حمایت دولت از سینمای هنری هم «گزینشی» است

مستندساز پرسابقه ایران با اشاره به وضعیت سینمای مستند و تجربی ایران و عدم حمایت از عموم مستندسازان در این عرصه گفت: اگر دولت قصد حمایت از فیلم‌های هنری و تجربی را هم داشته باشد، این حمایت را به صورت گزینشی انجام می‌دهد، به سمت افراد خنثی می‌رود و آن‌هایی را انتخاب می‌کند که کمتر نقد می‌کنند و فیلم‌هایشان فرهنگ‌ساز نیست. رکودی که در سینمای ایران و مدیریت فرهنگ آن وجود دارد، باعث این انتخاب گزینشی شده است. 

هادی آفریده مستندساز ایرانی در گفتگو با «تابناک» با بیان اینکه سینمای مستقل، مستند و فیلم کوتاه در روزگار پیش از کرونا هم در شرایط کرونایی به سر می‌برد درباره شرایط این روزهای سینمای هنری و تجربی و آسیب‌هایی که به واسطه تعطیلی ناشی از ویروس کرونا به این سینما وارد شده است، اظهار کرد: من فکر می‌کنم متاسفانه هنرمندان و سینماگران مستقل هیچ وقت جایی در این سینما نداشته‌اند و حتی گاهی اوقات بنا بر شرایط و مصلحت‌هایی که وجود دارد، فیلم‌هایشان را اکران نمی کنند.

وی ادامه داد: در یکسال اخیر که کرونا کشور ما را هم در بر گرفته است، شرایط به من سخت نمی‌گذرد چراکه از زمانی که فیلمسازی در حوزه مستند را آغاز کرده‌ام، همیشه در شرایط کرونازده زندگی می‌کردم و فکر می‌کنم شرایط برای دیگر دوستان هم چنین بوده است.

کارگردان مستند «باشگاه حیوانات» تاکید کرد: شرایط اکران همیشه برای فیلمسازان هنری و تجربی نامشخص بوده است و کمتر جایی حاضر می‌شد فیلم‌های ما را اکران کند. اگر بخواهم به صورت ویژه درباره سینمای مستند صحبت کنم باید بگویم کمترین توجهی از سوی دولت به فیلمسازان حوزه مستند نمی‌شد.

آفریده افزود: من فکر می‌کنم فیلمسازان عرصه تجربی و هنری همیشه در دوران کرونازده زندگی کرده و می‌کنند. اینکه پس از کرونا چه اتفاقی قرار است رخ بدهد، من نمی‌دانم اما احساس می‌کنم ما در 9 سال گذشته روزهای پیچیده ای را گذراندیم و موسسه «هنروتجربه» هم سعی کرد به این سینما کمک کند و برخی فیلم‌های هنری و تجربی را روی پرده سینما برد و این فرصت را ایجاد کرد که فیلم‌های مستند هم مخاطب پیدا کند و درباره آن‌ها صحبت شود اما این کافی نبوده و نیست.

وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون نه تنها چشم‌انداز روشنی برای سینمای هنری و تجربی وجود ندارد بلکه شرایط ناامیدکننده و بحرانی است، خاطرنشان کرد: دوام آوردن فیلمسازان مستقل تا به الان بدین معناست که آن‌ها فقط نفس می‌کشند و در زمینه تولید هم باید بدون تعارف بگویم که تولید‌های درست و حسابی در طول سال شاید به اندازه انگشت‌های یک دست هم نرسد.

این مستندساز ادامه داد: سینمای هنری و تجربی جنبه فرهنگ‌ساز، هنری و پیش‌برنده خود را از دست داده است و اگر تولیدی در این سینما صورت می‌گیرد معمولا جنبه ارتزاق دارد چراکه کمتر فرصتی برای تولید و تفکر در سینمای هنری و تجربی به وجود می‌آید. نکته مهم این است که مدیران سینمایی درباره وضعیت این سینما آگاه هستند چراکه این بلا را خودشان سر سینمای هنری و تجربی آورده‌اند.

آفریده با اشاره به اینکه سینمای هنری و تجربی صد در صد نیازمند حمایت دولت است، بیان کرد: نکته‌ مهم این است که اگر دولت قصد حمایت از فیلم‌های هنری و تجربی را هم داشته باشد، این حمایت را به صورت گزینشی انجام می‌دهد، به سمت افراد خنثی می‌رود و آن‌هایی را انتخاب می‌کند که کمتر نقد می‌کنند و فیلم‌هایشان فرهنگ‌ساز نیست.

