خودروهای ناقص خودروسازان بزرگ کشور در آستانه صفر شدن است. خودروهایی که بعد از وضع تحریم ها همواره بار سنگینی بر دوش صنعت خودرو بوده است. در ماه های گذشته و به خصوص از ابتدای سال جاری دو خودروساز بزرگ کشور همواره اخباری از کاهش خودروهای کف به افکار عمومی ارایه کرده اند. اخباری که نوید از بازگشت رونق تولید به خصوص در بخش زنجیره تامین دارد.
ممکن است بگویید، ساخت خودروی کامل وظیفه شرکتی است که نام خودروسازی به آن اطلاق می شود و از طرفی تکمیل کردن خودروهای ناقص رسوب کرده در کف پارکینگ های خودروسازان نیز یک وظیفه ذاتی است. هر چند این نگاه کاملا درست است، اما فرآیند رسیدن به این مسیر درست در شرایط فعلی اقتصاد و صنعت کشور نیز خود پر از ناگفته هاست.
بگذارید موضوع را کمی دقیق تر بررسی کنیم. تصور کنید خودروسازی همچون ایران خودرو با ظرفیت تولید چند صد هزار دستگاه در سال، به دلیل تحریم ها و مسایلی که در سال های اخیر بسیار در مورد آن صحبت شده است، چند ده هزار خودرو ناقص داشته و چندین تعهد برجای مانده. از طرفی خودروهای تولید شده هر روز هزینه های هنگفتی روی دست این شرکت می گذارند و از طرف دیگر خریداران خودروهای خود را طلب می کنند. واقعیت اینجاست که بنگاه بزرگ تولیدی- اقتصادی همچون ایران خودرو مشکلات بسیار بزرگ تری هم دارد.
بعضی از افراد با نشان دادن مسیر اشتباه به افکار عمومی در سال های تحریمی اینطور القاء کرده اند که خودروسازان محصولات خود را تکمیل نمی کنند تا با افزایش قیمت بعدا بتوانند، آنها را به فروش برسانند. این در حالی است که اگر حجم این خودروها کمتر از 10 هزار دستگاه بود، شاید این نوع نظریه ها قابل قبول بود. زیرا 10 هزار دستگاه خودرو در مقیاس ایران خودرو تقریبا به اندازه تولید 3 روز است. اما چگونه می شود حدود 100 هزار خودرو را ناقص نگه داشت تا گران شوند؟ در حالی که این خودروها در حقیقت پول خودروساز هستند که راکد مانده اند!
به عبارتی وقتی این تعداد خودرو تولید می شود، یعنی سرمایه در گردش شرکت صرف تهیه قطعات، تولید و ... شده است. این در شرایطی است که خواب این تعداد خودرو در پارکینگ ها به منزله خواب چند هزار میلیارد سرمایه است که خود هزینه های جانبی در بر دارد. هزینه هایی که از انبار داری گرفته تا هزینه پولی که در چرخه تولید و فعالیت نیست و استانداردسازی بعدی محصولات را شامل می شود.
بدون شک خودروهایی که ماه ها در کف پارکینگ ها باقی می مانند، در مرحله اول نیازمند حفظ و نگهداری هستند. به این معنی که نگهداری این خودروها نیازمند اجاره پارکینگ های بزرگی است و تازه کار به همینجا ختم نمی شود، زیرا باید ایران خودرو نیروها و امکاناتی را نیز برای حراست از این سرمایه های خود و مردم به کارگیری کند.
البته این همه ماجرا نیست، زیرا این خودروها با ماندن در کف پارکینگ ها هزینه های مختلفی را برای سازده در بر دارند که بخشی از آنها به مسائل فنی باز می گردد. به طور مثال خودرویی که چند ماه معطل رسیدن قطعات الکترونیکی و چیپ ست مانده است، به دلیل این که حرکت نکردن، بی شک قطعات لاستیکی آن دچار مشکلات فراوانی شده اند. به طور کلی قطعات لاستیکی اگر برای دراز مدت تحت فشار و نیرو قرار نگیرند، خاصیت خود را از دست می دهند و خودروساز ناچار به تعویض این قطعات است که هزینه قابل توجهی در این فرآیند تحمیل می‌شود.
احتمالا این موضوع را نیز می دانید که در زمان تکمیل کاری این حجم از خودرو، نمی توان آنها را در محل تکمیل کرد. زیرا باید طبق استانداردهای مونتاژ وارد خطوط تولید شوند که هزینه های حمل و نقل و ... نیز در این بخش کار به دیگر هزینه های نگهدای از خودروهای ناقص اضافه می شود. ضمن این که با ورود این خودروها به خطوط مونتاژ برای تکمیل شدن، برنامه های تولید روزانه نیز دچار مشکلات بسیار و تغییرات گسترده می شود. به این ترتیب کار معاونت های برنامه ریزی و تولید در خودروسازی با وسعت ایران خودرو بسیار سخت خواهد بود.
به طور کلی خودروهای ناقص بعد از تامین قطعات مورد نیاز باید از پروسه PDI عبور کنند. در این پروسه خودرو قبل از تحویل باید مورد بازرسی کیفی و عملکردی قرار بگیرد. ناگفته پیداست خودروهایی که در کف پارکینگ ها بی حرکت مانده اند، نیازمند بازرسی دقیق تری هستند. حتی سیالاتی چون روغن های مختلف نیز در این خودروها کیفیت خود را از دست داده اند و به همین دلیل وقتی دوباره وارد خط تولید می شوند، علاوه بر مونتاژ قطعات کسری با تعویض بعضی از سیالات و قطعات هزینه های سنگینی روی دست خودروساز می گذارند.
ضمن این که در شرکتی همچون ایران خودرو که تیراژ تولید بالایی دارد، فرستادن خودروهای ناقص به خط تولید برای تکمیل شدن خود اتلاف زمان را به وجود می آورد. این به جز هزینه هایی است که این خودروساز برای نیروهای انسانی مشغول به تکمیل کاری محصولات ناقص تقبل می کند. اگر از زاویه دیگری به این ماجرا نگاه کنیم، باید همه این هزینه ها را به اضافه جریمه های دیرکرد تحویل خودرو کنیم که به این ترتیب به اعداد چند هزار میلیارد تومانی خواهیم رسید.
در نتیجه هر چند تولید خودروی کامل و تکمیل خودروهای ناقص وظیفه تولید کننده است، اما برای انجام این امور در شرایط فعلی که تحریم ها هنوز هم پا بر جا هستند و از نظر اقتصادی مشکلات بسیاری در صنایع وجود دارد، کار و تلاش بسیاری از سوی خودروسازی همچون ایران خودرو انجام شده است. بعد از حدود 5 سال تحریم صنعت خودرو هم نفس می کشد و هم توسعه می یابد. به همین دلیل است که صنعت خودرو ارزش افزوده صنایع کشور است و باید آن را منطقی و مبتنی بر واقعیت قضاوت کرد.
