پس از فوت هر فرد، مالکیت اموال به جا مانده از متوفی پس از تسویه به بازماندگانش خواهد رسید. به اموالی که پس از فوت به نسبت سهم‌الارث به بازماندگان میرسد، سهم‌الارث می‌گویند.
به گزارش «تابناک» با فوت هر فرد اموال وی (با ارزش مالی کم یا با ارزش مالی زیاد) باقی میماند. این اموال می‌تواند چند دست لباس ارزانقیمت یا املاک و سایر اموالی که دارای ارزش اقتصادی بالایی است، باشد.
در هر صورت پس از فوت مالک باید در خصوص اموالش بر اساس مقررات مربوط به ارث مندرج در قانون مدنی و قانون امور حسبی تعیین تکلیف شود.
چنانچه متوفی در هنگام فوت وارثی نداشته باشد، مالکیت این اموال مطابق مقررات به دولت منتقل خواهد شد؛ اما در صورتی که متوفی دارای وارث باشد، پس از کسر مخارج قانونی، دیون طلبکاران و عمل به وصایا، سایر اموال و داراییها بین وراث تقسیم می‌شود.
منظور از مخارج قانونی، هزینههای مربوط به کفن و دفن متوفی است. در واقع ابتدا هزینه مربوط به کفن و دفن شرعی متوفی که این روز‌ها مبلغ کمی هم نمیشود، از اموال به جا مانده پرداخت می شود. سپس نوبت به پرداخت دیون طلبکاران خواهد رسید.
طلبکارانی که در دوران زندگی متوفی به مطالبات خود نرسیدهاند، میتوانند از محل اموال به جا مانده، دیون خود را مطالبه کنند.
در نهایت نیز تا حدود مقرر قانونی (یکسوم) به وصایای مالی متوفی عمل می‌شود. پس از آن که امور فوق به اتمام رسید، اگر مالی ماند، بر اساس مقررات ارث، متعلق به وراث خواهد بود.
سهم‌الارث وراث در طبقات و درجات مختلف دقیق در قانونی مدنی ایران مشخص و تعیین شده است که تعیین سهم‌الارث نیز بر همین اساس انجام خواهد شد.
گواهی حصر وراثت
برای گرفتن سهم الارث در وهله اول باید گواهی حصر وراثت اخذ کرد. پس از فوت مورث، وراث باید از طریق شورای حل اختلاف اقدام به اخذ گواهی حصر وراثت کنند. گواهی حصر وراثت سندی است که شورای حل اختلاف در تایید اسامی وراث و میزان سهم‌الارث قانونی آنان صادر میکند. اصولا اثبات وراثت در مراجع قضایی از طریق گواهی حصر وراثت انجام میگیرد. مدارک لازم به منظور اخذ گواهی حصر وراثت عبارتند از: گواهی فوت، اسامی و کارت ملی وراث، استشهاد محلی و گواهی امضای شهود که این مدارک ضمیمه دادخواست حقوقی شده و تقدیم شورای حل اختلاف می‌شود. پس از رسیدگی و رعایت تشریفات مربوط به آگهی، گواهی حصر وراثت صادر می‌شود.
به منظور گرفتن سهم الارث چه باید کرد؟
این امکان وجود دارد که اموال موروثی در اختیار و تصرف برخی از وراث باشد، به نحوی که متصرفین حاضر به تحویل و تسلیم سهم‌الارث سایرین نباشند. در اینجا به منظور گرفتن سهم‌الارث باید دعوی مطالبه سهم‌الارث را مطرح کرد. البته دقت کنید، طرح دعوی مطالبه سهم‌الارث پیش از تقسیم ماترک راه به جایی نخواهد برد. لازم است، در وهله اول دعوی تقسیم ماترک طرح شود.
پس از تقسیم ماترک طرح دعوی مطالبه سهم‌الارث به طرفیت وراث متصرف بلامانع است.
در صورت تصرف اموال موروثی توسط برخی از وراث تکلیف چیست؟
ابتدا باید وضعیت تقسیم ماترک را مشخص کرد. در صورتی که سابقا تقسیم ماترک انجام نگرفته باشد، باید دادخواست تقسیم ماترک با رعایت تشریفات مقرر قانونی تقدیم مرجع قضایی صالح شود.
پس از تقسیم ماترک و در صورتی که اموال موروثی در تصرف وراث ممتنع از تسلیم باشد، می‌توان راهکار‌های زیر را ارائه کرد:
الف) در خصوص اموال منقول می‌توان دعوی مطالبه سهم‌الارث را طرح کرد. فرض کنید، خودرو متعلق به متوفی در عملیات تقسیم ماترک، داخل در سهم‌الارث وارث «الف» قرار گیرد، اما خودرو در تصرف وارث «ب» باشد و از تحویل خودرو امتناع کند، در این صورت وارث «الف» می‌تواند دعوی خود را به طرفیت وارث «ب» به خواسته مطالبه سهم‌الارث مطرح کند.
ب) در خصوص اموال غیرمنقول می‌توان دعوی خلع ید و رفع تصرف را طرح کرد. فرض کنید، یک قطعه زمین متعلق به متوفی در عملیات تقسیم ماترک داخل در سهم‌الارث وارث «الف» قرار گیرد. در صورتی که زمین تحت تصرف وارث دیگری باشد و متصرف از تسلیم زمین خودداری کند، می‌توان دعوی خلع ید و رفع تصرف را مطرح کرد.
انخصار وراثت را باید از ثبت احوال گرفت نه شورای حل اختلاف. 
بر اساس قانون و رویه جاری مرجع قانونی صدور حکم انحصار وراثت شورای حل اختلاف می باشد