پیش از ظهر امروز مناطق وسیعی از کشورمان در وضعیتی قرار گرفت که بسیاری را شوکه کرد؛ وضعیتی که پیش بینی شده بود، اما فراتر از پیش بینیها بروز کرده تا جایی که سازمان هواشناسی کشور را مجاب به صدور هشداری جدید نموده است.
به گزارش «تابناک»؛ در شرایطی که کمبود بارشها در نیمه ابتدایی سال آبی ۱۴۰۰/۱۴۰۱، یعنی پاییز و زمستان گذشته نگرانیهای بسیاری را موجب شده و خشکسالیهای اخیر کشورمان و آسیبهایی که به دنبال داشته، موجی از اضطراب و تشویش را به بسیاری از ایرانیان تزریق کرده و دورنمایی تیره و تار پیش رویمان قرار داده است، در ساعات اخیر یک اتفاق بی سابقه در مناطقی وسیع از کشورمان رقم خورده که گویی نقطه شروع بحرانی وسیع است.
صحبت درباره گرد و غبار غلیظی که تقریبا نیمی از کشورمان را در بر گرفته و به عنوان نمونه در پایتخت پرجمعیت کشورمان، وضعیتی را پدید آورده که شاید تصور رقم خوردن آن هم ترسناک به نظر میرسید؛ رسیدن شاخص آلودگی هوا به عدد ۴۸۵ که معنای آن، وضعیت «خطرناک» است. عددی بسیار بزرگ که برای درک بزرگی آن، بد نیست بدانیم که محدوده خطرناک یعنی وقتی شاخص عددی در محدوده ۳۰۱ تا ۵۰۰ باشد!
ابعاد این بحران زمانی بهتر مشخص میشود که بدانیم با قرار گرفتن شاخص در محدوده بین اعداد ۱۰۱ تا ۱۵۰، وضعیت «ناسالم برای گروههای حساس» است و اگر عدد شاخص در محدوده ۱۵۱ تا ۲۰۰ باشد، وضعیت هوا برای عموم مردم «ناسالم» ارزیابی میشود؛ اعدادی که شاخص امروز فاصلهای بسیار وسیع با آنها دارد و اگر کمی افزایش پیدا کند، دیگر در ایندکس توصیف وضعیت آلودگی هوا، عبارتی برای آن پیش بینی نشده است!
نکته قابل تامل در این میان آنجاست که بدانیم شاخص آلودگی هوا، میانگین شاخصهای محاسبه شده در ایستگاه مختلف سنجش در گوشه و کنار شهرهاست و بدین ترتیب وقتی اعلام میشود که شاخص فعلی آلودگی هوا ۴۸۵ است، به این معناست که در برخی ایستگاههای سنجش که در مناطق آلودهتر (مثل مرکز شهر) قرار دارند، شاخص عددی فراتر از ۵۰۰ شده و در بعضی ایستگاههای سنجش که در مناطق کمتر آلوده قرار دارند (مثل مراکز دورتر از نقاط ترافیکی و حومه شهر)، عددی کوچکتر به ثبت رسیده که میانگین این اعداد، ۴۸۵ اعلام شده است.
اما ریشه این رویداد چیست؟
این سوالی است که برای پاسخگویی به آن باید به سازمان هواشناسی کشور مراجعه کرد تا دریافت که این آلودگی بی سابقه ناشی از گرد و غباری است که «بخشی از آن منشأ خارجی دارد که از سوریه و عمدتا عراق وارد کشور میشود و بخشی هم منشا داخلی دارد و به دلیل خشکسالیهای اخیر و خیزش خاک از زمینهای اطراف شهرهاست، اما اینکه این آلودگی چند درصد منشأ داخلی دارد و چند درصد منشأ خارجی قابل تفکیک و تشخیص نیست.»
این را صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا میگوید و تاکید میکند که «این توده گرد و غبار بخش وسیعی از کشور را در برگرفته است، اما انتظار داریم که این گرد و خاک تا فردا در نوار غربی کشور وجود داشته و در باقی نقاط با کاهش نسبی همراه باشد.» شرایطی که تا برقرار است، باید از فعالیتهای خارج از منزل خودداری کرد.
این نگرانی به قدری جدی است که وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشورمان ضمن هشدار نسبت به آلودگی هوا شدید در نقاطی از کشور که دچار طوفان و گرد و غبار شدهاند و توصیه به افراد، به ویژه بیماران ریوی، قلبی و عروقی و همچنین سالمندان و کودکان برای ماندن در منزل، با توجه به تداوم این شرایط جوی تا فردا در مناطقی از جمله تهران، خوزستان و... درخواست کند که مدارس این مناطق فردا (۲۰ فروردین) به صورت غیرحضوری و مجازی فعال باشند.
