بین الملل تابناک: حمله روسیه به اوکراین در روز پنجشنبه، افکار عمومی جهانیان را به خود معطوف کرده است و بسیاری از کشور‌ها بنا بر منافع و مصالح ملی خود در حال موضع گیری و واکنش‌های سیاسی هستند. در این میان، ایران نیز با توجه به همسایگی با روسیه، نگاه ویژه‌ای به این بحران دارد و در حال رصد رویداد‌های و تحولات جنگ در اوکراین است.
پرسش مهمی که شاید ذهن بسیاری از تصمیم گیران، تحلیلگران، کارشناسان و حتی عامه مردم را به خود مشغول کرده این است که حمله روسیه به اوکراین و بحران شرق اروپا چه پیامدهای مثبت یا منفی برای ایران خواهد داشت؟ در واقع، این بحران واجد چه فرصت ها و تهدیداتی برای کشورمان است؟
اینها پرسش هایی است که «امیرعلی ابوالفتح» کارشناس مسائل بین الملل و سیاست خارجی بدان ها پاسخ داده است.
تابناک: جنگ روسیه علیه اوکراین چه فرصت ها و منافعی برای ایران به دنبال خواهد داشت؛
ابوالفتح: در ابتدا باید گفت که ما یعنی ایران از این بحران استقبال نکردیم و دخالتی هم نداشته ایم. در واقع، اگر قصد داشته باشیم از مزیت ها و فرصت های این جنگ برای منافع ملی ایران صحبت کنیم، بدین معنا نیست که استقبال یا دخالت کرده ایم. نکته دوم اینکه هر جنگی خوب نیست و نباید اختلافات از طریق زور و اقدام نظامی حل شود.
اما نکته مهم این است که فارغ از اینکه در اوکراین جنگ یا کشتار است و افکار عمومی جریحه دار شده است، ایران و روسیه در جلوگیری از گسترش ناتو اشتراک نظر دارند و ربطی به این ندارد که از روسیه خوشمان بیاید یا بدمان بیاید. لذا، گسترش ناتو به سمت شرق اگر از سد و جغرافیای اوکراین بگذرد، در فاز بعدی به قفقاز و مشخصا گرجستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان خواهد رسید. در حال حاضر گرجستان بعد از اوکراین نامزد جدی برای پیوستن به ناتو است. جمهوری آذربایجان نیز با فاصله بیشتری نسبت به گرجستان نیز ممکن است به ناتو ملحق شود و در نهایت ارمنستان هم اگر به این نتیجه برسد که روسیه در ضعف است و نیاز امنیتی پیدا کند، به سمت عضویت در ناتو سوق پیدا خواهد کرد.
بنابراین در این صورت ایران به جای اینکه با یک عضو ناتو که ترکیه است همسایه باشد، با چندین همسایه عضو ناتو روبه رو خواهد بود. یکی از آن ها جمهوری آذربایجان است که ما به آن ها مشکلات عدیده ای داریم. در حالی که هرچند ترکیه نیز عضو ناتو است، سال ها روابط خوبی با آن ها داریم و این روابط در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همچنان در حال گسترش است. روابط ایران آن اندازه که با آنکارا حسنه است با باکو نیست؛ لذا، گسترش ناتو و عضویت همسایگان شمالی در آن به نفع ایران نیست و بهتر است این روند در اوکراین متوقف شود تا اینکه تا ارس در پشت مرزهای ما امتداد پیدا کند.
نکته بعدی اینکه، روسیه تحت تحریم برای ایران فرصت اقتصادی بیشتری ایجاد خواهد کرد. تاکنون بانک های روسی نگران بودند که تحریم و مجازات شوند، اما اکنون تحریم شده اند یا در حال تحریم هستند. در واقع، الان با ایران کار بکنند یا نکنند تحریم هستند. پس از این پس احتمالا ترجیح می دهند با ایران کار کنند. از این جهت، هر چه کشورهای تحریم شونده بیشتر شوند و مهم تر از آن کشورهای بزرگتری تحریم شوند، برای بلوک کشورهای تحریم شده فرصت های بیشتری را فراهم خواهد کرد. در چنین فرایندی، روسیه با ایران کار خواهد کرد، ونزوئلا با ایران و...
تابناک: این بحران چه تاثیراتی بر موقعیت ایران و رقبایش در خاورمیانه به دنبال خواهد داشت؟
ابوالفتح: در این رابطه باید گفت، دو بازیگر مهم در منطقه خاورمیانه یعنی ترکیه و اسرائیل هستند که روابط گسترده ای با واشنگتن دارند که هرچه روابط بین روسیه و آمریکا پرتنش تر شود، آنکارا و تل آویو اجبار بیشتری برای پیروی از سیاست های واشنگتن و دوری از روسیه خواهند داشت و قدرت مانور ترکیه و روسیه در منطقه کاهش پیدا می کند و فضای مانور بیشتری به ایران خواهد داد. برای نمونه اسرائیل در ماجرای اوکراین روسیه را محکوم کرد و مسکو در پاسخ نیز بلافاصله اعلام کرد، حاکمیت اسرائیل بر بلندی های جولان را به رسمیت نخواهد شناخت. این فرصت هایی است که ممکن است در منطقه برای ایران ایجاد شود. مجموع این ها باعث می شود ایران ناخواسته از فرصت هایی بهره مند شود.
تابناک: در رابطه با تاثیر جنگ اوکراین بر مذاکرات هسته ای ایران نظرتان چیست؟
ابوالفتح: در رابطه با مذاکرات هسته ای باید گفت تاکنون تهدیدی ایجاد نشده است. مذاکرات در حال انجام است و نسبت به پیش از حمله روسیه به اوکراین تغییر و تحول منفی و غیرسازنده ای در مذاکرات مشاهده نشده است؛ اما بعید نیست که اختلافات مسکو و واشنگتن به حدی بالا رود که این تنش به حوزه های دیگر از جمله مذاکرات هسته ای ایران هم سرایت کند.
یک تهدید دیگر هم ممکن است وجود داشته باشد؛ اینکه ممکن است روس ها ترجیح دهند یک بحران بزرگی در خاورمیانه ایجاد شود تا تمرکز غربی ها بر اوکراین کم شود؛ شاید این بحران به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای باشد. مساله ای که منجر به بحران جدی در منطقه و رفتن ایران به سمت گام های هسته ای بیشتر شود. مخاطره دیگر ممکن است در سیاست داخلی ایران ایجاد شود. اینکه عده ای در داخل بیایند فشار ایجاد کنند که باید از تجربه اوکراین درس بگیریم و به همین جهت از مذاکرات هسته ای خارج شویم. با این حال، باید گفت این دو مخاطره چندان جدی نیست و بعید به نظر می رسد چنین اتفاقاتی رخ دهد.
