توقف اجرای پروتکل الحاقی؛ چه اتفاقی بین ایران و آمریکا می‌افتد؟!

آذر ماه امسال، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی پارلمان «طرح اقدام راهبردی مجلس برای مقابله با تحریم‌ها را تصویب کردند.» پس از این موضوع بود که شورای نگهبان هم خیلی زود موضوع را به تصویب رساند و مساله برای ابلاغ به دستگاه‌های اجرایی برای دولت نیز ارسال شد تا این موضوع محملی برای کاهش فشار‌ها بر ایران و رفع تحریم‌ها باشد.

به گزارش «تابناک»؛ سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، باز شدن قفل‌هایی که بر صنعت هسته‌ای کشور زده شده است را از اهداف این طرح عنوان کرد و گفت: پیگیری این طرح برای تداوم راه شهدای هسته‌ای است که برای پیشرفت صنعت هسته‌ای کشور، حتی از جان خود مایه گذاشتند.

طرحی با هدف مقابله با تحریم‌ها

وی گفت: برنامه هسته‌ای باید طبق نیاز‌های کشور پیش برود و انتظار داریم بعد از این هم تقویت شود و هدف طرح نیز مقابله با تحریم‌هایی است که از طرف کشور‌های آمریکایی و غربی به مردم ایران اعمال شده است.

پس از آن بود که در دی ماه، معاون اول رئیس جمهور، آیین نامه اجرایی قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران را ـ که به منظور صیانت از منافع ملت ایران با رفع موثر تحریم‌ها و اجرای کامل برجام به تصویب هیات دولت رسیده است ـ برای اجرا به دستگاه‌های مربوطه ابلاغ کرد.

هیات وزیران در جلسه ۳۰ آذر ۱۳۹۹ به پیشنهاد وزارت امور خارجه، سازمان‌های انرژی اتمی ایران و برنامه و بودجه کشور و معاونت حقوقی رییس‌جمهور و به منظور تأمین اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، آیین نامه اجرایی قانون یادشده را تصویب کرد.

مطابق آیین نامه یاد شده، سازمان انرژی اتمی ایران گزارش جامعی از وضعیت موجود و نیز موارد نیاز به اورانیوم با غنای ۲۰ درصد و پیش نیاز‌های فنی و مالی آن‌ها و دیگر ابعاد مربوط را تهیه و ظرف دو ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن قانون به دولت ارایه می‌دهد.

وظایف مهم سازمان انرژی اتمی برای تولید اورانیوم و بهره‌گیری از ماشین‌های غنی‌سازی جدید

با تأمین اعتبار و پیش نیاز‌های فنی، سازمان فوق اقدامات لازم را جهت غنی سازی به منظور استفاده صلح آمیز به عمل می‌آورد، به نحوی که ظرف یک سال، حداقل ۱۲۰ کیلوگرم مواد مقرر در ماده مزبور ذخیره سازی شود.

همچنین سازمان انرژی اتمی به منظور تحقق ایجاد ظرفیت تولید ماهیانه ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده (LEU) پس از تأمین اعتبار نسبت به نصب و راه اندازی یک هزار ماشین آی-آر-تو-ام (IR ۲ M) و یک هزار ماشین آی-آر- سیکس (IR-۶) به ترتیب در بازه‌های زمانی سه ماهه و یک ساله اقدام خواهد کرد.

علاوه بر این، سازمان مذکور نسبت به تکمیل فرآیند راه اندازی کارخانه تولید اورانیوم فلزی اصفهان اقدام می‌نماید، به گونه‌ای که در پایان مدت مقرر، کارخانه قابلیت بهره برداری داشته باشد.

ضمنا سازمان مزبور موظف است گزارش اقدامات انجام شده و باقی مانده و نیز اقلام و منابع مورد نیاز تا مرحله بهره برداری از راکتور خنداب و روند بهینه سازی آن را به تفکیک به دولت، ارایه و جدول زمان بندی مربوطه را جهت ارایه به مجلس شورای اسلامی به دولت ارسال نماید.

همچنین دستگاه‌های ذی ربط، مشتمل بر وزارت خانه‌های نفت، امور خارجه، امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، سازمان انرژی اتمی و بانک مرکزی و معاونت حقوقی رییس جمهور با محوریت وزارت امورخارجه موظفند گزارش‌های مربوط درخصوص اجرای تعهدات کشور‌های طرف برجام و رفع موانع مذکور را تا پایان بهمن ماه ۱۳۹۹ ارایه نمایند.

