به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما موضوع برنامه صف اول به وقف از شفافیت تا نوآوری اختصاص داشت که با حضور میهمان برنامه حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی خاموشی؛ رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه بررسی شد.
مجری: در اردیبهشت ماه امسال با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، روز وقف در ۲۷ صفر به شانزدهم ماه ربیع الاول انتقال پیدا کرد و در حال حاضر ما در سومین روز هفته وقف به سر میبریم.
سؤال: سازمان شما یک سازمان معمولی است یعنی مردم موقوفات خود را در اختیار سازمان قرار میدهند یا حداقل مدیریتش را به نوعی به سازمان واگذار میکنند و سازمان با مردم در تعامل است و در ارتباط و این خیلی مهم است که مردم به صورت شفاف از عملکرد این سازمان مطلع باشند و بدانند که چه میگذرد؟ آیا سامانهای مشخصاً یا روشهایی از این دست وجود دارد که مردم به طور شفاف بتوانند عملکرد سازمان اوقاف را رصد و پایش کنند و مدام ببینند که موقوفه شان در چه مرحلهای است؟ چه اتفاقی برایش میافتد؟ یا تشویقی برای کسانی که میخواهند وقفی انجام دهند، سیر را بتوانند کامل ببینند و رصد کنند؟
حجت الاسلام خاموشی: سازمان اوقاف طبق ماده یک، متولی موقوفات مجهول التولیه یا فاقد تولیه اند میباشد. موقوفاتی که متولی خاص دارد و متولی دارد؛ سازمان اوقاف شأن نظارتی دارد. در این جا یک تقسیم بندی خاصی برای مردم توضیح دهم؛ خیلی از موقوفاتی که مردم گاهی حتی دعاوی حقوقی هم دارند، ادعای زمین یک فرد دارد، متولی؛ ادعای حقوقی او را رد میکند، به دادگاه میروند، به جهت این است که تعریف وقف آن است که متولی؛ همه کاره یک جریان وقف است. آنهایی که مجهول التولیه یا بدون تولیت است، زمانهای زیادی گذشته در اختیار سازمان وقف؛ این طبق ماده یک. یا این که در وقفهای خاص اگر به اختلاف منجر شود بین موقوفٌ علیهم؛ اینجاست که سازمان وقف وارد میشود طبق قانون. شخص نماینده، ولی فقیه هم، از طرف ولایت فقیه مأذون است در تصرف در این طور موارد است. در مواردی که در اختیار سازمان اوقاف است؛ ما یک حساب بیشتر نداریم. کل نذورات مردم در هر بقعهای گذاشتند و کل دخل و تصرفهایی که ما انجام میدهیم در این سامانه؛ شفاف، روشن است. حتی به ریال روشن است. مثلاً اگر امروز فردی بگوید بنده در استان مرکزی فلان بقعه میخواهم ببینم چقدر این عایدات داشته، چقدر نذورات ورودی داشته و این پولها کجا هزینه شده؟ ما شفاف گزارش موجود داریم؛ به روز و به لحظه؛ بنابراین یک حساب و یک گردش مالی موجود است و این پول که وارد میشود به جهت مصرف خود، به همان موقوفه ها، به همان بقاع، مصروف و معطوف میشود.
سؤال: این روی سایت است؟
حجت الاسلام خاموشی: دقیقاً وجود دارد. حسابداری یک تعفنی در آن است. ما دیگر آنالیز حساب را در مجموعه قرار نمیدهیم، ولی اگر بخواهند رصد کنند، دستگاه نظارتی کاملاً میتوانند بیایند وارد شوند و نظارت کنند. همین الآن هم موجود هستند، توکِنهای ما را دارند و میروند دقیق مراجعه میکنند و موارد را میبینند. اما موقوفات غیرمتصرفه، گردشهای مالی اش در اختیار ما نیست، در اختیار شخصیت حقوقی خود موقوفه است. لازم به توضیح است؛ قانون گذار گفته است که در تک تک موقوفات باید برنامه ریزی شخصی برای آن، یعنی شخصیت حقوقی برای آن در نظر بگیرید برنامه ریزی، برنامه بودجه سال بگذارید، طرح و برنامه داشته باشید. این طرح و برنامه برای آن موقوفه به خاطر سه گزاره است؛ حفظ عین موقوفات از لحاظ اسنادی، حدنگاری و عدم تعدی و تجاوز به آن، افزایش منافع موقوفات؛ گزاره دوم، گزاره سوم هم؛ اجرای نیات موقوفات. تمام سازمان وقف در این سه گزاره محدود بوده از لحاظ شرعی و قانونی، ما هم باید همین را انجام دهیم؛ حفظ العین افزایش منافع و اجرای نیات واقفین باید کار کنیم. پس شفافیت در حساب و سامانه مشخص موجود است و دستگاههای نظارتی کاملاً بر آن اشراف دارند.
سؤال: کسانی که وقفی را انجام دادند، شما فرمودید شما در اصل متکفل موقوفاتی هستید که اینها تولیت مشخصی ندارد. اگر کسی موقوفهای داشته باشد، امکان دارد که تحت مدیریت شما باشد؟
حجت الاسلام خاموشی: بله امکان این هست که بیایند به ما وکالت بدهند. اگر متولی است بگوید من عاجزم، نمیتوانم یا ما خودمان رسیدیم. آن جا ضمِّ امین میکنند و میآیند این را در جریان مدیریت سازمان وقف قرار میدهند. ولی نکتهای که شما سؤال کردید، نکته خوبی است. کسی که وقف میکند، رابطه مالکانه اش با وقف قطع میشود، دیگر باید در محدوده وقفنامه اش حرکت کند. اگر متولی؛ خودش را قرار داد، خودش، اگر دیگری را قرار داد، دیگری حق تولی این موقوفه را برای اجرای نیت و حفظش دارد؛ و اگر ما هم بخواهیم کار کنیم در محدوده وقفنامه باید حرکت کنیم.
سؤال: اگر مثلاً احیاناً اعتراضی داشته باشد که چرا مثلاً در آن نیت خاص واقف عمل نشده یا سوء مدیریت شده؟
حجت الاسلام خاموشی: حتماً قابل رسیدگی است. ما هم اداره تحقیق مان قابلیت قانونی رسیدگی به این موارد را دارد. هم راجع به موقوفات متصرفه خود ما که دارد تصرف میکند، اداره تحقیق نظارت میکند، هم راجع به موقوفات غیرمتصرفه که بیرون از مدیریت سازمان وقف است.
