به گزارش تابناک؛ همشهری آنلاین نوشت: مرکز پژوهش‌های مجلس با آسیب‌شناسی تصمیم اردیبهشت امسال دولت برای اصلاح نظام پرداخت یارانه نان، رسما اعلام کرد: با افزایش قیمت گندم و به تبع آن شدت یافتن اختلاف قیمت آرد یارانه‌ای با نرخ آرد آزاد، زمینه برای خارج شدن آرد از زنجیره تولید نان فراهم شده و حتی برخی نانوایی‌ها شگردهای تازه‌ای برای فروش آرد دولتی به قیمت آزاد پیدا کرده و عملا دولت را دور می‌زنند.
بر اساس تصمیم دولت قرار شد پرداخت یارانه از ابتدای زنجیره به انتهای زنجیره تولید نان منتقل شود به نحوی که نانوایان آرد را با قیمت آزاد خریداری کنند، اما نان را با همان قیمت قبل بفروشند و دولت تفاوت قیمت را به حساب نانوایان واریز کند با این امید که انگیزه توزیع آرد خارج از شبکه رسمی کاهش یابد، فساد در آردفروشی از بین برود و جلوی مصرف نان به عنوان خوراکی غیر انسان گرفته شود و از ضایعات نان هم کاهش یابد.
بازوی تحقیقاتی مجلس در گزارش خود از تخلفات گسترده در نانوایی‌ها خبر داده که این تخلفات شامل کم‌فروشی، فروش اجباری نان ویژه، ثبت غیرواقعی فروش نان با هدف عرضه خارج از شبکه آرد یارانه‌ای، پخت نکردن سهمیه آرد روزانه به طور کامل و گران‌فروشی نمایان شده است.
این نهاد پژوهشی ریشه این تخلفات را سودآور نبودن پخت نان برای نانوایی‌ها به دلیل افزایش هزینه تولید و همچنین اختلاف فاحش قیمت آرد یارانه‌ای نسبت به قیمت آراد آزاد اعلام و تاکید کرد: در حال حاضر عده قابل توجهی از نانوایان نسبت به درآمد حاصل از پخت نان گله‌مند هستند، زیرا معتقدند با افزایش هزینه‌های تولید مانند هزینه‌های کارگری، بیمه، انرژی و سوخت، خمیرمایه، اجاره‌بها و سایر هزینه‌های خانوار، نرخ نان متناسب با آن افزایش نیافته و همین مسئله منجر به کاهش سود حاصل از پخت نان شده و از سوی دیگر دونرخی بودن قیمت آرد، انگیزه نانوایان برای قاچاق آرد در خارج از شبکه را تشدید کرده است.
چک‌لیست تخلفات نانوایی‌ها
کم فروشی- مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید: در حال حاضر یکی از عمده تخلفات شماری از نانوایی‌ها کم‌فروشی در وزن چانه است و به عنوان مثال وزن چانه استاندارد در نان لواش ۱۶۰ گرم اعلام شده، اما برخی نانوایی‌ها برای جبران هزینه‌های خود، به سمت کوچک کردن وزن چانه نان و کم‌فروشی روی آورده‌اند. از سوی دیگر، زمانی که برای نانوایان متخلف فروش نان براساس وزن مطرح باشد، معمولا آنها سعی می‌کنند نان را به سنگین‌ترین حالت ممکن به مشتری بفروشند تا سود بیشتری به دست آورند.
گران‌فروشی با نان ویژه- این گزارش می‌افزاید: برخی از نانوایی‌های دولتی مشتری‌ها را مجبور می‌کنند که نان را به اشکال مختلف مانند نان کنجدی، نان زعفرانی، نان حاوی سبزیجات و انواع دیگر خریداری کنند و با اضافه کردن مقداری کنجد اعلام می‌کنند که نان ساده ندارند و همین نان را با قیمت بیشتر از نرخ مصوب می‌فروشند و در دستگاه کارتخوان هوشمند ۵ قرص نان ثبت می‌کنند، اما در عمل ۲ قرص نان به مشتریان تحویل می‌دهند و برخی نانوایان با اضافه کردن مقداری سبوس گندم یا جو، نان را به دو برابر قیمت می‌فروشند.
