امروزه همه ما با واحد پولی یورو آشنا هستیم، اما بانک مرکزی اروپا که مسئول چاپ این اسکناسها است چگونه شکل گرفته و چه اهمیتی در سازوکار اقتصادی کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارد؟
به گزارش ایبِنا، تنها زمان کوتاهی بعد از توافق ۶ کشور اروپایی برای تشکیل جامعه اقتصادی اروپا در سال ۱۹۵۷، به سرعت کشورهای اروپایی یکی پس از دیگری به این اتحادیه اقتصادی پیوستند و دیری نگذشت که اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور شکل گرفت.
رفته رفته این اتحادیه از یک معاهده صرف اقتصادی به یک همزیستی محکم منطقهای تبدیل شد و حتی از پول مشترک خود یعنی یورو و کمی قبلتر از آن، تاسیس بانک مرکزی اروپا رونمایی کردند.
پیریزی تشکیل بانک مرکزی اروپا در سال ۱۹۹۲ و به دنبال تلاش اتحادیه اروپا برای ایجاد اتحادیه اقتصادی و پولی برای کشورهای حوزه یورو انجام شد و در نهایت در یکم ژوئن ۱۹۹۸ بانک مرکزی اروپا به شکل کنونی کار خود را آغاز کرد و یک سال بعد در سال ۱۹۹۹ اسکناسهای جدید یورو چاپ و روانه بازارها شد.
امروزه در منطقه یورو ۱۹ کشور بلژیک، آلمان، استونی، ایرلند، یونان، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، قبرس، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مالت، هلند، اتریش، پرتغال، اسلوونی، اسلواکی و فنلاند از یورو به عنوان واحد پولی خود استفاده میکنند. علاوه بر این ۱۹ کشور، آندورا، موناکو، سن مارینو و واتیکان نیز کشورهایی هستند که از یورو به عنوان واحد پولی خود استفاده میکنند اما حق چاپ یورو را ندارند.
مسئولیت چاپ اسکناسهای یورو با بانک مرکزی اروپا و ضرب سکهها بر عهده بانکهای مرکزی کشورهای عضو منطقه یورو است. به همین دلیل، اسکناسها در منطقه یورو یکسانند، اما سکهها در کشورهای مختلف دارای تصاویر مختلفی هستند. این بانک، اسکناس های ۵، ۱۰، ۲۰، ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ یورویی چاپ میکند.
سازوکار اجرایی بانک مرکزی اروپا
شورای مدیریت بانک مرکزی اروپا که شامل شش عضو هیات مدیره اجرایی و رییس (یا معادل آن) بانک مرکزی می شود. از آنجایی که در سال های اخیر عضویت در منطقه یورو گسترش پیدا کرده، بنابراین شورای مدیریت افزایش یافته است.
این شورا دارای یک سیستم چرخشی حق رای در بین روسای بانک های مرکزی است (اعضای هیات مدیره حق رای دائمی دارند)، چرا که شورای مدیریت در حال حاضر آن قدر بزرگ شده که همه اعضاء در هر جلسه ای قادر به رای دادن هستند.
مسئولیت اصلی بانک مرکزی مرتبط با هدف اصلی یعنی حفظ ثبات قیمت، تدوین کننده سیاست های پولی است. این سیاستهای پولی شامل اتخاذ تصمیمهایی در رابطه با اهداف مالی، نرخ های بهره کلیدی، تامین ذخایر موجود در یوروسیستم و تعیین دستورالعملهایی برای اجرای آن تصمیمات میشود.
جلسات تصمیمگیری در رابطه با سیاستهای پولی هر ۶ هفته یکبار برقرار می شوند و بانک مرکزی اروپا نسبت به استدلال تصمیم گیری های خود بسیار شفاف عمل می کند. این بانک پس از هر جلسه یک کنفرانس خبری برقرار میکند و بعد از کنفرانس هم صورتجلسه مرتبط با آن جلسه را منتشر میکند.