سؤال: و هر کس که وقف میکند این دیگر قابل برگشت نیست، درست است؟
حجت الاسلام خاموشی: نخیر، رابطه مالک با عین از بین میرود. مثل این که بنده مالی را به کسی بخشیدم؛ مثال عرض میکنم، در خیلی موارد قابل بازگشت نیست. وقتی شما میفروشی؛ یک عقدی است، اجاره میدهی؛ یک عقدی است، وقف میکنی؛ یک کار دیگری بر این ملک صورت گرفته و آن چیست؟ این است که بنده تحبیس العین و تثبیت المنافع میکنم. حبس میکنم آن مال را و منافعش را در یک نیتی معطوف میکنم.
سؤال: و حقوقش هم قابل انتقال نیست؟
حجت الاسلام خاموشی: راجع به حق سؤال جالبی بود. ما اگر بخواهیم عرصههای وقفی را تقسیم بندی کنیم، یک سری از عرصههای وقفی؛ بیابان مبناست؛ یعنی مزارع، زراعت ها، مرتع و امثال آن. آیا این حق زراعت را میتواند منتقل کند؟ بله، عرصه بر وقف باقی میماند، میآید حق را واگذار میکند؛ اصطلاحاً میگویند نسق زارعانه. آیا میتواند این فضای کالبدی تجاری که درست شده است را سرقفلی اش را واگذار کند؟ بله. میآیند پولی دریافت میکنند سرقفلی را واگذار میکنند. این سرقفلی؛ حق طِلقی است که قابل معامله است. یعنی شخص الف به شخص «ب» میفروشد، شخص ب به جیم میفروشد، سرقفلی را منتقل میکند. در این جریان سازمان وقف چه میکند؟ پذیره انتقال میگیرد فقط و آن حقی که از لحاظ عرفی و قانونی معتبر شناخته شده، قابل انتقال است. در زمینهای مسکونی اصطلاحاً میگویند تملیک اعیانی. میآیند تملیک اعیانی این زمین را بر چهار طبقه به شخصی واگذار میکنند پولی را دریافت میکند، یا متولی جهت وقف میخواهد مصرف کند، البته تملیک اعیانی اگر دادند، پذیره گرفتند باید بروند این را در توسعه وقف حرکت کنند، نمیتوانند در نیت؛ اجرا کنند؛ و این فرد میآید این طبقاتی که ساخته شده است یا میسازد میآید به دیگری واگذار میکند؛ این حق خود را واگذار میکند، امکان واگذاری حقوق هست.
سؤال: راجع به این تغییر نگاه، اگر ممکن است یک مقدار توضیح بفرمایید. حالا آن بخش که وارد دانش بنیان میشود را یک مقدار جزئیتر در ادامه خواهیم پرسید، اما راجع به این رویکرد و این نگاهی که متفاوت شده یک مقدار برای ما توضیح دهید.
حجت الاسلام خاموشی: ما حق نداریم اگر راه بهتر هست، راه ضعیفتر را برای ادامه مدیریت انتخاب کنیم. ما حق نداریم بهره وری بالاتر را ترک کنیم، بهره وری پایینتر را برای موقوفات معطوف کنیم. به نظرم ظلم به مدیریت وقف خواهد بود. یک مثال بزنم؛ اگر ما بفهمیم نیاز مردم ما به تجهیزات پزشکی است و این تجهیزات پزشکی؛ قابلیت ساخت در داخل دارد و این قابلیت ساخت با حمایت از شرکتهای دانش بنیان محقق میشود، ما اگر وقف را که عمدتاً نگاه واقفین خیراندیش به رفاه مردم بود؛ معطوف کنیم برای تولید اینها، میبینیم چقدر صرفه جویی ارزی پدید میآورد و چقدر کمک خواهد کرد که وقف بیاید در زندگی مردم نسبت به ارزان سازی نیازهای مردم کار کند. ارزان سازی؛ من یک بیماری را مثال بزنم که این بیمار گرفتار یک تجهیزات پزشکی است، اصلاً قیمتش را سؤال نمیکند، ولی وقتی ما میرویم نگاه میکنیم، میبینیم میتوانیم در کشور به یک پنجم قیمت تولید کنیم و در اختیارش به قیمت خوب قرار دهیم، ما دست نیاز دراز میکنیم به آن شرکت فناور که بیا این را تولید کن، وقف بیاید حمایت کند. ما سعی کردیم در این زمان فعلی، در این دوره مسئولیت، واقفین جدید که میآیند توجیه کنیم که نیتهای جدید را مد نظر قرار دهند. توسعه علم و فناوری؛ خیریهها بر اساس نگاه جدید شکل گرفته الآن. الآن ما نیت توسعه علم داریم. اخیراً یک واقف عزیزی آمده، پول خوبی را به عنوان وقف پول؛ اولین نیتش؛ توسعه علم در ایران است، دومینش؛ تبرعات است، سومینش؛ اهل بیت است. نیت کرده.