استفاده از کارتخوان‌های دیگر- بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید: ثبت فروش نان غیرواقعی به‌وسیله جابه‌جایی کارتخوان‌ها و انتقال آن به واحد صنفی دیگر و درنتیجه تولید تراکنش‌های جعلی، توسط برخی نانوایان، ازجمله تخلفات دیگر برخی از واحدهای نانوایی به‌شمار می‌رود تا جایی که برخی از نانوایی‌ها دستگاه کارتخوان هوشمند خود را در یکی از سوپرمارکت‌های همجوار مستقر می‌کنند و صاحب فروشگاه نیز تراکنش‌های با مبالغ اندک مانند ۱۰یا۱۵هزارتومان را با این دستگاه انجام می‌دهد تا دستگاه‌های نظارتی متوجه غیرواقعی بودن تراکنش نشوند. از سوی دیگر برخی دیگر از نانوایان در خود نانوایی با چندین کارت عابربانک اقدام به خریدهای غیرواقعی کرده تا به جای پخت نان، آرد را با قیمت آزاد بفروشند.
نانوایی‌های نیمه‌تعطیل- یکی دیگر از تخلفات موجود، پخت بخشی از سهمیه آرد روزانه و قاچاق مابقی آن به خارج از شبکه است که منجر به کاهش ساعات کاری در برخی از نانوایی‌ها شده و مشاهدات نشان می‌دهد در سطح شهر برخی از نانوایی‌ها قبل از اتمام ساعت کاری مغازه را تعطیل می‌کنند. نکته حائز اهمیت این است که وجود چنین واحدهای متخلفی، داده‌سازی و ایجاد تراکنش‌های جعلی در دستگاه‌های هوشمند مستقر در نانوایی‌ها یکی از نقاط آسیب‌پذیر طرح خواهد بود و نظارت مستمر و اتخاذ تدابیری جهت کاهش انگیزه نانوایان برای قاچاق خارج از شبکه آرد باید در دستور کار قرار گیرد.
گران‌فروشی و سوء استفاده- این گزارش می‌افزاید: برخی از واحدهای نانوایی سنتی دستگاه را دور از دید مشتریان مستقر کرده و هر ازگاهی از حواس‌پرتی مشتریان سوءاستفاده کرده و تعداد نان را بیشتر از تعداد نان مورد درخواست مشتری انتخاب و پول بیشتری را نیز اخذ می‌کنند، برای مثال طوری که مشتریان نبینند به‌جای۵ قرص نان سنگک، ۶ قرص نان را در دستگاه انتخاب می‌کنند، اما همان ۵ نان سنگک را تحویل می‌دهند و به این شکل نان را با قیمت بیشتری می‌فروشند. البته درصورتی هم که مشتریان متوجه شده و اعتراض کنند، نانوایان با بیان اینکه سهوا در انتخاب تعداد نان اشتباه کرده‌اند و عمدی در کار نبوده خود را از این کار ناپسند، مبرا می‌کنند.
راه‌های پیشنهادی برای اصلاح یارانه نان
قیمت آراد تک‌نرخی شود و نرخ به طور کامل آزاد باشد
گفت‌وگو با مردم برای آگاه کردن آنها و شفاف‌سازی ابهام‌ها
آموزش خانوارها برای اصلاح الگوی مصرف نان در کشور
تامین نقدینگی نانوایی‌ها پس از اجرای مرحله خرید آرد با قیمت آزاد
سودآور کردن نانوایی‌ها با واقعی‌سازی قیمت نان با هزینه‌ها
فراهم کردن زمینه‌های لازم برای خرید اینترنتی نان
اصلاح فرآیند نظارت بر کیفیت و قیمت نان و مجازات متخلفان
تشویق نانوایی‌ها برای بهبود کیفیت نان پخت شده
ایجاد نظام یکپارچه مدیریت زنجیره آرد و نان
تعیین تکلیف شیوه خرید نان اتباع خارجی
نظرسنجی از مشتریان برای تشویق و تنبیه نانوایی‌ها
تجهیز نانوایی‌های سراسر کشور به کارتخوان‌های هوشمند