وی افزود: رکودی که در سینمای ایران و مدیریت فرهنگ آن وجود دارد، باعث این انتخاب گزینشی شده است. مدت‌هاست که یک سری افراد ثابت مدیریت فرهنگ و سینمای کشور را برعهده دارند. پس چه زمانی قرار است مدیران تغییر کنند و مدیران جدید با فکر‌ها و ایده‌های نو جای آن‌ها را بگیرند تا اگر قرار باشد حمایتی هم از فیلمسازان صورت بگیرد به همه فرصت برابر داده شود.

کارگردان مستند «چنارستان» با بیان اینکه شرایط زمانی درست می‌شود که نگاه مدیران تغییر کنند، تاکید کرد: پای فرهنگ یک کشور در میان است و تا زمانی که مدیران بخواهند با حب و بغض، نگاه آماری و گزینشی به مقوله فرهنگ نگاه کنند حتی اگر بالاترین بودجه‌های حمایتی به سینمای هنری و تجربی اختصاص داده شود، شرایط تغییر نمی‌کند.

آفریده با اشاره به اینکه سینمای مستند و فیلم کوتاه بیشتر در انحصار مدیران دولتی است، خاطرنشان کرد: بخش خصوصی حاضر نیست روی سینمای مستند و فیلم کوتاه سرمایه‌گذاری کند چراکه بازگشت سرمایه‌ای وجود ندارد و عملا این مدیران دولتی هستند که با سلیقه شخصی خود تصمیم می‌گیرند که چه فیلم‌هایی را بسازند و چه فیلم‌هایی را اکران کنند.

وی در بخش دیگر صحبت هایش و درباره حمایت از اکران فیلم های هنری و تجربی و اختصاص یک پردیس سینمایی مجزا به اکران «هنروتجربه» اظهار کرد: من از ابتدا موافق اختصاص یک پردیس سینمایی مجزا برای این موسسه بوده‌ام و آن را لازم می‌دانم چراکه بهتر از اکران شناوری است که «هنروتجربه» از ابتدا با آن درگیر بوده و این اکران شناور معمولا به نفع فیلم‌های داستانی است.

این مستندساز با بیان اینکه اکران‌های دیجیتالی آینده نمایش فیلم‌های مستقل را متحول می‌کند، اظهار کرد: در کنار اختصاص یک پردیس مجزا به این موسسه، اکران فیلم‌های «هنروتجربه» در پلتفرم‌های دیجیتال باعث می‌شود مخاطبان بیشتری جذب سینمای هنری و تجربی شوند چراکه در این اتفاق مردم تصمیم می‌گیرند چه فیلم‌هایی را تماشا کنند و دیگر بحث اکران شناور مطرح نیست.

آفریده در ادامه به جابه جایی موسسه «هنروتجربه» و اختصاص ساختمان آن به دبیرخانه جشنواره ملی فیلم فجر اشاره و مطرح کرد: ذات این مسایل دولتی است و همیشه مدیران بالاتر تصمیم می‌گیرند چه کسی کجا باشد. این یک مشکل درون سازمانی بین دولتی هاست و اگر وزارت فرهنگ و ارشاد آن زمان که «هنرو تجربه» را تاسیس می‌کرد، در حد یک بودجه حمایتی اجازه می‌داد صنوف در خانه سینما این بخش را مدیریت کنند شاید به راحتی نمی‌توانست این جابه جایی اتفاق بیفتد.

وی درباره تعطیلی ماهنامه «هنروتجربه» نیز تصریح کرد: ماهنامه «هنروتجربه» هم مانند ماهنامه «سینماحقیقت» و فصلنامه‌های فارابی دچار این مشکل شد. من فکر می‌کنم مهم‌ترین مساله‌ای که باعث می‌شود رویدادهای هنری، نوشتاری و مکتوب در ایران پایدار نماند، این است که ذاتا دولتی هستند و ما همیشه در صنوف به این مساله معترض هستیم.

کارگردان «کودکی رنگ‌پریده» با اشاره به اینکه با نفس وجود ماهنامه هیچ‌کس مخالف نیست، تصریح کرد: انتشار ماهنامه باعث دیده شدن آثار فیلمسازان می‌شود و به سواد فرهنگی نیز کمک می‌کند اما وقتی همه چیز در انحصار دولت است، باعث می‌شود مدیران دولتی برای آن تصمیم بگیرند. ما همیشه معتقد بودیم این بودجه‌های حمایتی طبق قانونی که در وزارت ارشاد است، باید در اختیار صنوف قرار بگیرد و صنوف گرداننده این بخش‌ها باشند.

آفریده در پایان با بیان اینکه سلیقه مدیران باعث تعطیلی ماهنامه‌ها شده است، اظهار کرد: نباید بودجه، برنامه‌ریزی، تولید، اجرا، پخش داخلی، پخش خارجی، برگزاری ورکشاپ، چاپ کتاب، جشنواره و... هرچه هست و نیست در اختیار دولت باشد چراکه افراد متخصص با همان بودجه تعیین شده بهتر از پس کار برمی‌آیند.