راجع به رفع معضلات مردم در زمینههای مختلف کار می کنیم
حجت الاسلام خاموشی: ما اول ترویج نیات و نگاههای جدید است، دوم بارگذاری موقوفات است که این بارگذاری را اگر من مثلاً بارگذاری مسکونی میکنم، سؤالم این است؛ مسکونی نخبگان هم کار کنیم چطور است؟ نخبگان آحاد این جامعه هستند که توجه ویژه به آنها سبد ما را در علم و دانش افزون خواهد کرد. ما گفتیم راجع به مسکن نخبگان بیاییم کار کنیم. اگر مجموعه دانش بنیانی است؛ دانشمندانی در آن قرار دارند، راجع به مسکن آنها هم برویم فکر کنیم. پس این تغییر نگاه است. راجع به خود مسکن با وزارت مسکن برویم فعالیت کنیم که زمینهایی که بیرون بافت است ملحق به بافت میخواهند کنند، ما هم حاضریم ملحق به بافت کنند و راجع به این طرح ملی مسکن، جهش تولید مسکن، کار کنند. الآن چندین استان مشغول شدند؛ نمونه اش استان مرکزی است که هشت هزار و ۱۰۰ واحد در جوار شهر اراک ضمیمه کردند، کار میکنند، شکل گرفت و مشغول ساخت و ساز هستند. پس ما میتوانیم راجع به رفع معضلات مردم در زمینههای مختلف کار کنیم. من چند مثال زدم. یک مثال دیگر هم عرض کنم؛ تغییر نگاه. بنده میتوانم پول انباشته یک موقوفه را با آن بروم یک زمین بخرم، میتوانم این را به جای زمین بروم یک صنعت زمین گیر را بلند کنم. میتوانم به جای این کار بروم یک پروژه تولید مواد غذایی خوب را برای کشور ایجاد کنم. همه اینها در نگاه ما هست. به این جهت آمدیم کمیسیونهای تخصصیهایی را شکل دادیم در سازمان وقف که بتواند در بهره وری بیشتر فکر کند. چندصد طرح تا حالا آمدند این را تحلیل کردند، ما با قریب ۱۵ شرکت دانش بنیان قرارداد داریم کار انجام میدهیم به جهت این که این نگاه را ببریم کارکرد وقف را به حل معضلات جامعه معطوف کنیم. نکته بعدی این است که آیا وقف فقط ساخت و ساز مسکونی دارد؟ نه. آیا فقط استحصال محصولات کشاورزی دارد؟ آن هم نه، صرفاً. ولی اگر ما کشاورزی داریم، آیا حق داریم آب را سنتی مصرف کنیم؟ باید بیایم آن را بهینه کنیم، مصرف آب را بهتر کنیم، در سطح کشت را بیشتر کنیم. الآن نمونهای داریم امروز خبرنگاران آمدند در جوار تهران از نزدیک دیدند ما بهره وری را آن قدر بالا بردیم که میتوانیم با کمک همین علم و دانشی که به ما منتقل میشود بتوانیم در سطح، در هکتار بیش از ۱۰ تن متوسط گندم را تولید کنیم. پس میشود این کار را کرد. باید زنجیره را تکمیل کنیم که این بهره اش صدها برابر گذشته برای مردم ما باشد. پس این تغییر نگاه دارد صورت میگیرد هم در سبک اداره که شما سؤال شفاف سازی را کردید، یک مثال دیگر هم بزنم که در سبک اداره، دانش فنی چطور میتواند کمک کند؟ ما در رَقَباتی که تجاری است، در رقباتی که مسکونی است به مزایده میگذارند استفاده آن را، میخواهند آنها مستأجرین مختلف بیایند، کارشناسان حقوقی میآیند. اخیراً مفصل داریم صحبت میکنیم که آیا نمیشود با فناوری این کارشناسی را هم ارزان کرد و هم سرعت داد؟ بله، میتوانیم این را تلفیق کنیم، داریم مراحل نهایی اش را طی میکنیم؛ با استفاده از ظرفیت دانش امروز و فناوری روز بتوانیم ارزان سازی کنیم و سرعت عمل را هم بالا ببریم؛ این هم در سبک مدیریت. در بارگذاری ها؛ هم تنوع بارگذاری داریم. دانش بنیان یک نمونه اش است، زنجیره ها؛ نمونه دیگرش است و شاخههای جدید را بردند و وارد کردند در داخل سازمان وقف؛ نمونه دیگرش است که در طول صحبت توضیح خواهم داد.
سؤال: یک سؤال هم راجع به سند دار کردن موقوفات است که الآن تا کجا پیش رفته، چقدر لازم است تا همه اینها...؟
حجت الاسلام خاموشی: سؤال خیلی خوبی را مطرح فرمودید. اینجا لازم است از سازمان ثبت و اسناد کشور تشکر کنم، یک همکاری خیلی وثیق و نزدیک با سازمان وقف در دو سال گذشته داشتند. چندین برابر سنواتی که وقف از عمرش گذشته، در این دو سال کار شده. ما سندهای دفترچهای را به تک برگی تبدیل کردیم. تک برگی کاداستر و حدنگار گذاشتیم. ان شاء الله در آینده ما به سمت و سوی جی آی اِس و نقشه کامل و منطبق بر این عرصه داریم پیش میرویم. اگر اینها را ما انجام دهیم، به نظر میرسد که از لحاظ هویت شناسنامهای رقبات وقفی خیلی پیشرفت کردیم. در دو سال گذشته شاید برابر یک دهه بلکه بیشتر ما کار کردیم با همکاری سازمان ثبت.
سؤال: فکر میکنید چقدر زمان لازم است که همه اینها شناسنامه و سنددار شوند.
حجت الاسلام خاموشی: ما یک سال آینده ان شاء الله سعی میکنیم برسانیم به انتها. البته این قولها باید اجرایی شود. ان شاء الله سعی میکنیم تمامش کنیم.
سؤال: بعد اسناد الکترونیک هم صادر میکنید؟
حجت الاسلام خاموشی: بله، این اسناد هم سند تک برگ دارد، هم ما به ازای آن در فضای الکترونیکی ما ایجاد کردیم.
سؤال: تهیه و تصویب سند وقف به کجا رسید؟
حجت الاسلام خاموشی: سازمان اوقاف با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی، یک تحقیقات تقریباً و نسبتاً جامعی را پیرامون سند وقف انجام دادند و مورد تصویب ان شاء الله قرار بگیرد و به ما هم ابلاغ کنند. این سند؛ سند جامعی است، هم در نگاه تعریف ماهیت وقف و هم خانوادههای وقف. هم خانوادههای وقف مثل بند هفت ماده یک مثل اثلاث باقیه، مثل هِبات، وصایا؛ اینها این جا ملحق میشود. ما این مجموعه را یک جورچین میبینیم. موقوفات مجهول التولیه و موقوفاتی که متولی ندارد و همچنین بند هفتی که در ماده یک است. برای همه اینها دارند سند نوشته شده، نگاه کرده و همچنین در امور خیریه. امور خیریه در ایران خیلی پلاکهای زیادی در امور خیریه معطوف نگاههای ما هم هست که بله امور خیریه، افراد مختلف به جهات مختلف امورخیریه را دارند پیگیری، تصدی و تولی میکنند، ولی ما سازمان اوقاف و امورخیریه هستیم، در امور خیریه من چند مثال عرض کنم؛ بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمانی، ما قریب ۱۸۰۰ مرکز باید داشته باشیم، الآن نزدیک ۱۲۰۰ مرکز آن فعال است اعم از خانه بهداشت، درمانگاه، یا داروخانه یا بیمارستان؛ اینها وقفی است. با وزارت بهداشت در حال تعامل و پیگیری کار هستیم، البته در بهینه سازی اش؛ فعالیت زیادی باید صورت بگیرد.