وظایف و اختیارات بانک مرکزی اروپا
اطلاعیه های بانک مرکزی اروپا (ECB) درباره سیاست های پولی بخشی از استراتژی ارتباطی این بانک است که به دنبال هماهنگی برداشت های عمومی از سیاست های پولی بانک مرکزی اروپا با اقدامات خود در بازارهای مالی است.
وظیفه بانک مرکزی اروپا حفظ ثبات قیمت است، اما این ثبات قیمت به صورت تورم دو درصد تعریف شده که با استفاده از شاخص هارمونیزه قیمت های مصرفی (HICP) اندازه گیری می شود. بر خلاف بانک مرکزی فدرال ایالات متحده، بانک مرکزی اروپا وظیفه ارتقاء حداکثر اشتغال را بر عهده ندارد.
این شورا هر دو هفته یکبار در فرانکفورت آلمان تشکیل می دهد. یکی از هر سه جلسه یک جلسه سیاست پولی است که در آن شورا ممکن است تغییراتی ایجاد کند. مطابق اعلامیه بانک مرکزی اروپا، این نهاد هر یک از این جلسات را به همراه یک کنفرانس مطبوعاتی دنبال میکند که در طی آن رییس بانک مرکزی اروپا تصمیمات اتخاذ شده را در یک کنفرانس مطبوعاتی توضیح میدهد.
بدین ترتیب، سرمایه گذاران، دلالان و تحلیل گران از نزدیک اعلامیه های بانک مرکزی اروپا (ECB) را برای هرگونه تغییر در نرخ سود مورد نظر برای وام به تسهیلات سپرده گذاری در منطقه یورو دنبال میکنند، چرا که تاثیر این نرخ بهره در بقیه ارکان اقتصادی بسیار زیاد است و سودهای پرداخت شده به بدهی های دولت، شرکت ها و موارد شخصی را تحت تأثیر قرار می دهد. به نوبه خود، نرخ بهره بر قیمت دارایی های دیگر تاثیر می گذارد.
اولین و آخرین رییس بانک مرکزی اروپا
مقر بانک مرکزی اروپا شهر فرانکفورت آلمان است که بزرگترین مرکز مالی در منطقه یورو بهشمار میآید. ویم دویزنبرگ، به عنوان اولین رییس بانک مرکزی اروپا معرفی شده که در سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۷ در این سمت حضور داشت.
اما رییس کنونی بانک مرکزی اروپا، کریستین لاگارد فرانسوی است که چندی پیش جانشین ماریو دراگی ایتالیایی رییس پیشین آن شد. لاگارد چهارمین رییس بانک مرکزی اروپا و نخستین زنی خواهد بود که در این سمت مشغول به فعالیت خواهد شد. وی که در سال ۲۰۱۱ به ریاست صندوق بینالمللی پول منصوب شد و اولین زنی بود که این سمت را در اختیار قرار میگرفت. دوره ریاست لاگارد تا سال ۲۰۲۱ بود، اما وی به دلیل ریاست بر بانک مرکزی اروپا از سمت خود کنار رفت.
او پیش از ورود به صندوق بینالمللی پول برای چهار سال وزیر امور اقتصادی و مالی فرانسه بود. جالب است بدانید لاگارد در سال ۲۰۱۶ متهم به ارتکاب جرایم مالی در زمان وزارت خود شد. وی در جریان رسیدگی مقصر شناخته شد اما توسط دادگاه محکوم نشد.
همچنین کریستین لاگارد در رتبه بندی ۲۰۱۸ مجله فوربس به عنوان سومین زن قدرتمند جهان پس از آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و ترزا می، نخست وزیر انگلیس معرفی شد. به علاوه او بیست و دومین شخص قدرتمند جهان معرفی شده است. در این رتبه بندی او حتی بالاتر از تیمی کوک، رییس اپل ایستاد.
موافقان و مخالفان
به طور خلاصه، بانک مرکزی اروپا یک عضـو اجرائی اتحادیه اروپا به شـمار می رود. یکی از وظایف این بانک پائین نگه داشتن قیمتها است. این بانک سعی میکند تا ارزش رقابتی یورو را حفـظ کرده و در بازار پول ثبات و تعادل ایجـاد کند. همچنین، این بانک بر کار بانکهای دیگر نیز نظارت دارد.
