است قانون مالیات مستقیم به صورت جامع اصلاح شود که در جریان این اصلاح، مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر مجموع درآمد نیز گنجانده می‌شود و به صورت یکپارچه به مجلس تقدیم می‌شود. وزیر امور اقتصادی و دارایی، با اشاره به اینکه اخذ مالیات از فعالیت‌های اختلال زا یکی از انتظارات مجلس و دلسوزان کشور است، تصریح کرد: افرادی که به این سمت می‌روند اقتصاد کشور را با مشکل مواجه می‌کنند، لذا لایحه اخذ مالیات از فعالیت‌های اختلال زا آماده شده و پس از بررسی نهایی در دولت، پیش بینی می‌شود که تا پایان مهر ماه به مجلس ارسال شود.

مهر ماه ۹۸ هم به پایان رسید و باز هم خبری از ارسال طرح مالیات بر عایدی سرمایه به مجلس نشد. محمد علی دهقان دهنوی، معاون وقت وزیر اقتصاد در آبان ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد که کار بررسی لایحه مذکور پیچیده است و احتمالاً تا انتهای پاییز بررسی‌های معاونت اقتصادی در خصوص پیش‌نویس لایحه به اتمام می‌رسد و پس از تکمیل بررسی‌ها در معاونت اقتصادی، پیش‌نویس مربوطه به دولت ارجاع می‌شود.

در آذر ماه سال ۱۳۹۸ وزیر امور اقتصادی و دارایی درباره سرنوشت لایحه مالیات بر عایدی سرمایه، گفت: قانون مالیات‌های مستقیم که مالیات بر عایدی بر سرمایه، ذیل آن قرار دارد در حال بازنگری است و در این رابطه شورای بازنگری با حضور اساتید دانشگاه، نمایندگان بخش خصوصی و دستگاه‌های ذیربط  تشکیل شده است و پس از نهایی شدن فورا به دولت ارسال خواهد شد.

۶ دی ماه ۹۸ دهقان دهنوی دوباره در رابطه با آخرین وضعیت لایحه مالیات بر مجموع درآمد اظهار داشت: طبق برنامه‌ریزی قرار بود که بررسی کارشناسی لایحه تا پایان آذر ماه در وزارت اقتصاد تمام شود و به دولت برود، اما با کمی تأخیر روبرو و کار کارشناسی زمان‌بر شده است. در نظر داریم حداقل تا هفته آینده و حداکثر تا ۲۰ دی ماه بررسی آن در وزارت اقتصاد تمام شود.

به هر حال دی ماه هم به پایان رسید و باز هم خبری از ارسال این طرح به مجلس نشد، تا اینکه در مورخه ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۸ وزیر اقتصاد در دومین نشست خود با نمایندگان رسانه‌های گروهی درخصوص بدقولی درباره مالیات بر عایدی سرمایه گفت که این لایحه در این وزارتخانه تکمیل شده و در حال بررسی در دولت است، ولی در هر حال به سال آینده نمی‌رسد، ضمن این که بسیاری از مفاد لایحه اصلاح مالیات‌های مستقیم نیازمند فرهنگ سازی و چکش کاری است بنابراین  برای اجرای آن دو سال دیگر وقت نیاز است.

با بی عملی دولت در این زمینه دوباره مجلس خود دست به کار شد با این تفاوت که سه سال این طرح با وعده و وعید دولت به تعویق افتاد.

در ۵ خرداد ماه سال جاری بود که نمایندگان مجلس کلیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه را تصویب کردند که از این پس طبق مدت تملک، اگر فردی طلا، ارز، مسکن و خودرو خریداری و سپس اقدام به فروش آن کند، باید از محل سود این معامله، بخشی را به عنوان مالیات پرداخت کند.