صندوق قرض الحسنه وقف در کشور ایجاد می شود
حجت الاسلام خاموشی: در بقیه موارد اخیراً هم ما با برخی نهادها وارد مذاکره شدیم که آن زمینهایی که باقی مانده و این زمینها باید بارگذاری بیمارستانی شود، چرا معطل مانده، شروع کردیم برای این که اینها را از تعطیلی بیرون بیاوریم کار را انجام میدهیم به تفاهمنامههایی هم رسیدیم. مثلاً با آستان مقدس حضرت عبدالعظیم ما موقوفهای داشتیم در شهر ری در همان جا این بیمارستان که از موهوبات بود؛ هبه کرده بود برای این کار. ما این را آمدیم تقدیم کردیم که خیرین بیایند بسازند و تفاهمی دارد صورت میگیرد. این مجموعه؛ بخش اول امور خیریه است، بخش دوم؛ ما در طول تاریخ یتیم خانههایی داشتیم حمایت از افراد بی سرپرست، بدسرپرست یا یتیم به مفهوم تعریف شرعی و عرفی که داریم. در دو سه سال اخیر ما آمدیم یتیمخانههایی که از بین رفته بود یا نبود داریم میسازیم. الآن در فارس در حال ساخت و ساز هستیم، در البرز و تهران هم همین طور، مراکزی که دهها سال مانده بود در حال ساخت و ساز اینها هستیم؛ این هم میشود در امور خیریه. در امور خیریه؛ آزادی زندانیان، خود اشتغالی بانوان سرپرست خانوار و از این دست کارها مطرح است که سازمان وقف آمده این را فعال کرده، مثلاً ما آمدیم صندوق قرض الحسنه وقف را مجوزش را گرفتیم، عمدهترین کاری که در صندوق قرض الحسنه وقف از نظر دوستان و بنده است این است که ما بتوانیم به توانمندسازی کمک کنیم و خانوادهها بتوانند کار کنند برای خانوادههایی که نیاز به توانمندسازی دارند از لحاظ اشتغال و اقتصادشان.
سؤال: برای این تکلیف قانونی؛ قانون جوانی جمعیت اشاره شد چالشها چیست و موانع شما فکر میکنید که...؟
حجت الاسلام خاموشی: نه، من روانتر میبینیم این کار را. سازمان اوقاف طبق شناسنامه موقوفاتی که در اختیارش است، عرصههای زیادی دارد؛ این عرصهها را میتوانیم تقدیم کنیم منتهی هزینه ساخت آن را، چون ما منابع دولتی که نداریم، منابع ما؛ منابع وقفی است، به جهات وقفی باید معطوف شود. اگر ما وقفی داشته باشیم، برای ساخت و ساز خانههای متأهلین حتماً باید معطوف کنیم.
سؤال: داریم اصلاً؟
حجت الاسلام خاموشی: نداریم، ما میتوانیم زمین را در اختیار قرار دهیم، طبق تفاهمنامه با وزارت بهداشت و درمان و وزارت آموزش و تحقیقات بیاییم این را اجرایی کنیم، مانعی هم نمیبینم، مذاکراتی هم صورت گرفته، مراجعه هم شده، ما در طول مسیر هستیم، یعنی بودجهای اگر دولت معطوف کند برای ساخت و ساز؛ عرصه اش را بخواهند از ما بگیرند، طبق ضوابط وقف هم رعایت شود، ما عرصه اش را تقدیم میکنیم.
سؤال: قانون مگر فراتر از این خواسته است از سازمان شما؟
حجت الاسلام خاموشی: قانون در این جا؛ ساخت و ساز یک مقدار اجمال دارد، ساخت و سازش را اگر بر عهده ما بگذارد، ما منابعی در اختیار نداریم که بیاییم اینها را بسازیم.
سؤال: این را قانون در اختیار شما گذاشته؟ یعنی تکلیف کرده که ساخت و ساز هم انجام بدهید؟
حجت الاسلام خاموشی: این طور که الآن قرائت هم کردند به همین صورت است. منتهی ما مذاکره کردیم، گفتیم که به این صورت بیایید جلو، ما حاضریم خدمت شما انجام وظیفه کنیم. خود عرصه؛ خیلی مهم است، عرصه زمین خیلی مهم است و شهرک سازی خیلی مهم است؛ ما خدمتشان هستیم و مذاکرهای هم که با وزیر مسکن داشتم، برای مسکنهای ارزان قیمت شان مصّر بودند که این کار صورت بگیرد، ما هم چشم در خدمتشان، همان جا قول دادم من، منتهی بعد ان شاء الله اجرایی شود.
سؤال: وضع مان در موقوفات مربوط به بخش سلامت چطور است؟
حجت الاسلام خاموشی: موقوفات سلامت و درمان؛ من کنار هم میگذارم؛ وضع خوبی است؛ بین ۱۷ تا ۲۰ درصد من میتوانم بگویم شبکه درمان کشور اگر بیشتر نباشد، آنهایی که دایر است را عرض میکنم این شبکه وقفیات است. الآن بیمارستانهای مهمی در کشور هست که میبینیم امور وقفی است. ما کاری که در زمان فعلی انجام میدهیم این است که برویم راجع به تجهیزات پزشکی کار کنیم و تجهیزات پزشکی؛ ارزان سازی تجهیزات مورد نیاز مردم خیلی مهم است. در ایمپلنتهای نِیلینگ، در ایمپلنتهای فک و صورت، در ستون فقرات، انواع تجهیزاتی که نیاز دارد ما وارد شدیم و این رشته را ادامه میدهیم و مذاکره با معاونت وزارت بهداشت داریم که مجوزهای لازم برای توسعه فعالیت بگیریم. اگر بخواهید شما بگویید چقدر ارزان سازی شده؟ قریب یک میلیون دلار ارزان سازی شده در کشور؛ به جای این که ارزبری کند، ارزآوری میکند. ما قدرت صادرات هم در این زمینه میتوانیم پیدا کنیم. در تجهیزات پزشکی دیگر؛ در بخش دیگری در شرق تهران است فعالیت کردیم تا کنون هفت مجوز تولید داریم، ان شاء الله تا آخر سال به ۱۳ مجوز تولید میرسد. شرکتهایی است که هر کدام نقش مؤثری در تولید دارند؛ این میشود در بخش سلامت؛ تجهیزات پزشکی که ما بتوانیم بیاوریم کار کنیم. در قبل این طور بود که تجهیزاتی که فناوری در آن نهفته بود کمتر سراغش میرفتند، الآن نه به سرعت این شرکتها در حال توسعه است و ما هم حمایت میکنیم، سعی هم کردیم در این شرکتها ما اقل سهام باشیم و آن شرکت دانش بنیان بیاید اغلب سهام باشد و وقف بیاید در این زمینه کمک کند ان شاء الله در آینده ما به ۱۰۰ درصد بی نیازی از بیرون برسیم.
