از قدیم یکی از موارد مرسوم بین کسبوکارهای سنتی، بیعانه دادن بوده‌است. وقتی خریدار کالایی را می‌خواهد که فروشنده ندارد، فروشنده بیعانه‌ای را از خریدار می‌گیرد تا جنس را برای او بیاورد. یا اگر خریدار پول کافی همراهش نباشد و جنسی را پسندیده باشد، بیعانه‌ای می‌دهد تا فروشنده آن جنس را برایش نگه دارد. اما اکنون کسب‌و‌کارها به فضای مجازی کشیده شده و خرید و فروش در این دنیای دیجیتالی هم روز‌به‌روز رو به افزایش است. با گسترش کسبوکارهای دیجیتال برای خرید کالا، بیعانه شکل‌های نوین‌تری هم یافته است. مثلا ممکن است خریدار کالا را در یک پلتفرم پیدا کند و مشخصات آن را ببیند و از فروشنده بخواهد کالا را نگه‌دارد تا حضوری نیز آن را ببیند و تصمیم نهایی بگیرد . در این روش بیعانه نیز پرداخت می‌شود ولی معامله قطعا قطعی نیست . در این دنیای مجازی و ابتدای راه‌اندازی کسبوکارهای مجازی، کمتر درباره «بیعانه گرفتن» می‌شنیدیم ولی با فراگیر شدن خرید و فروش های اینترنتی و غیرحضوری بحث بیعانه گرفتن در برخی پلتفرم‌های خرید و فروش مانند «دیوار» هم باب شده‌است که عده‌ای به‌درستی از این ابزار کسب‌و‌کار قدیمی استفاده و عده‌ای هم از آن سوء‌استفاده می‌کردند که دیوار به تازگی این مشکل را برطرف کرده است.
امن شدن پرداخت بیعانه در دیوار
مدیر محصول بخش کالای دیوار معتقد است از آنجایی که ماهیت بیعانه در پلتفرم‌هایی مانند دیوار متفاوت است و بیشتر برای فراهم شدن فرصت بازدید از کالا پرداخت می‌شود، به یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کلاهبرداری در فضای مجازی تبدیل شده‌است. در واقع افراد برای خرید یک کالای خاص، که معمولا قیمت مناسبی هم دارد تصمیم می‌گیرند قبل از دیدن کالا بیعانه پرداخت کنند و بعد برای بازدید، تست و اطمینان از سالم بودنش اقدام کنند. در این موارد ممکن است افرادی سودجو خود را فروشنده معرفی کنند و از افراد مختلف بیعانه بگیرند و پس از دریافت مبلغ مدنظر، گوشی تلفن را خاموش و راه تماس را مسدود کنند.
او می‌گوید:«سناریوهای دریافت بیعانه فراوان است و در این پلتفرم حدود ۱۴ درصد معاملات از طریق پرداخت بیعانه انجام می‌شود. اما با بررسی داده‌های مختلف متوجه شده‌ایم که سهم بیعانه از انواع کلاهبرداری‌های گزارش شده بیش از 30 درصد است.»
او ادامه می‌دهد:«این پلتفرم به‌دنبال کاهش کلاهبرداری از طریق پرداخت بیعانه است تا نه تنها اعتماد کاربران بلکه احتمال و سرعت فروش کالا را هم در پلتفرم خود بالا ببرد؛ از این رو صحت‌سنجی اطلاعات و تایید هویت کاربران را هم در بخش پرداخت بیعانه لحاظ کرده‌است.»
به گفته این مدیر اکثر افرادی که از پرداخت بیعانه استفاده کرده‌اند و از آنها کلاهبرداری شده مجددا از دیوار خرید کرده‌اند که این نشان می دهد هنوز کاربران به دیوار اعتماد دارند و فروشنده کلاهبردار را از دیگر کاربران واقعی جدا دانسته‌اند.»
او می‌گوید:«در "دیوار من" بخش امکان بیعانه اضافه شده و آگهی‌گذار می‌تواند آن را برای آگهی‌اش فعال کند. از نکات مهم فعال کردن این امکان این است که هم آگهی‌دهنده و هم آگهی‌گذار باید تایید هویت شوند و اگر خریدار آن کالا را بخواهد می‌تواند با زدن دکمه پیشنهاد بیعانه، معامله را آغاز کند. خریدار پیشنهاد پرداخت بیعانه را می‌دهد. حالا آگهی‌گذار می‌تواند تایید یا رد کند. با تایید آگهی‌گذار خریدار فرصت دارد بیعانه را پرداخت کند و پول پرداخت شده در یک حساب امن واسط نگهداری می‌شود تا اگر معامله موفق بود پول به حساب فروشنده واریز شود و اگر معامله صورت نگرفت به حساب خریدار بازگردانده می‌شود.»
این امکان از طریق همکاری با معتبرترین سامانه‌های امن پرداخت در کشور پیاده‌سازی شده که پشتیبانی کامل و همه جانبه فرآیند معامله را برعهده خواهند داشت و در ادامه با بیشتر شدن تعداد سامانه‌های ارائه‌دهنده این خدمت در دیوار، امکان انتخاب باکیفیت‌ترین گزینه نیز فراهم شده و امکان فروش کالا را برای آگهی‌گذار افزایش می‌دهد. اکنون دیوار با استارتاپی قرارداد همکاری امضا کرده و امکان بیعانه را ابتدا برای بخش مبلمان و سپس برای کل دسته‌های کالایی ایجاد کرده است. مدیر محصول بخش کالای دیوار می‌گوید:«با استفاده از این قابلیت کاربران دیوار می‌توانند مطمئن باشند که پولشان از بین نمی‌رود اما همچنان باید برای تعیین تکلیف معامله دیدار حضوری داشته باشند زیرا پرداخت بیعانه در دیوار به معنای تضمین سلامت کالا یا قطعی بودن معامله نیست و فقط امنیت وجه پرداخت شده تضمین می‌شود.»
