چرا روسیه در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی موفق نبوده است؟

روسیه به عنوان پهناورترین کشور جهان همچنین پس از آمریکا، چین و هند چهارمین سیستم بزرگ برق جهان را در اختیار دارد؛ کشوری که علیرغم منابع و ظرفیت‌های بالا در حوزه تولید برق با چالش‌های قابل تأملی رو به رو است و برنامه‌های جدی برای تغییر و تحول اساسی در این حوزه دارد.

به گزارش «تابناک»، رضا رحیمی؛ ظرفیت کل تولید برق نیروگاهی در کشور روسیه چیزی حدود ۲۴۳ گیگاوات است که از این میان ۶۷ درصد از ظرفیت کل تولید برق این کشور توسط نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود.

از این ۶۷ درصد میزان برق حرارتی، ۷۱ درصد آن از طریق گاز طبیعی، ۲۷.۵ درصد آن از طریق زغال سنگ و ۱ درصد آن از طریق گازوئیل تولید می‌شود.

همچنین در کشور روسیه ۲۰ درصد از ظرفیت کل تولید برق کشور از طریق نیروگاه‌های برقابی و حدود ۱۲ درصد دیگر نیز از طریق انرژی هسته‌ای تولید می‌شود.

با اینکه روسیه در سال‌های گذشته تأکید فراوانی بر تولید انرژی برق از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای داشته است و در سال ۲۰۲۰ با تولید بیش از ۲۱۵ هزار بیلیون کیلووات ساعت برق، بالاترین رکورد برق هسته‌ای در تاریخ این کشور  رقم خورد، اما از آنسو در حوزه تولید برق از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیری، چون خورشیدی و بادی عملاً عقب مانده محسوب می‌شود.

از جمله موضوعات قابل تأمل در مورد صنعت برق روسیه این است که این صنعت به دلیل حساسیت‌های بالایی که دارد تا حدود زیادی در مالکیت دولت است و توسط شرکت سهامی (Grids PJSC) اداره می‌شود؛ شرکتی که موظف است برق را از طریق شبکه سراسری به ۷۰ درصد از مشترکین خانگی، تأسیسات صنعی این کشور  و نیز دیگر نهاد‌های عمومی و خصوصی این کشور انتقال دهد.

با اینکه مدیریت کلان و بخش‌های اصلی صنعت برق روسیه مثل بخش انتقال و تولیدات هسته‌ای و تولیدات برقابی تحت نظر دولت است، اما از آنسو اکثر تأسیسات تولید برق حرارتی این کشور مالکیت خصوصی دارند که با گاز طبیعی، زغال سنگ و نیز گازوئیل تولید برق را انجام می‌دهند.

ساختار فعلی بخش برق روسیه نتیجه اصلاحاتی است که در سال ۲۰۰۳ آغاز شد. قبل از این اصلاحات، تمام تاسیسات فعال در بخش برق بخشی از یک انحصار دولتی کاملاً یکپارچه  بود و قیمت‌ها در بخش برق به صورت کامل توسط دولت تنظیم می‌شد، اما از  سال ۲۰۰۸  به بیش از ۲۰ شرکت مستقل برق با مالکیت متنوع تفکیک شد، که این عنصر کلیدی اصلاحات بود و آغازی برای تشکیل بازار رقابتی بود.

ساختار کنونی صنعت برق روسیه حاصل اصلاحات اساسی است که از سال ۲۰۰۳ میلادی در این حوزه آغاز شده است و بنا دارد تا به تدریج به سمت آزادسازی قیمت برق در بازار حرکت کند؛ اصلاحاتی که در راستای تقویت توان تولید و توزیع انرژی برق در این کشور اتخاذ شده است و البته در آن تأکید شده است که باید اکثریت افراد جامعه به ویژه اقشار نیازمند همچنان از حمایت‌های مالی دولت در این بخش بهره‌مند شوند.

در کشور روسیه و علی رغم تولید قابل توجه انرژی برق، به واسطه سهولت در دسترسی شهروندان به برق چیزی حدود ۵ میلیارد کیلووات ساعت برق از کشور‌های همسایه وارد می‌شود که البته چیزی حدود ۹۵ درصد از این واردات از کشور قزاقستان انجام می‌شود.

ناگفته نماند در این کشور بیش از سه برابر واردات برق انجام شده، صادرات برق انجام می‌شود که  عمدتاً این حجم از صادرات به کشور‌هایی همانند فنلاند، بلاروس، لیتوانی، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان، چین و مغولستان انجام می‌شود.

همانطور که اشاره شد گاز و زغال سنگ اصلی‌ترین منابع برای تولید برق در روسیه است که تولید برق از طریق گاز ۴۷ درصد کل تولید و تولید برق از طریق زغال سنگ نیز ۱۸ درصد کل تولید این کشور را به خود اختصاص داده اند.

با توجه به اینکه ۲۰ درصد از تولید برق روسیه نیز از طریق نیروگاه‌های برقابی و ۱۲ درصد نیز از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای تأمین می‌شود، نتیجه اینکه چیزی کمتر از ۱ درصد تولید برق این کشور از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تولید می‌شود.

بر این اساس روسیه را باید از جمله کشور‌هایی قلمداد کرد که تا کنون و علی رغم اصلاحات جدی در صنعت برق خود، توجه چندان زیادی به انرژی‌های تجدید پذیر نداشته است و به تازگی مقامات مسئول در این کشور با درک اهمیت بالای این موضوع در پی اجرای سیاست‌های تشویقی به منظور توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در حوزه تولید انرژی برق هستند و در این راستا با اتخاذ سیاست‌هایی نظیر خرید تضمینی انرژی برق از نیروگاه‌های تجدیدپذیر به مدت ۱۵ سال در پی تحقق این موضوع مهم هستند.

با این حال مستند به اطلاعاتی که مراکز پژوهشی بین المللی نظیر وب سایت practicallaw مطرح می‌کنند، در کشور روسیه به واسطه برخی محدودیت‌ها همانند قوانین سختگیرانه محلی، فقدان زیرساخت ها، نبود فناوری و نیز نیروی کار مجرب، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در حوزه تولید برق چندان کار آسانی نیست و به واسطه مشکلات و محدودیت‌های بین المللی واردات این تکنولوژی از خارج نیز با محدودیت‌هایی رو به رو است.

با این وجود دولت مردان روسی تلاش می‌کنند تا با اتخاذ دستور کار‌هایی مشخص در حوزه‌های مختلف همانند مدیریت مصرف، جریمه مشترکین پرمصرف، حمایت از سرمایه گذاران انرژی تجدیدپذیر، رقابتی کردن تولیدات برق نیروگاهی و نظارت بر مهندسی ساخت و ساز ساختمان به منظور کاهش ساخت و ساز‌های غیراستاندارد  میزان مصرف برق کشورشان را مدیریت  و از گزند هرگونه آسیب احتمالی درامان بدارند.

گفتنی است کشور روسیه با ۱۴۴ میلیون نفر جمیعت، سالانه ۱۱۰۹ میلیون کیلووات ساعت برق تولید می‌کند و این در حالی است که نیاز مصرفی این کشور چیزی حدود ۷۶۱  میلیون کیلووات ساعت برق است.