سؤال: در گزارش هم اشاره شد ظرفیتهایی که بخش سلامت دارد برای جذب موقوفات با این عدد ۳۵۰۰ میلیاردی که خبرنگار ما اشاره کرد، در دوران کرونا گفته میشود که خیلی استقبال شد در این حوزه، اما گفته میشود در این وسط باز مشکلات و معضلاتی وجود دارد ازجمله این موردی که در سال ۹۴ که گفته میشود در زمان وزیر وقت بهداشت و درمان قصد کلنگ زنی برای احداث یک بیمارستان سوختگی داشتند که به نتیجه نرسید. گفته شده علتش هم این بوده که ساکنین مخالفت کردند با احداث بیمارستان در منطقه و یک پروندهای هم هنوز در جریان است؛ درست است؟
حجت الاسلام خاموشی: یک بیمارستانی در تهران به نیت واقف ما عمل کردیم، در طول زمان قبل از مدیریت بنده، ساخت و ساز پیگیری شد و در حال تکمیل سخت افزاری اش هستیم، عمدتاً محلیها مخالفت کردند با ساخت بیمارستان. میتواند این تبدیل به کلینیک درمانی شود و این سازهای که به نیت واقف بود برای درمان و پژوهشها معطوف شود. ما در حال مذاکره هستیم، در حال تکمیل این بنا هم هستیم و این موقوفه جز این راهی ندارد یعنی باید ما موقوفات پشتیبانی را بیاوریم و ان شاء الله اقل مزاحمت را برای مردم محل هم داشته باشد، این نکته اول. نکته دوم؛ در بحث ساخت و ساز امور سلامت در سال گذشته یک وقف بسیار خوبی صورت گرفته در استان البرز، دهکده سلامت آمدند وقف کردند، آن جا یک ساختمان هتلینگی است که برای بیماران معطوف شده که بیماران در آن جا هم از فضای طبیعی استفاده کنند هم به درمان و ورزشهای مورد نیازشان بتوانند بپردازند. الآن قابل استفاده است. در همراه سراها اخیراً یک نفر آمد همراه سرا داریم مذاکره میکنیم یکی از بیمارستانهای تهران زمین به آن بدهند، چون همراه سرا کنار بیمارستان باید باشد. ان شاء الله خبرش اعلام خواهد شد؛ همراه سرای خوبی را خیر محترمی میخواهد بیاید بسازد که مردمی که از شهرستان میآیند، استفاده از این همراه سرا کنند. توسعه همراه سراها نگاه خیرین محترم زیاد شده است. در جاهایی که معمولاً از تکنولوژی برتری در درمان استفاده میکنند، از سراسر کشور یا بیرون از مرزها حتی میآیند هتل، بحث هتل و مسافرسرا و همراه سرا مطرح است. حالا با درجات مختلف و با خواستهایی که افراد دارند، همراه سراها ان شاء الله در آینده توسعه پیدا خواهد کرد توسط خیرین عمدتا، ما هم حمایت میکنیم.
سؤال: ملکی که برای درمان وقف میشود، این امکان استفاده در سایر موارد را حتی به ورثه هم امکان بازگشت ندارد؟
حجت الاسلام خاموشی: نخیر، آن ملک فقط معطوف شود فقط ما تغییر این که بگویند جمعیت زیادی به منطقه میآید اگر مثلاً بیمارستان چندصد تختخوابی شود، این را تبدیل به کلینیک درمانی، جراحی محدود با مصالح خود میتوانیم کنیم، حتماً هم وزارت بهداشت حمایت خواهد کرد و ما سعی میکنیم نظر مردم را تأمین کنیم.
سؤال: کارهایی که در مجامع خیرین سلامت اتفاق میافتد، چقدر در تعامل با شما هستند؟
حجت الاسلام خاموشی: آن میزانی که به ما مراجعه میکنند، خیلی شان اصلاً مستقلاً کار میکنند، رابطه مستقیم برقرار میکنند با وزارت بهداشت و درمان و ما هم مزاحمشان نمیشویم. ولی آنهایی که به ما مراجعه میکنند؛ خیرینی که هستند، ما خدمتشان هستیم تا با ضوابط خودمان با آنها تعامل قانونی و شرعی خواهیم داشت.
سؤال: راجع به موقوفات حوزه سلامت اگر بحثی مانده بفرمایید.
حجت الاسلام خاموشی: من توصیه دارم برای خیرین و واقفین محترم که مثل این همراه سرا، مثل دهکده سلامت برای توسعه اش کار کنند. همین امروز ما از یک شرکت دانش بنیانی بازدید کردیم که برای توسعه واکسنها با مدل جدید داشت کار میکرد. او میگفت من واکسن ضد سرطان هم میتوانم بسازم. اگر این کار صورت بگیرد و ما بتوانیم و مجموعه دهکده سلامت هم خودش پیشنهاد می داد، بتوانیم کاری در این مجموعه انجام دهیم، به نظر میرسد که خیلی پیشرفت کردیم و میگفت تا دو سال آینده شاید این اتفاق در جهان رونمایی شود و بگویند این اتفاق دارد میافتد.
سؤال: واکسن سرطان؟
حجت الاسلام خاموشی: بله، و اگر این اتفاق بیفتد ما با کمک هم کنیم، خیرین دست به دست هم دهند، ما هم در سازمان وقف کمک کنیم، اتفاق بسیار خوب، متوقع و مورد آرزوی مردم سراسر جهان است.