طبق این طرح، مازاد ارزش دارایی در زمان انتقال آن نسبت به ارزش تملکش، عایدی سرمایه محسوب و هر نوع نقل و انتقال دارایی‌های زیر در زمان انتقال در کلیه مناطق کشور از جمله مناطق آزاد تجاری اقتصادی و ویژه اقتصادی مشمول مالیات می‌شود:

۱) املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل 

۲) انواع وسایل نقلیه موتوری زمینی 

۳) طلا، شمش طلا، طلای آب شده، زیورآلات از جنس طلا، پلاتین و جواهر آلات 

۴) انواع ارز خارجی 

از سوی دیگر، اگر واحد مسکونی یا وسیله نقلیه مورد معامله، تنها واحد مسکونی یا وسیله نقلیه تحت تملک اشخاص حقیقی بالای ۱۸ سال و بیش از یکسال در تملک وی باشد، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نیست.

گفتنی است اولین انتقال املاک نوساز و نیمه ساخت، انتقال باغ‌ها و زمین‌های زراعی بیرون از حریم شهری، انتقال بلاعوض به والدین، همسر دائم و فرزندان بالای ۱۸ سال و اعطای وکالت به آن‌ها،  انتقال ترکه به صورت ارث یا وصیت، انتقال بمنظور وقف با تأیید سازمان اوقاف امور خیریه و انتقال قهری املاک مسکونی مشمول پرداخت مالیات مذکور نمی‌شوند.

علاوه براین، هرگونه ارز انتقال یافته از خارج از کشور که منشأ آن به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، به خصوص ناشی از صادرات، در صورتی که عرضه آن در مهلت قانونی مقرر به تأیید بانک مرکزی رسیده باشد، از این مالیات معاف است.

طبق طرح جدید مجلس، املاک در صورت نگهداری کمتر از یکسال مشمول ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه‌ می‌شوند. با نگهداری املاک بیش از یکسال، سالانه سه واحد درصد از نرخ مالیات بر عایدی سرمایه کم‌ می‌شود و از سال دوازدهم به بعد با نرخ ثابت چهار درصد مشمول مالیات می‌شوند.

اراضی بایر نیز معادل ۴۰ درصد مالیات بر عایدی سرمایه بپردازند.

نگهداری انواع خودرو در کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد مشمول مالیات می‌شود و در صورت نگهداری بیش از یکسال، سالانه ۱۰ واحد درصد از نرخ کم و مالیات مربوطه از سال چهارهم به بعد با نرخ ثابت صفر درصد محاسبه می‌شود.

همچنین نگهداری سایر دارایی‌هایی (طلا، ارز، جواهرآلات و...) که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند باید به شرح زیر مالیات متعلقه را بپردازند:

۱) با نگهداری کمتر از یکسال معادل ۳۰ درصد 

۲) با نگهداری بیش از یک تا دو سال سالانه ۲۰ درصد

۳) بیش از دو سال معادل ۱۰ درصد 

محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس طی مصاحبه‌ای به تازگی اعلام کرد: ظرف یک ماه آینده تلاش خواهیم کرد تا تمامی نظرات کارشناسان اتاق بازرگانی، صاحب‌نظران و متخصصان را در مورد بحث مالیات بر عایدی سرمایه جمع‌آوری و جمع بندی کنیم و تا اواخر شهریور ماه نیز گزارش رسمی و نهایی آن را در کمیسیون اقتصادی تصویب و به صحن علنی ارائه کنیم.

در شرایط فعلی که کمتر از یک ماه به پایان کار دولت دوازدهم باقی مانده، طرح مالیات بر عایدی سرمایه به دولت بعدی محول خواهد شد. بنا به گفته پورابراهیمی، اگر دولت آینده بخواهد لایحه‌ای تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه به مجلس ارسال کند، ما می‌توانیم آن را در کنار طرح خود در کمیسیون اقتصادی با حضور مسئولان و کارشناسان بررسی و در نهایت یک گزارش جامع به صحن علنی ارائه کنیم.