ماموگرافی بعد از ۴۰ سالگی «الزامی» است/ سالهاست که آمار بروز نشده و «ثبت سرطان» مختل شده است/ این باور‌های غلط را بشناسید و مراقب باشید/ امکان معاینه رایگان برای گروه‌هایی از مردم

آیا پدیده دیگری در جهان سراغ دارید که نه یک روز یا یک هفته، بلکه یک ماه به آن و آگاهی بخشی پیرامونش اختصاص یافته باشد؟

به گزارش «تابناک»؛ ماه اکتبر در تقویم جهانی، ماهی است که به اطلاع رسانی و آگاهی بخشی پیرامون دومین سرطان شایع در جهان اختصاص یافته است؛ «سرطان پستان» که از قضا شایع‌ترین سرطان در کشورمان است و به دلایل متعدد، آگاهی عمومی درباره آن اندک است تا جایی که شناسایی دیرهنگامش موجب می‌شود، بالاترین علت فوت بیماران مبتلا به سرطان در کشورمان، مربوط به این سرطان باشد.

عارضه مرگباری که جامعه جهانی را بر آن داشته تا با پویشی فراگیر، اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در این خصوص را در دستور کار قرار دهند و با نماد «روبان صورتی»، در مسیر شناسایی زودهنگام و به موقع مبتلایان به این بیماری و درمان ایشان گام بردارند. پویشی که در کشورمان هم در دستور کار قرار دارد و تاسیس شبکه ملی پیشگیری و کنترل سرطان «معتمد» در زیرمجموعه جهاد دانشگاهی و برگزاری پویش سراسری سرطان در سال‌های اخیر، نتیجه این رویکرد است.

تکاپویی که در تلاش است این خطر را به مردم گوشزد کرده و نکاتی را برای پیشگیری از آن به عموم آموزش دهد. آگاهی بخشی درباره بیماری‌ که به تاکید رامین صرامی فروشانی، شایع‌ترین سرطان در ایران است و بر خلاف بسیاری از کشور‌ها که با توده‌های زیر یک سانتی متر شناسایی می‌شود، در کشورمان زمانی شناسایی می‌شود که توده‌ها به دو تا سه سانتی‌متر رسیده اند و برای برخی درمان‌ها دیر شده است.

نظام سلامت در ایران «درمان» محور است

تاخیری که به تاکید رئیس پژوهشکده سرطان معتمد، نتیجه نگاه کلی حاکم بر نظام سلامت در کشورمان است که «درمان» محور است، نه «بهداشت» محور. رویکردی که به شدت هزینه بر است چراکه درمان هزینه‌های بسیار بیشتری به نسبت پیشگیری به جامعه و فرد تحمیل می‌کند و افزون بر آن، شانس بقای بیماران را هم کاهش می‌دهد، آن هم بیمارانی که عمدتا زنان هستند که در کشورمان نقش عمود خانواده را ایفا می‌کنند و ابتلایشان به بیماری و فقدانشان، آثار سوء بیشتری به نسبت ابتلای مردان به دنبال دارد.

نقیصه‌ای که قرار است تا حدی با شبکه ملی پیشگیری و تشخیص سرطان پستان جبران شود؛ به این صورت که مراکزی در سراسر کشور دایر می‌شوند که با کمک شبکه و بهره گیری از پزشکان متخصص و حتی استفاده از هوش مصنوعی، به تشخیص بیماری با کمک تصاویر ارسالی کمک شایانی خواهند کرد و امید می‌رود، بانوان زیادی قبل از اینکه دچار سرطان پیشرفته شوند، بیماری شان شناسایی شده و نسبت به کنترل آن اقدام گردد.

شبکه‌ای که امسال دومین سال است، مجلس ردیف بودجه‌ای ویژه برای دایر کردن آن به تصویب رسانده و به تاکید صرامی، سال گذشته به احداث دو مرکز منجر شد و امسال قرار است افتتاح سه مرکز دیگر را شاهد باشیم؛ ضمن آنکه نرم افزار جامع و پرتال شبکه هم در مراحل نهایی قرار دارد و انشاءاالله در ماه آینده فاز نخست شبکه ملی اجرایی خواهد شد.