سؤال: در حوزه علمی یک اشاراتی داشتید، اما مشخصاً بیشتر میخواهیم به آن بپردازیم. حوزه وقف علمی؟
حجت الاسلام خاموشی: دقت بفرمایید ما یک جایزه علمی داریم به نام جایزه علمی البرز، بنده سعی کردم سال به سال افزایش جایزههای نفرات اول را بدهم. سال گذشته به هر نفری از آن هفت نفر دانشمند؛ نفری ۳۳۰ میلیون تومان میگرفت، امسال کنیم نفری ۴۴۰ میلیون تومان. آن موقوفه پول دارد، یعنی موقوفه توانمندی است؛ و واقف محترم گفته من راضی نیستم مال دیگری مخلوط مال من شود و خود مال او یک ارزش افزوده خیلی خوبی سال به سال در حال توسعه است؛ این میشود یک جایزه علمی. ما گفتیم جایزه علمی را میتوانیم توسعه بدهیم برای حمایت از تولیدات اینها هم، هیأت عامل آن دارند کار میکنند ان شاء الله در آینده این کار صورت بگیرد. این میشود بحث جایزه علمی. بحث توسعه علم؛ معطوف به شرکتهای دانش بنیان کمک کنیم. الآن موقوفاتی دارد شکل میگیرد که شرکت دانش بنیان بیاید بگوید اصلاً نیت من کمک به شرکت دانش بنیان است. این وقف پولی که عرض کردم ان شاء الله محقق شود و ما بتوانیم پولش را انتقال دهیم، این پول قابل اعتنایی است و این پول را ما معطوف میکنیم به شرکتهای دانش بنیان و کمک میکنیم که این اتفاق میسور شود، چون نیت واقف هم چنین است. اما کارکرد خود ما؛ در جریان علمی حرکت کردن است. در سبک و روش ما باید علمی حرکت کنیم، ما نباید تکیه کنیم بر روشهای سنتی صرف، باید دخالت بدهیم بحث فناوری، هوش مصنوعی و مسائل مختلفی که در عصر حاضر مطرح است. من به نظرم به عنوان مسئول حق راه دیگری انتخاب کردن ندارم، همین مسیری که با انطباق بر عقل است، میگوید «ءَاتَینَا حُکماً و عِلماً»؛ عقل حکم میکند که این مسیر را برویم، ما باید طی کنیم. اما راجع به بهره وری بیشتر موقوفات، یک موقع است بهره وری صرف اقتصادی مد نظر ماست، یک موقع بهره وری منافع مردم، خیری به مردم برسد، توسعه دانش، توسعه دانشگاه ها، توسعه پژوهشکده ها، توسعه زیرساخت ها، آزمایشگاه ها؛ این را باید ما انجام دهیم، داریم انجام میدهیم. چند مثال هم عرض کنم؛ یکی از مثالها این است که یکی از شرکتها به ما مراجعه کرد که الآن ۴۹ درصد سهام ما هست یعنی ما سهام اقل هستیم، ۵۱ درصد سهام این دانش بنیانی است که از دانشگاه امیرکبیر نشأت گرفت. جریان سنج چند فازی چاههای نفتی است. یک دستگاهی تولید کرده، میآید به عنوان داشبورد خروجی چاههای نفت کار میکند، الآن هم زیر بار است، خوشبختانه مثبت بوده و شرکتهای نفتی طرف قراردادش شدند. اگر بخواهیم صرفه جویی ارزی این را هم در خدماتش ببینیم، اگر ۲۰ دستگاه دانهای ۴۰۰ هزار دلار ببینیم چقدر است، قریب به ۱۰ میلیون دلار صرفه جویی میشود در کشور. این شرکت دانش بنیان است که وقف آمده در دو یا سه دستگاهش تا کنون کمک کرده که این دستگاهها هر کدام ۱۰ میلیارد، ۲۰ میلیارد، حالا هر چقدر بستگی به نوع لوازم موجودش است که در زمان فعلی اش چه قیمتی دارد بخواهند کار کنند. ولی این یک جهشی است برای کمک به جریانی که پول از جیب مردم بیرون نرود، پولی که میتواند در درون این کشور به ریال دریافت و به ریال هم مصرف شود و این دانش بنیان بیاید به منصه ظهور برساند فعالیت خود را. همینها یک شرکت دیگری دارند که شرکتی است که میآید دستگاه سنجش تراکم استخوان درست میکند، آن هم موفقیت آمیز دارد کار میکند و مراحل آخرش را طی میکند، این دستگاه سنجش تراکم استخوان به درد بیمارستانهای ما میخورد، سن هم هر قدر بالاتر میرود از ۵۰ به بالا میگویند سنجش تراکم استخوان باید باشد؛ این یک مثال. پس این صنایع مورد نیازی که دانش بنیانها به ما میگویند اگر شما کمک کنید ما عددمان چندین برابر میشود، در مرحله تجاری سازی دانش بنیان ها؛ ما کمک کنیم.
تاکید رهبر انقلاب بر توسعه اقتصاد کشور
حجت الاسلام خاموشی: حضرت آقا در اول امسال فرمودند که ما چند توصیه داریم برای توسعه اقتصاد کشور؛ اقتصاد دریاپایه، دریاپایه معنی اش این است که از این آبهای وسیع خلیج فارس، سواحل مان، شمال مان، جنوب مان استفاده کنیم. آب زلال در شمال خلیج فارس است، آب کدر در جنوب خلیج فارس است. این آب زلال نعمت خدا در اختیار ما هست، ما ظرفیت کف کف میتوانیم نزدیک به سه میلیون تن آبزی پروری در کشور داشته باشیم. فائو اعلام کرده در آینده نزدیک بیش از ۶۰ درصد غذای بشر از دریاها باید تأمین شود. ما هم باید دقت کنیم بنده چند گزاره عرض کنم. ضریب تبدیل خوراکی که میدهید به ماهی؛ یک و یک یا یک و دو دهم؛ میشود یک کیلو گوشت، ولی همین ضریب تبدیل در مرغ، دام سبک، دام سنگین قابل مطالعه است. آب مصرفی در ماهی، دام سنگین، دام سبک و طیور قابل مطالعه است، پس باید لابُد مِنه کشور ما به سمت این برود. اصطلاحاً میگویند اف سی آر. اف سی آر تبدیل ضریب غذا به گوشت؛ ارزانترین اش ماهی است و این آبهای وسیع در کشور ما است، ما میتوانیم حدود ۲۰ درصد را تبدیل کنیم به گوشت ماهی در کشور و این کار صورت بگیرد. عمدتاً در بازار داخلی ما دو نقطه را یکی در استان بوشهر و یکی در استان هرمزگان است؛ از دو موقوفه شروع کردیم و هدف دو پنج هزار تن است. الآن یکی اش به سه هزار تن رسیده، دیگری امسال هزار تن.
