زنگ خطر بزرگ و بزرگتر بحران آب در کشور؛ از خوشی زودگذر و نصفه و نیمه تا بیلانی که بیش از یک دهه از تهیه آخرین نسخه آن می‌گذرد!

همزمان با افزایش محسوس دمای هوا، گزارش نزولات جوی حکایت از تداوم بحران‌ها در مناطق وسیعی از کشور و تشدید آن‌ها در مناطقی دیگر دارد؛ بحرانی که برای پی بردن به ابعاد آن، نیازمند ارزیابی‌هایی هستیم که سال‌هاست در دستور کار قرار ندارد!

به گزارش «تابناک»؛ در روز‌هایی که خشسکالی در ابعاد وسیع در مناطقی از کشورمان خودنمایی می‌کند و بحران آب در برخی مناطق تا آنجایی شدت گرفته که طرح‌های انتقال آب با قوت و قدرت در دستور کار مسئولان قرار گرفته، بررسی‌های صورت گرفته، حکایت از به صدا درآمدن زنگ خطر‌های جدی برای ایرانیان دارد؛ آنقدر جدی که باید از مسئولان پرسید چگونه برای رفع بحران‌ها برنامه ریزی می‌کنند، در حالی که از ابعاد بحران آگاهی ندارند و برای رفع ابهام‌ها در این زمینه تلاشی نمی‌کنند؟

صحبت درباره بیلان آبی کشور است که به تازگی نسخه‌ای از آن مربوط به ۹ ماه ابتدای سال آبی جاری (سال آبی از پاییز هر سال آغاز می‌شود و تا پایان تابستان سال بعد ادامه دارد) منتشر شده که نتایج تامل برانگیزی به دنبال داشته است؛ گزارشی که تاکید دارد از یک سو دمای هوای کشور در این بازه نسبت به دوره مشابه بلندمدت، رشد ۰/۷ درجه سانتی‌گرادی را تجربه کرده و از سوی دیگر، شاهد بهبود بارش‌ها به نسبت مشابه در کشور بوده ایم؛ خبری که خوشی آن با تغییر مبنای مقایسه رنگ می‌بازد.

بر اساس این ارزیابی، میزان بارش‌ها در مناطق مختلف کشور متفاوت بوده و در نتیجه شاهد بروز وضعیت‌های متفاوتی در مناطق مختلف کشور هستیم، به این صورت که میزان بارش در جنوب غرب ایران بیشتر از نرمال بوده و استان‌های خوزستان، ایلام، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و همچنین بوشهر وضعیت مناسبی در کوتاه مدت خواهند داشت، بارش در یک سوم شمالی و نیز شمال غرب کشور کمتر از نرمال بوده و احتمال شدت گرفتن بحران آبی در این مناطق افزایش می‌یابد و با کمال تاسف در شرق و جنوب شرق کشور که اوضاع آبی هم اکنون هم بحرانی است، بیشترین کاهش بارش رقم خورده است.

با این حساب، به نظر می‌رسد در مجموع رشد و بهبود بارش‌ها به نسبت مشابه سال قبل، اتفاق قابل اتکا و اعتنایی نیست، چون بحران آبی در مناطقی وسیع از کشور پابرجا خواهد ماند یا روند تشدید را طی خواهد کرد. این در حالی است که می دانیم کشورمان نسبت به دوره‌های بلندمدت با افت بارش و خشکسالی مواجه است، به گونه ای که میانگین بارش کل کشور از آغاز سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تا انتهای خردادماه امسال، نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته، روند افزایشی داشته، اما نسبت به میانگین بلندمدت به میزان ۱۴‌درصد کمتر است و از مجموع ۳۱استان کشور، ۲۲ استان دچار کاهش بارش شده اند.

زنگ خطری بزرگ که مدت‌هاست به صدا درآمده و اکنون مدتی است آثار شوم بی توجهی به آن هویدا گشته و موجب نگرانی بسیاری را فراهم آورده است؛ خطری که مسئولان راه برون رفت از آن را طرح‌هایی یافته اند که به خودی خود مخرب و آسیب زا هستند، اما با تبصره «تامبن آب شرب مردم»، موجه شده و در دستور کار قرار گرفته اند؛ از تامین آب شرب برای شهر‌های مانند همدان و تبریز که با انتقال آب در دستور کار قرار گرفته تا اقداماتی مانند حفر چاه در تهران، شیرین سازی آب دریا برای انتقال به زاهدان و... .

پروژه‌هایی که یک هدف اساسی را دنبال می‌کنند؛ عبور از بحران، در سریع‌ترین زمان ممکن. تدبیری که می‌دانیم گذرا و موقتی است و قادر به رفع بحران در بلند مدت نیست؛ اما بحران بلندمدت آبی در کشورمان چه ابعادی دارد و چگونه باید با آن مقابله کرد؟ این پرسش مهمی است که نه تنها پاسخی بدان داده نشده، که فعلا مقدمات پاسخگویی به آن هم فراهم نیست و حتی معلوم نیست چه زمانی قرار است این مقدمات فراهم آید!

درباره بیلان منابع و مصارف آب در کشور سخن می‌گوییم که بر اساس گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، آخرین باری که تهیه شده، مربوط به سال آبی ۱۳۸۹-۱۳۹۰ است که طی آن بیلان منابع آب منتهی به آن سال آبی در دوره ۴۵ ساله در قالب ۶۰۹ محدوده مطالعاتی توسط وزارت نیرو تهیه شده و مقیاس‌های مکانی ۳۰ حوضه آبریز درجه دو، ۶ حوضه آبریز درجه یک و در نهایت کل کشور ارائه شده و از آن سال به بعد، به رغم گذشت بیش از یک دهه، هرگز تجدید و تکرار نشده است!

این در حالی است که مطابق گزارش بازوی تحقیقی و پژوهشی دستگاه تقنینی کشور، «تهیه بیلان منابع و مصارف آب لازمه هرگونه سیاست گذاری کلان و خرد در این زمینه است» و بی توجهی به این مهم، نشان از بی توجهی به بحران جدی و فراگیری را دارد که کشورمان را تهدید می‌کند و به اشکال مختلف در این سال‌ها خودنمایی هم کرده است؛ بحرانی که بی توجهی به بدیهی‌ترین امر در مقابله و مهار آن، یعنی بررسی دقیق آن در قالب گزارش‌های ویژه از جمله تهیه بیلان آبی، می‌شود، گفت زنگ خطر بزرگ‌تری هم در ارتباط با آن به صدا درآمده است!