از مخرب‌ترین آثار مالیات بر ارزش افزوده، اثر تنازلی این مالیات است که سبب می‌شود افراد در دهک‌های پایین‌تر در این نظام مالیاتی به طور نسبی مالیات بیشتری نسبت به دهک‌های بالاتر خود پرداخت کنند. مالیات بر ارزش افزوده متناسب ساختار اقتصادی ایران نبوده و نیست، زیرا امروزه به یکی از مصائب تولید بدل شده است.
به گزارش تابناک اقتصادی؛ در رابطه با اثرات مخرب نظام مالیات ارزش افزوده با محمدعلی طاهری مهر کارشناس مسائل مالیاتی به گفت‌وگو پرداختیم که به شرح زیر است.
یکی از اثرات مخرب نظام مالیات بر ارزش افزوده، اثر تنازلی این مالیات است. اثر تنازلی مالیات بر ارزش افزوده یعنی اینکه این مالیات هیچ کمکی به بازتوزیع ثروت که یکی از اهداف نظام‌های مالیاتی است، نمی‌کند. درواقع این مالیات در جهت عکس بازتوزیع ثروت کار می‌کند؛ زیرا این مالیات سبب می‌شود که افراد با درآمد و طبقات پایین‌تر به طور نسبی مالیات بیشتری نسبت به افراد برخوردار پرداخت کنند. این اثر خود سبب افزایش فاصله طبقاتی می‌شود.
این اثر تنازلی که گفته شد مربوط به افراد حقیقی است و شاید بتوان گفت که یک همچین اثری نیز در اشخاص حقوقی وجود دارد اما به شکلی دیگر.
درواقع اثر مالیات بر ارزش افزوده در اشخاص حقوقی اینطور است که به دلیل گستردگی اقتصاد پنهان در ایران و نیز معافیت‌های موجود در زنجیره‌های ایجاد ارزش، فشار این مالیات بیشتر بر اشخاص صادق مالیاتی است که سبب فشار مضاعف شده و تولیدکننده‌ها را به اقتصاد پنهان سوق می‌دهد.
اینگونه است که در نظام مالیات بر ارزش افزوده فشار بر افراد کم‌برخوردار و تولیدکنندگان شفاف و صادق بیشتر است.
در خصوص نظام مالیاتی ارزش افزوده ذکر این نکته ضروری هست که در سلسله جلسات مالیاتی مرکز پژوهش‌های مجلس که در دهه 70 برگزار می‌شد، پروفسور بکهوس در جواب این سوال که آیا مالیات بر ارزش افزوده در ایران کارایی خواهد داشت یا خیر پاسخ داد که با توجه به ساختار اقتصادی ایران این نظام مالیاتی برای ایران توصیه نمی‌شود.
دلیل این امر هم همین اثر تنازلی و تبعیض بین تولید شفاف و غیرشفاف است. شاید بتوان گفت که آقای الیاس نادران که به دنبال اجرای این نظام مالیاتی بود هم خیلی خوشبینانه به این مالیات نگاه می‌کرد.
حقیقت این است که پیاده‌سازی این نظامات مالیاتی نیازمند نگاه ویژه‌ای به ساختار و اکوسیستم اقتصادی دارد که با توجه به مصائب این مالیات برای تولید می‌توان ادعا کرد که همچین مطالعاتی در مورد اقتصاد ایران صورت نگرفت.
شاید اگر هنگام تصویب این قانون فقط به این مورد فکر می‌شد که چرا این قانون در آمریکا تصویب نشده است باب سوالات بیشتری باز می‌شد و از این اتفاقات در تولید کشور جلوگیری می‌شد.
درنهایت اینکه باید در تصویب نظام‌های مالیاتی مطالعات دقیقی در حوزه رفتار بازار و مردم، ساختار اقتصادی و... انجام شود.