سؤال: این موقوفهها عنوان شان چیست؟
حجت الاسلام خاموشی: وقفیاتی است که درآمدی دارند، با این درآمد میتواند زمین بخرد، به جای زمین رفته چه کار کرده؟ رفته گذاشته در یک صنعت بسیار مولد سودآور دارد سرمایه گذاری میکند. یعنی خود این عیناً موقوفه خواهد بود و نعماتش و منافعش معطوف به چه میشود؟ به اجرای نیت واقف خواهد شد. میخواهم بگویم اقتصاد دریاپایه، حضرت آقا فرمودند حمل و نقل، ما داریم فکر میکنیم آیا میتوانیم به دولت از موقوفات درآمدزا راجع به حمل و نقل و استفاده از موقوفات در افزایش کمی واگنهای باری کمک کنیم؟ در حال مذاکره هستیم؛ هم داخلی و هم خارجی میتوانیم صحبت کنیم. در بحث تولید انرژی سبز، ما نزدیک دو درصد انرژی سبز کشور را ما داریم تولید میکنیم. در بقاع متبرکه، در نیروگاههای کوچک مقیاس و متوسطی که تولید میکنیم؛ این هم از موقوفات بوده، قوانین خوبی دولت گذاشته، میتوانیم تبدیل کنیم. ما ۳۰۰ روز آفتاب داریم، کشورهای اروپایی ۱۰۰ روز آفتاب دارند. ما این آفتاب را میتوانیم به عنوان منبع لایزالی که خدا در اختیار ما قرار داده تولید انرژی کنیم. پس میتوانیم این کار را انجام دهیم تا حتی در مزارعی که قبلاً آب داشتند، الآن آب ندارد، ولی آفتاب خوبی دارد بیاییم این کار را انجام دهیم. یک تفاهمنامهای را داریم در حال انعقادش هستیم با وزارت نیرو که بتوانیم این را در سراسر کشور، در آن جاهایی که میگویند توسعه اش را کمک کنیم. بحث معدن: ما دارای معادن زیادی هستیم، ولی پروانه بهره برداری نداشتیم، سعی کردیم اخیراً پروانه بهره برداری مثل بقیه مردم هم ما داشته باشیم، لااقل در معادنی که در اختیار خود ما است، پروانه بهره برداری خودمان بیاید کمک کند به افزایش بهره وری و استخراج معادن.
برای توسعه مسکن استان به استان در حال مذاکره هستیم
حجت الاسلام خاموشی: بحث مسکن؛ در مسکن ملی حضرت آقا تذکر فرمودند ما وارد شدیم در توسعه مسکن. الآن استان به استان، استان زنجان، قزوین، مرکزی، تهران، استانهای مختلف؛ خراسان و جاهای دیگر در حال مذاکره هستیم، خیلی هایش دارد به انجام میرسد. این توسعه مسکن با ظرفیتهای موجود در اوقاف قابل کمک به دولت است و مردم ما. بحث دانش بنیان را توضیح دادیم. بنده مجموعهای که گفتم، مجموعه توصیههای رهبر معظم انقلاب بود برای توسعه. بحث زنجیره ها؛ زنجیرهها ما یک مزرعههایی داریم باید زنجیره هایش را ایجاد کنیم، امروز خبرنگاران تشریف آورده بودند در حوالی تهران ما نشان دادیم که آب استحصالی باید در کنارش آبزی پروری باشد که از قعر این استخرها وقتی با نازلها آب به مزارع میرسد، غنی سازی مزرعه خیلی بهتر از کود حیوانی صورت میگیرد و بلادرنگ کشتهای پی در پی میشود صورت بگیرد و از آن آمدند الگوبرداری میکنند این کار را، یعنی آب هست، آبزی پروری هست، زراعت هست، در آن جا بحث باغداری به مفهوم جاهایی که نمیتوانیم زراعت صرف کنیم، کشت چوب است. اینها یک مجموعهای است ان شاء الله در همین زنجیره ما تولید انرژی خواهیم برد؛ انرژی اعم از سی اچ پی یا مجموعه؛ یعنی انرژی گازی و آفتابی؛ این زنجیره کامل استعداد وافری دارد. جالب است بدانید این مجموعه یک رقمی از یک موقوفهای است که نیت درمانی برای یک منطقه دارد. باید ما همین کار را انجام دهیم. آن توصیه رهبر معظم انقلاب را من بعداً شنیدم، ولی سازمان وقف را به این سمت و سو ما هدایت کردیم، ان شاء الله اخبار بهتری در سالهای بعد به گوش مردم فهیم مان برسانیم.
سؤال: راجع به رسیدگی به پروندههای موقوفات و دادگاهها الآن وضعیت چطور است؟ آماری دارید و این که تعامل قوه قضائیه در ارتباط با این پروندهها چگونه است؟
حجت الاسلام خاموشی: ما تقاضا کردیم یک شعبه خاصی را در بحث وقف قرار دهند. موافقت ریاست قوه بود، چون رسیدگی به امر وقف؛ امر تخصصی است. طرف دعاوی همه خود را ذیحق میدانند، ما هم با مدارک صحبت میکنیم. جالب است بدانید، همین جا اعلام میکنم؛ ما در امر وقف باید قانونی و مسئولیتی حرکت کنیم، ولی طرف مقابل ما دارای حقوقی است، او حق خود را میخواهد بگیرد. دعاوی مطرح است ما دهها هزار پرونده داشتیم، خوشبختانه در سالهای اخیر رشد به سزایی در مختومه کردن خیلی از این پروندهها به دست آوردیم. ریاست قوه قضائیه قبل از این که رئیس قوه شوند، در مقام قبلی که بودند بنده را دعوت فرمودند و گفتند شورای حل اختلاف را توسعه بدهیم، گفتیم ما قبول داریم، شورای حل اختلاف هم باشد که بیاید کمک کند به جریان امر مختومه شدن پرونده ها. امر دیگری که بود؛ تخصصی نگاه کردن به امر وقف است؛ یعنی قضات در قوانین وقف و خلل و فرجی که در این مسیر موجود است، با دقت نظر شرعی، عرفی و قانونی بیشتر کار کنند. ما اخیراً آمدیم قرارداد و تفاهمنامهای را با دانشکده علوم قضایی بستیم که ما امر وقف را در علوم قضایی یعنی دانشکده وقف و حقوق وقف را در آن جا مطرح کنیم با شاخههای مختلف. جلسهای اخیراً داشتیم، تفاهمنامه را رسمی کردیم، خبری هم کردیم، ان شاء الله رشته مرتبط حقوقی به وقف را در رشتههای مختلف در آن جا ما باید بیاییم جاری و فعال کنیم حتی دعوت کنیم از پیشکسوتان؛ کسانی که خبره این فن هستند تدریس کنند و بتوانیم در آینده نیروهای خبره و نخبهای در این زمینه داشته باشیم. در زمینه ثبت باید ما خبره داشته باشیم. این هم تقاضا کردیم در این دانشکده فعال شود و رشتهای که به امور ثبتی ربط دارد بتواند کار کند. این هم به رفع دعاوی و خاتمه کمک خواهد کرد. استعداد علمی درون سازمان هم باید بالا ببریم، الآن ما بخش حقوقی مان؛ شوراهایی دارند، فعالیت دارند میکنند و هم در استان و هم در مرکز باهم تبادل نظر دارند و پروندههای مهم را بدون شور نمیبریم، یعنی مشورتهای متعددی میگیریم و بعد وارد دعوا و طرح دعوا در دادگاه میشویم. ما متشکریم از قوه قضائیه برای روان سازی و جریان اموری که ریاست قوه قضائیه در نظرشان بود و ما را هم کمک کردند، البته هنوز توقع ما در سراسر کشور است، فقط در تهران نیست، یعنی قضاتی معطوف شوند در سراسر کشور برای امر وقف، تخصصی بتوانند رسیدگی کنند.