ایجاد اطمینان برای خریداران و شناخت مشتری واقعی
در زمینه بحث دریافت بیعانه باید به این موضوع هم از دید خریدار و هم از دید فروشنده واقعی نگاه کرد. وقتی آگهی‌گذار کالایی را در پلتفرمی آگهی می‌کند به خصوص اگر آن جنس خواهان زیادی داشته باشد، به طور قطع زنگ‌خورش هم از سوی کاربران و خریداران زیاد می‌شود. در این شرایط برای او سخت است که بداند کالا را بالاخره برای چه کسی کنار بگذارد.
کمال کرمی چنین تجربه ای دارد. کرمی می‌گوید: «ابزار موسیقی را برای فروش گذاشته بودم و افراد زیادی تماس می‌گرفتند، به‌خصوص جوانان؛ ولی واقعا برایم سخت بود که کدام یک از کاربران، خریدار نهایی است و می خواهد بابت آن پول بپردازد. در نهایت قول فروش آن را به کسی دادم، ولی مشتری تماس نگرفت. به‌امید تماس آن مشتری، مشتری‌های دیگر را هم از دست دادم.دفعه بعد، به پیشنهاد دوستی، شرط پرداخت بیعانه را اجرا کردم که البته کار فروش را سخت کرد؛ چون خریداران خیلی تمایلی به پرداخت بیعانه نداشتند و حتی در گفت‌و‌گویی که با خریداری در پلتفرم مربوطه داشتم به صراحت اعلام کرد که از کجا معلوم درست می گویید؟!»
او ادامه می‌دهد:« البته به‌تازگی دیدم که یکی از پلتفرم‌های خرید و فروش (دیوار) گزینه بیعانه را در بخش «دیوار من» روی همه کالاها فعال کرده که ایده خوبی است.»
کرمی درباره این امکان می گوید:« بیعانه امن این امکان را برای خریداران و فروشندگان فراهم می‌کند تا پول بیعانه در یک حساب امن نگهداری شود، به‌طوری‌که که اگر خریداری بعد از دیدن کالا، آن را خواست می‌تواند مبلغی را به عنوان بیعانه بپردازد تا در آن حساب امن نگهداری شود. بعد اگر معامله موفق بود و کالا به دست خریدار رسید، پول به حساب فروشنده واریز و در غیر این‌صورت پول به حساب خریدار بازگردانده می‌شود.»
به اعتقاد این کاربر فعال کردن این امکان از سوی فروشندگان شانس فروش کالا را هم بالا می‌برد. به گفته وی حتی خریدار هم می‌تواند با کلیک پیشنهاد بیعانه این گزینه را فعال کند و با خیال راحت بیعانه هم بپردازد و مطمئن باشد که درگیر کلاهبردار نمی‌شود.»
بیعانه در سایر پلتفرم‌های مشهور جهانی چگونه است؟
آیا پرداخت بیعانه در دنیا نیز مرسوم است؟ پاسخ مثبت است و به این موضوع در دنیا اسکرو اکانت - Escrow Account - می‌گویند. علت راه اندازی این سیستم تسهیل فروش آنلاین در پلتفرم‌های خرید و فروش است تا اطمینان معامله بین خریداران و فروشندگان آنلاین ایجاد شود که معمولا هم در پلتفرم‌های فروش آنلاین دست دوم بیشتر مرسوم است.
معمولا خود پلتفرم این سرویس را راه‌اندازی نمی کند و فین‌تک‌هایی هستند که آن را راه‌اندازی کرده و به پلتفرم‌ها سرویس می‌دهند. حتی آگهی‌دهنده خود پیشنهاد می‌دهد که می‌توانیم از فلان اسکرو اکانت استفاده کنیم. به عنوان مثال شرکت چند ملیتی Ebay در حال استفاده از این امکان است و با شرکت‌هایی که در زمینه بیعانه فعالند، همکاری می‌کند.
بیعانه یا پرداخت امانی به این صورت است که بخشی از پول معامله را شخص ثالثی از طرفین معامله‌گر نگه‌می‌دارد و بر‌اساس شرایط از پیش تعیین شده، پول را به هر یک از طرفین درگیر می‌رساند. به‌عنوان مثال فردی یک محصول ۱۰۰۰ دلاری از یک پلتفرم فروش کالای دست دوم می‌خرد اما می‌خواهد مطمئن شود کالایی که خریده همان است یا خیر و در دام کلاهبرداری نیفتاده باشد. در این شرایط خریدار و فروشنده هر دو پول معامله را به حساب دیگری واریز می‌کنند. به عبارتی فرد ۱۰۰۰ دلار را نزدیک فین‌تک واریز می‌کند و اگر از معامله راضی بود و جنس را دریافت کرد فین‌تک رابط، پول را به فروشنده می‌رساند، ولی اگر معامله انجام نشد پول به حساب خریدار باز می‌گردد.
روزانه هزاران اگهی استخدام تحت عنوان تایپ و گویندگی در دیوار ثبت میشه . اسمش استخدامه ولی هزینه ثبت نام داره به مبلغ 100 هزار تومن ! و البته ماجرا فقط همین پول گرفتنه شغلی وجود نداره !