هرچند مجلسی‌ها پس از تصویب کلیات طرح «اقدامات راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، با شعار «مرگ بر آمریکا و اسرائیل» خشنودی خود را از تصویب این طرح ابراز کردند و محمدباقر قالیباف هم پیام این مصوبه را برای «دشمن»، «پایان بازی یک طرفه» خواند، دولتی‌ها در سه موضع صریح، مخالفت خود را با یکی از محوری‌ترین بخش‌های این طرح اعلام کردند.

چرایی توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراتر از پادمان

مناقشه اصلی دولت با آنچه مجلس به تصویب رسانده، بر سر «توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران» است؛ موضوعی که دقایقی پس از تصویب کلیات، علی ربیعی سخنگوی دولت و سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه به آن واکنش نشان دادند و در جریان بررسی کلیات هم، بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی هسته‌ای آن را «باعث تردید و ابهام نسبت به برنامه هسته‌ای» خوانده بود.

مجلسی‌ها در مصوبه خود، با مخالفت با پیشنهادی مبنی بر «توقف بلافاصله اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران»، با تصویب پیشنهادی در قالب ماده ۶ این طرح، به دولت «فرصت یک ماهه» دادند تا در صورت برطرف نشدن کامل تحریم‌های بانکی و نفتی ایران از سوی کشور‌های ۱+۴ _ یک ماه پس از ابلاغ این قانون_ اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و همچنین کلیه نظارت‌های فراتر از پادمان را متوقف کند.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۸۲، آن زمان که تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران به سرپرستی حسن روحانی دبیر وقت شورای‌عالی امنیت ملی مشغول مذاکره برای توافق سعدآباد بود، با هدف «اعتمادسازی»، اجرای پروتکل الحاقی را داوطلبانه آغاز کرد. این اجرای داوطلبانه تا سال ۸۴ و روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد ادامه داشت. سال‌ها بعد (فروردین ۱۳۹۴) و در تفاهم هسته‌ای لوزان، ایران بار دیگر اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را پذیرفت و براساس آن، بازرسان آژانس انرژی اتمی مجاز شدند هر زمان که لازم می‌دانند از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی سرزده داشته باشند. همچنین با نهایی شدن برجام، ایران بار دیگر اجرای پروتکل الحاقی را پذیرفت و حتی اجازه برخی نظارت‌های فراتر از پادمان را نیز صادر کرد.

توقف اجرای پروتکل الحاقی؛ اهرم فشار یا راهی برای احقاق حق ایران

اکنون مهلت مورد نظر مطابق با تصمیم مجلس و ابلاغ دولت رو به پایان و زمان تحقق وعده داده شده است. باید دید که سه شنبه پنجم اسفند ماه، توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران می‌تواند اهرم فشاری علیه واشنگتن برای برداشتن تحریم‌ها باشد؟

از دیدگاه رهبر انقلاب، رئیس جمهور، پارلمان نشینان و وزارت امور خارجه، تهران هنوز هیچ تغییری در سیاست واشنگتن در خصوص توافق هسته‌ای مشاهده نکرده است و تحریم‌ها همچنان ادامه دارد. در جریان توافق امنیتی مونیخ، برخی پیش بینی کرده بودند که شاید «بایدن» تصمیم آمریکا برای برداشته شدن تحریم‌ها را اعلام کند، اما بازهم چنین اتفاقی نیفتاد.

آمریکا و آمادگی برای دیپلماسی بدون اقدام عملی!

هرچند آمریکایی‌ها بر گزینه دیپلماسی و مذاکره در رابطه با پرونده ایران تاکید می‌کنند، حاضر نیستند اقدام عملی در ارتباط با تحریم‌ها داشته باشند و با اعتماد آفرینی تلاش خود برای بازگشت به برجام را نشان دهند؛ بیشتر آنچه تا الان نظیر آمادگی برای مذاکره گفته شده، ژست آمادگی برای در پیش گرفته شدن دیپلماسی بوده است.

باید صبر کرد و دید ایران با اقدام جمهوری اسلامی ایران برای کنار گذاشتن اجرای پروتکل الحاقی اتفاقی بین طرفین خواهد افتاد یا آمریکایی‌ها با در پیش کشیدن موضوعاتی نظیر موشک و قدرت منطقه‌ای ایران ـ که بار‌ها از سوی مقامات ارشد جمهوری اسلامی اعلام شده ـ جای هیچ گونه صحبت و مذاکره‌ای ندارد، باز راه را به بیراهه می‌کشانند؟!