سؤال: تغییر نام موقوفات به ویژه مدارس؛ جایز است؟
حجت الاسلام خاموشی: یک سؤالی مطرح است معمولاً، میگویند که مثلاً این موقوفه بالایش یک اسمی دهها سال بوده، الآن این مدرسه را عوض کردند. من نگاه قانون شرعی را عرض میکنم؛ اگر شهرت هم باشد، مشهور باشد، باید ما به شهرت عمل کنیم، ولی اگر در وقفنامه، نام ذکر نشده؛ مثلاً یکی میآید مسجد میسازد، میگوید مسجد اسماعیلی، مسجد مثلاً غفاری؛ نمیگذارد که مسجد، مسجد خداست یا حسینیه به نام بنده باشد، حسینیه به نام اباعبدالله است به نام حضرت ابوالفضل است، به نام دیگر ائمه طاهرین است. آن مدرسه اگر نامش را در وقفنامه ذکر کردند حتماً نباید تغییر بدهیم، باید حفظش کنیم، چون تحفظ بر حفظ هویت شناسنامهای اش باشد. اگر نباشد تغییر و تبدیلها آن قدر قابل اعتنا نیست که ما بخواهیم بگوییم چرا نام عوض شده؟ گرچه من در شهرت نام هم تحفظ دارم، میگویم نباید عوض شود.
سؤال: و رویکردی که شما در حوزه فرهنگ به ویژه تولید محتوا، مشخصاً تولید فیلم سینمایی یا برنامههای شاخصی که فرهنگ وقف را ترویج کند، ورود پیدا کردید یا بنا دارید وارد شوید؟
حجت الاسلام خاموشی: رسانه در امروز، تولید مدیاهای مختلف در امروز و فیلمهای سینمایی حرف جدی میزند، ما استقبال میکنیم هر تولیدی در سیاستهای ابلاغی ما به هم بوده از دفتر مقام معظم رهبری در آن سیاست ها، توجه به رسانه و ترویج وقف با استفاده از ابزارهای مختلف تذکر به ما دادند، ما استقبال میکنیم از این حرکت، خود ما با فعال سازی مستندهایی که میسازیم و ارائه آن به صدا و سیما، و از طریق صدا و سیما به مردم منتقل شود یا در شبکه مجازی منتقل شود، فعالیت زیادی در این سالهای اخیر انجام دادیم. برای تولیدات فرهنگی سینمایی کمک وزارت ارشاد باید کنیم. ما با وزیر تنگاتنگ و نزدیک عمل میکنیم و سعی میکنیم کمک کار باشیم در این زمینه، کارهایی هم انجام شده، ان شاء الله ثمراتش را در دهه فجر مردم خواهند دید. البته ما کمکی کردیم که آنها فعال باشند در حوزه فرهنگ. در مجموعه باز در حوزه فرهنگ ما به بنیاد امام رضا در مصوبهای از دولت موظف شدیم کمک کنیم و همچنین به مجموعه فرهنگی و هنری مساجد موظف شدیم کمک دیگری انجام دهیم. ما از این مسیر که با انطباق با نیت واقفین بوده استقبال کردیم، حاضر به کمک هم هستیم در این زمینه.
سؤال: با توجه به هتک حرمتی که با ساحت شریف قرآن کریم شد، آیا وقت جدیدی با این مضمون و موضوع داشتید؟
حجت الاسلام خاموشی: وقف قرآنی در جمهوری اسلامی ایران سابقه دیرینه دارد، ما وقف خیلی خوبی در استان کرمانشاه برای قرآن داریم. واقفین عمدتاً فضای انتفاعی و کالبدی را برای دارالقرآنها وقف میکنند، برای کتابت قرآن؛ وقت در این زمینه باید ترویج شود. برای هنرهای قرانی باید تحلیل شود، خود سازمان وقف در این که کتابت جدید نوشته شود، حمایت میکند که این کار صورت بگیرد. ما سعی کردیم در زمینه فعالیتهای فرهنگی در زمانی که این جریان در جهان بر ضد قرآن انجام شد، امامزادهها همه فعالیت قرآنی داشتند، در یک روز فعالیت متمرکزی داشتند، بیانیههای مختلفی دادند، لازم به ذکر است ما در ماه مبارک رمضان کلیه امامزادهها مان زیر بار قرآنی است و در طول سال هم کرسی تلاوت و تفسیر در طول سال در امامزادهها برقرار است. ما وظیفه خود میدانیم و در این مسیر بزرگترین مسابقات قرآنی در جهان اسلام، مسابقه قرآنی است که ایران برگزار میشود و دیرینه و با سابقهترین مسابقه قرآن است؛ بین المللی. امسال پیش بینی میکنیم از ۹۰ کشور شرکت خواهند کرد. ان شاء الله این پیش بینی محقق شود و ما عظیم برگزار کنیم.