بحرانی فراتر از پیشبینیهای علمی
در هشدار نارنجی رنگ سازمان هواشناسی پیشبینی میشود که پدیدهای جوی اثرات منفی به دنبال داشته باشد و خسارتهای احتمالی را سبب شود. این هشدار برای آمادهباش دستگاههای مسئول برای مقابله با یک پدیده خسارتزا صادر میشود. هشدار زرد رنگ به معنای این است که پدیدهای جوی رخ خواهد داد که ممکن است در سفرها و انجام کارهای روزمره اختلالاتی را ایجاد کند. این هشدار برای آگاهی مردم صادر میشود تا بتوانند آمادگی لازم را برای مواجهه با پدیدهای جوی داشته باشند که از حالت معمول کمی شدت بیشتری دارد. از سوی دیگر مسئولان نیز در جریان این هشدارها قرار میگیرند تا اگر لازم باشد تمهیداتی را بیندیشند.
اما آیا بروز چنین وضعیتی پیشبینی ناپذیر بود؟ پاسخ این سوال بر خلاف تصور بسیاری از آنهایی که از بروز این وضعیت شوک زده شدند، منفی است؛ به این معنی که میشد بحرانی شدن اوضاع را پیش بینی کرد و این گونه هم شده بود تا جایی که از چند روز قبل سازمان هواشناسی کشورمان با صدور اطلاعیه هایی در این خصوص هشدار داده بود؛ هشدارهایی که ظاهرا وضعیت فعلی ورای آنهاست تا جایی که شاهد صدور هشدارهای جدید از طرف این سازمان برای فردا هستیم.
بر اساس آخرین هشدار سازمان هواشناسی کشور -که هشدار سطح نارنجی است-، فردا (۲۰ فروردین) در استانهای کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان شاهد توسعه گرد و غبار و وزش باد شدید موقت خواهیم بود که انتقال گردوخاک، کاهش دید افقی، کاهش کیفیت هوا و اختلال از جمله تبعات آن خواهد بود و برای کاهشهای ناشی از آن، افزون بر تدابیر مراقبتی و توصیه به مردم، میبایست تمهیدات لازم در خصوص پیشگیری از خسارات احتمالی به تاسیسات حساس به گردو خاک هم اتحاذ شود.
این در حالی است که پیشتر در 17 فروردین هم هشدار سطح نارنجی دیگری توسط سازمان هواشناسی کشور منتشر شده که هنوز پابرجاست و بر اساس آن، فردا (20 فروردین) انتظار تشدید فعالیت بارشی همراه با رعدوبرق و وزش باد شدید موقت و حتی در مناطق مستعد ریزش تگرگ، بارش تگرک در در استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و همچنین شمال آذربایجان غربی میرود. وضعیتی که همزمان با آن، شاهد فعالیت سامانههای متفاوتی در مناطقی دیگر از کشورمان خواهیم بود که در اطلاعیه به آن اشاره شده است.
بر اساس این اطلاعیه، افزون بر وضعیت مورد اشاره در شمال غربی کشور که میتواند طغیان رودها و مسیل ها را به همراه داشته باشد و حتی به برخورد صاعقه به زمین در نقاطی منجر شده و افزون بر آن، تبعاتی مانند لغزندگی جادهها و مشکلات پیرو آن را به دنبال داشته باشد، امروز وزش باد شدید و افزایش غلظت گرد و غبار در استانهای کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، تهران، قم، البرز، سمنان، مرکزی، آذربایجان شرقی، اردبیل و خراسان رضوی تداوم خواهد داشت.
سوای این ها، بر اساس هشدار سطح زرد که دیروز (۱۹ فروردین) منتشر شده، رگبار باران همراه با وزش باد شدید موقت، رعدوبرق و در نقاط مستعد، بارش تگرگ برای شنبه (۲۰ فروردین) در استانهای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، زنجان، همدان، گیلان، مازندران، ارتفاعات گلستان، قزوین، البرز، تهران و سمنان و برای یکشنبه (۲۱ فروردین) در استانهای مازندران، گلستان، خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی و ارتفاعات استانهای قزوین، البرز، تهران و سمنان پیش بینی شده است.
در ادامه این هشدار تاکید شده که برای فردا (۲۰ فروردین) توسعه گرد و خاک و وزش باد شدید موقت و انتقال گردوخاک در استانهای تهران، اصفهان، البرز، زنجان، سمنان، قزوین، کرمان، یزد، لرستان، مرکزی، همدان، قم، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی انتظار میرود. وضعیتی که هنوز منجر به اتخاذ تصمیمی ویژه از طرف مسئولان نشده است؛ هرچند دور از انتظار نیست که به اتخاذ تدابیری مانند تعطیلی مدارس و دانشگاهها و حتی فراتر از آن در برخی شهرهای کشورمان از جمله تهران منجر شود.