ابراهیم گلستان، نویسنده، مترجم، عکاس و فیلمساز ایرانی و از چهرههای جریان ساز در ادبیات و سینمای ایران در ۱۰۱ سالگی بدرود حیات گفت.
به گزارش «تابناک»؛ ابراهیم تقوی شیرازی، مشهور به ابراهیم گلستان نویسنده، مترجم، عکاس و فیلمساز ایرانی و یکی از پایهگذاران جریان موج نو در سینمای ایران پس از بیش از یک قرن زندگی درگذشت. گلستان متولد ۲۶ مهر سال ۱۳۰۱ در شیراز و نوه آیتالله سید محمد شریف تقوی شیرازی و نخستین فرزند سید محمدتقی گلستان صاحب روزنامه گلستان بود که نمایندگی فارس را در مجلس مؤسسان ۱۳۰۴ که سلطنت را از قاجار به پهلوی منتقل کرد، بر عهده داشت. او در ۲۱ سالگی با دختر عمویش فخری گلستان (تقوی شیرازی) ازدواج کرد.
او در سال ۱۳۲۰ برای تحصیل حقوق به تهران رفت و وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد؛ اما در همان ابتدای راه رها کرد و عضو حزب توده شد، ولی پس از افزایش حواشی این جریان، در ۱۳۲۶ از حزب توده جدا شد. جدایی او نه به خاطر اختلاف نظر و فکر، بلکه بهدلیل باور او به روابط ناسالم و باندبازیها و جاهطلبیهای افراد حزب بود. او در سال ۱۳۲۶، کتاب اول خود را که مجموعهٔ داستانی با نام به دزدی رفتهها بود، منتشر کرد. گلستان پس از جدایی از حزب توده برای کار در اداره انتشارات شرکت نفت ایران و انگلستان به آبادان نقل مکان کرد و در این اداره مدتی رمانهای معروف جهان را برای نشریه روزانه اخبار هفته ترجمه میکرد. او مدتی نیز دبیر این نشریه با تیراژ ۲۵هزار نسخه بود.
صحنهای از فیلم تپههای مارلیک
او پس از سال ۱۳۳۶، استودیوی سینمایی خود را با نام «استودیو گلستان» تأسیس کرد و تعدادی فیلم مستند برای یکی از سازمانهای شرکت نفت ساخت که «تپههای مارلیک»، «گنجینههای گوهر»، «یک آتش» و «موج و مرجان و خارا» از این جملهاند. گلستان در سال ۱۳۴۰ برای فیلم «یک آتش» درباره مهار یکی از بزرگترین آتشسوزیهای چاههای نفت در اهواز، موفق به دریافت مدال برنز جشنوارهٔ فیلم کوتاه ونیز شد و با دریافت نخستین جایزهٔ بینالمللی برای سینمای ایران، نخستین چهره بین المللی سینمای ایران لقب گرفت.
گلستان کارگردان دو فیلم داستانی با نامهای «خشت و آینه» محصول ۱۳۴۴ و «اسرار گنج درهٔ جنی» محصول ۱۳۵۰ نیز هست. او همچنین تهیهکنندهٔ فیلم «خانه سیاه است» به کارگردانی فروغ فرخزاد محصول ۱۳۴۱ بوده است. ارتباط گلستان با فروغ فرخزاد همواره یکی از سوالاتی بود که از او پرسیده میشد.
پشت صحنه فیلم مستند خانه سیاه است
با وجود روابط ویژه گلستان، او نیز در دوره پهلوی مشمول سانسور شد و فیلم «گنجینههای گوهر» زیر تیغ سانسور رفت و توقیف شد. این فیلم که به سفارش دولت برای نمایش گنجینه جواهرات سلطنتی بود، در صحنههایی با مقایسه وضعیت مردم فقیر با وضعیت طبقه حاکم، این تضاد را به تصویر کشید. این نگرش باعث شد فیلم اساساً به آرشیو سپرده شود.
فیلم «اسرار گنج دره جنی» نیز که در نقد عملکرد محمدرضا پهلوی بود، مورد توجه قرار گرفت؛ اما مقامات وقت متوجه مضمون فیلم نشدند و سانسورش نکردند. احمدرضا احمدی در نوشته «حقیقت تلخ است» برای ویژه نامه کتاب «نوشتن با دوربین» درباره شب نمایش این فیلم می نویسد: «گلستان در فیلم اسرار گنج درّه جنّی انقلاب ۱۳۵۷ را پیش بینی کرد. ساختمان یادبود مرد دهاتیِ سرمست از ثروت بادآورده، بر اثر زمین لرزه کُن فیکون می شود. شخصیت گلستان در این فیلم، همان نقاشی است که همه چیز را پیش بینی می کند.»
عکس دادگاه محمد مصدق ثبت شده توسط ابراهیم گلستان
گلستان همچنین این فرصت را داشت که یکی از معدود اشخاصی باشد که از جریان دادگاه محمد مصدق نخست وزیر ایران فیلمبرداری و عکاسی کند؛ تصاویری که سالها بعد گلستان به شبکههای خارجی فروخت و اکنون مشخص نیست در آرشیو کدام شبکه است.
«آذر، ماه آخر پاییز»، «شکار سایه»، «جوی و دیوار و تشنه»، «اسرار گنج درهی جنی»، «مد و مه» و «خروس» از آثار داستانی این نویسندهاند. او از نخستین نویسندگان معاصر ایران است که به زبان داستان توجه خاصی نشان داد و نثری آهنگین را در قالبهای داستانی مدرن به کار گرفت.
گلستان چند سال پیش از انقلاب برای همیشه ایران را ترک کرد و در انگلستان ساکن شد. ابراهیم گلستان سهشنبه، ۳۱ مردادماه در خانهاش در ساسکس انگلستان و در کنار خانوادهاش از دنیا رفت. لیلی گلستان، دختر این هنرمند که سالها بود در انگلستان سکونت داشت، در واکنش به این موضوع نوشته است: «رفتی. خداحافظ.» گفته شده که به خواست خود او مراسم خاکسپاریاش خصوصی برگزار خواهد شد.