از سوی دیگر، بانک مرکزی اروپا برای تعیین نرخ بهره بانکهای مرکزی کشورهای عضو نیز رهنمود میدهد و به این ترتیب نرخ بهره را در بازار کنترل میکند. برای مثال، در سال ۲۰۱۴ بانک مرکزی اروپا برای اولین بار در تاریخ خود قصد داشت نرخ بهره را در یکی از اصلی ترین وام های خود به زیر صفر برساند.
اما بانک مرکزی اروپا هم چون هر نهاد دیگری موافقان و مخالفانی دارد که هر یک به دلایل خاص خود از این نهاد دفاع یا نسبت به آن انتقاد می کنند؛ از نظر موافقان، وجود این نهاد برای حرکت آرام و روان منطقه یورو الزامی است. آنها همچنین بر این باورند که سیاست های پولی این نهاد به اتحادیه اروپا در دستیابی به یک بازار واحد کمک می کند.
این در حالیست که مخالفان این نهاد معتقدند که امکان ایجاد و پس از آن نیز حفظ واحد پول یکسان برای کشورهایی با الگوهای متفاوت رشد و پیشرفت وجود ندارد، چرا که شرایط آنها با هم متفاوت است. به علاوه آنها از عدم استقلال این روزهای این نهاد و سلطه اعضای پرنفوذ بر آن ابراز نارضایتی می کنند.
بانک مرکزی اروپا و ارز دیجیتال
اما یکی از چدیدترین چالش سیستم اقتصادی اروپا که به یورو سیستم معروف است، نحوه مواجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا با ارزهای دیجیتال یا رمزارزها است. برخلاف بیشتر بانک های مرکزی پیشرو جهان، بانک مرکزی اروپا تاکنون کمتر روی خوش به ارزهای دیجیتالی نشان داده و همین مساله هم به محلی برای اختلاف نظر اعضای منطقه یورو تبدیل شده است.
در ماه مارس کریستین لاگارد-رییس بانک مرکزی اروپا- در مصاحبه با شبکه بلومبرگ گفته بود برنامه هایی برای راه اندازی ارز دیجیتالی یورو وجود دارد، اما انتظار نمی رود این مهم تا چهار سال دیگر اتفاق بیافتد. هنوز یورو دیجیتالی به طور رسمی به تصویب سیاست گذاران این منطقه نرسیده است.
آخرین تصمیم برای نجات منطقه یورو
در حال حاضر و طبق ارزیابیهای صورت گرفته توسط بانک مرکزی اروپا، رشد تولید ناخالص داخلی حقیقی سالانه ۳.۳- درصد برای سال ۲۰۲۰، رشد ۳.۹ درصد برای سال ۲۰۲۱، رشد ۴.۲ درصد برای سال ۲۰۲۲ و رشد ۲.۱ درصد برای سال ۲۰۲۳ پیشبینی میشود.
سیاستهای پولی جدید این بانک که در ۸ محور بیان شده، بیانگر این واقعیت است که بانکهای مرکزی در جهان با رویکردی فعالانه برای خروج هرچه سریعتر اقتصاد از بحران به ایفای نقش میپردازند. این تصمیمات شامل تغییر در نرخهای بهره، حمایتهای نقدی از بنگاههای تولیدی، سیاستهای تسهیل مقداری و خرید دارایی از بنگاهها و… است.
وبسایت بانک مرکزی اروپا
برای دسترسی به پایگاه اینترنتی بانک مرکزی اروپا میتوانید به آدرس https://www.ecb.europa.eu/ مراجعه کنید.
اینستاگرام بانک مرکزی اروپا
همچنین این نهاد آخرین اخبار و اطلاعات رسمی خود را در صفحه اینستاگرام خود به آدرس https://www.instagram.com/europeancentralbank منتشر میکند.