بین الملل تابناک: مسعود پزشکیان در اولین کنفرانس خبری خود بار دیگر بر گسترش روابط با چین و روسیه تأکید کرد.
رییس جمهور ایران در این نشست گفت: گفت: ارتباط ما با روسیه، چین و کشورهایی که بر علیه آنها تحریم‌های ناجوانمردانه علیه آنها اعمال کردند، ارتباط داریم و به این ترتیب نیست که اگر با دنیا تعامل کنیم، دوستانمان را فراموش کنیم.
وی افزود: روسیه همسایه ما است و اقداماتی که شهید رییسی در این مورد انجام دادند را عملیاتی‌تر می‌کنیم. اگر در قالب بریکس با هم تعامل کنیم بهتر می‌توانیم برابر تحریم‌ها بایستیم البته ما با آن کشورهایی که ما را تحریم کردند سر جنگ نداریم.
دیدگاه پزشکیان در خصوص رابطه با چین و روسیه و به طور کلی سیات «نگاه به شرق» او در منظومه فکری او قابل تحلیل است. این منظومه فکری در مقاله او با عنوان «پیام به دنیای جدید» قابل ردیابی است.
پزشکیان در این مقاله تفسیر خود از نظم بین المللی را ارئه می کند. این نظم بر اساس دیدگاه وی نظمی است که «شیفت قدرت» از غرب به شرق در آن رخ داده است و بر همین اساس او از «دنیای جدید» سخن می گوید.
از سوی دیگر او به طور ضمنی ماهیت قطبی این نظم را زیر سوال می برد و سخن از نظم پساقطبی می کند. بر اساس این برداشت از نظم جهانی نوظهور، سیاست خارجی او را نمی توان سیاست «نگاه به شرق» به معنای واقعی دانست.
حداقل ابعاد عملگرایانه او در سیاست نگاه به شرق بر ابعاد ایدئولوژیک آن می چربد. بر همین اساس او می گوید: «دولت من قصد دارد سیاستی فرصت‌گرا را پیگیری کند که با ایجاد «تعادل» در روابط با همهٔ کشورها، منطبق با منافع ملی، توسعه اقتصادی و نیازهای صلح و امنیت منطقه و جهان باشد.»
بر اساس همین «تعادل» جهت گیری در سیاست خارجی او درصدد است تا از ظرفیتهای مختلف برای منافع ملی ایران بهره ببرد. لذا سیاست نگاه به شرق، ظرفیتهای دیگر را مورد غفلت قرار نمی دهد؛ هر چند تاکیداتی بر استفاده از ظرفیتهای «شرق» دارد. بر همین اساس پزشکیان نگاه ویژه ای به «جنوب جهانی» دارد.
وی در این زمینه می گوید: با علم به اینکه صحنه جهانی از الگوهای سنتی فراتر رفته است، دولت من متعهد است که روابط متقابل مفید خود را با بازیگران بین‌المللی نوظهور در جنوب جهان، به خصوص با کشورهای آفریقایی، تقویت نماید. در این راستا، به دنبال ارتقا همکاری‌ها و تقویت مناسبات‌مان خواهیم بود.
در این راستا «نگاه به شرق» او با ابعاد برشمرده نقش مهمی برای کشورهای چون و روسیه قائل است و در این زمینه می گوید: «چین و روسیه همواره در روزهای سخت دوست و پشتیبان ما بوده‌اند. ما این دوستی را بسیار ارزشمند می‌دانیم. نقشهٔ راه ۲۵ ساله ایران و چین یک گام مهم در جهت ایجاد یک «شراکت جامع راهبردی» سودمند برای هر دو کشور بود؛ و ما تمایل داریم در آستانه ورود به نظم جدید جهانی، همکاری‌های گسترده‌تری در این مسیر با پکن برقرار سازیم. در سال ۲۰۲۳، دولت چین نقش مهمی در تسهیل عادی‌سازی روابط ما با عربستان سعودی ایفا کرد و از این طریق دیدگاه سازنده و رویکرد آینده‌نگرانه خود را در امور بین‌المللی به نمایش گذاشت. روسیه یک هم‌پیمان راهبردی ارزشمند و همسایه ایران است و دولت من متعهد است که به گسترش و تقویت همکاری‌هایمان پایبند بماند. ما برای مردم روسیه و اوکراین آرزوی صلح داریم و دولت من آماده حمایت فعالانه از ابتکارات دیپلماتیک در جهت دستیابی به این هدف خواهد بود. دولت من همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه با روسیه را - به ویژه در چارچوب‌هایی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا - در اولویت قرار خواهد داد.»
اما «نگاه به شرق» او از تجارب گذشته نیز بهره می گیرد و محدودیتهای موجود در این نگاه را مد نظر قرار می دهد. نیازهای ایران به ویژه نیازهای اقتصادی و تکنولوژیک ایران از رهگذر این نگاه حاصل نشده است و کماکان استفاده از ظرفیتهای غرب مورد توجه است.
کشورهای شرق در نظم جهانی کاپیتالیستی عمل می کنند و در عین اینکه انتقاد به این نظم دارند و درصدد اعمال تغییر بر آن هستند، مواجهه آشتی ناپذیر با آن ندارند و از مزایای آن بهره می برند.
چین در عین اینکه روابط با جنوب جهانی دارد و در سازمانهایی چون شانگهای و بریکس حضور دارد اما روابط تجاری و اقتصادی خود با امریکا و سایر کشورهای غربی را فدای روابط با جنوب نکرده است.
قدرتهای میانی چون برزیل و هند نیز که در ذیل «جنوب جهانی» صورت بندی می شوند با نظم کنونی جهانی در تعامل هستند و از مزایای آن استفاده می کنند و خود را با آن در نینداخته اند. حتی این کشورها در بلوکی چون بریکس با توقعی که ایران از این بلوک دارد متفاوت است.
ایران این بلوک را راهی برای دور زدن تحریم، مقابله با نظم لیبرال؛ تقابل با یکجانبه گرایی و ایجاد چندجانبه گرایی؛ ایجاد بلوکی امنیتی و ... می بیند، در حالی که کشورهای عضو بلوک حتی در صورت همراهی با ایران در برخی زمینه ها در نظم غربی نیز فعال هستند. حتی تفسیر برخی از این کشورها به غلظت قرائت ایران نیست.
دولت پزشکیان نیز با طرح گفتگوهای سازنده با اروپا و مدیریت تنش با آمریکا، واقعیتهای «نگاه به شرق» را دریافته است و درصدد است تا از تنش با نظم کنونی جهانی بکاهد ضمن اینکه از ظرفیتهای نظم نوظهور نیز بهره بگیرد.
سیاست خارجی ایران را پزشکیان تعیین نمی کند.