باور‌های غلط جامعه درباره سرطان پستان را بشناسیم

اما منظور از آگاهی بخشی درباره این بیماری چیست و چگونه می‌توان بیماری را در مراحل اولیه و ابتدایی تشخیص داد و مانع از شدت گرفتن و گسترشش شد؟ این سوالی است که دکتر حمید احمدی، مدیر پلی کلینیک فوق تخصصی سرطان پستان در پاسخ به آن، از ضرورت معاینه مستمر، به ویژه از ۴۰ سالگی به بعد در زنان اشاره می‌کند و تاکید دارد که بایستی باور‌های غلط پیرامون این بیماری را بشناسیم و مراقب آن‌ها باشیم.

باور‌هایی مانند آسیب زا بودن ماموگرافی که به تاکید احمدی، اساس تشخیص و غربالگری این بیماری است و بر خلاف مطالبی که برخی مطرح می‌کنند و در فضای مجازی هم بازتاب می‌یابد، قابل جایگزینی با اقدام دیگری مثلا معاینه شخصی نیست، چون افراد وقتی قادر به تشخیص توده با معاینه خودشان هستند که بیماری به مراحل خطرناکی رسیده و ابعاد توده دو تا سه سانتی متر شده است.

باور اشتباه دیگر این است که افراد تصور می‌کنند، چون سابقه ابتلا به سرطان پستان در خانواده شان وجود نداشته، در معرض ابتلا نیستند، در حالی که می‌دانیم «ژنتیک» تنها یکی از عوامل ابتلاست و ممکن است بیمار، اولین فرد مبتلا به این سرطان در خانواده باشد. باور‌هایی که با مقابله با آن‌ها می‌توانیم دومینوی ترسناک سرطان را متوقف کنیم.

مدیر پلی کلینیک فوق تخصصی سرطان پستان، انجام ماموگرافی بعد از ۴۰ سالگی را یک «الزام» می‌داند و تاکید می‌کند: خانم‌ها باید بدانند که بعد از ۴۰ سالگی حتی اگر هیچ مشکلی هم نداشته باشند، باید نسبت به انجام ماموگرافی اقدام کنند چراکه ردپای اولیه سرطان پستان فقط با ماموگرافی قابل تشخیص است. به این نکته هم توجه نکنید که مثلا در فلان کشور اروپایی این سن ۵۰ سال گفته شده، چون ممکن است این دست تصمیمات ریشه در تدابیر دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها داشته باشد.

سالهاست که آمار بروز نشده و «ثبت سرطان» مختل شده است

نکته عجیب در این میان، توقف انتشار آمار مبتلایان به سرطان در کشور است به گونه ای که آخرین آمار رسمی وزارت بهداشت مربوط به سال ۱۳۹۶ است و بعد از آن، دیگر هیچ آمار و گزارش رسمی‌ در این باره منتشر نشده است؛ وضعیتی که موجب شده نهاد‌های بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی و حتی شبکه ملی سرطان در کشور، ناگزیر از اعمال برخی ضرایب و ارائه تخمین‌هایی در این خصوص شوند.

وضعیتی که آسیه الفت بخش، معاون پژوهشی پژوهشکده سرطان معتمد با اشاره به آن می‌گوید: بر اساس گزارش "گلوبال کن"، سالانه ۱۷ هزار مورد جدید سرطان پستان در ایران تشخیص داده می‌شود که با قیاس با دیگر سرطان‌ها نشان می‌دهد که ۲۸ درصد سرطان‌ها در زنان در ایران، سرطان پستان است. آمار‌هایی که البته دقیق نیست و مبتنی بر تخمین است، اما از آنجایی که غربالگری در دستور کار کشورمان قرار ندارد، به شدت تامل برانگیز به نظر می‌رسد.

این در حالی است که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وظیفه «ثبت سرطان» را در کشورمان عهده دار است، اما آخرین کتابچه آماری که در این خصوص منتشر کرده، مربوط به سال ۱۳۹۶ است؛ کتابچه‌ای که می‌بایست از گردآوری نتایج پاتولوژی از نمونه‌های بیوپسی از شبکه آزمایشگاهی کشور تهیه شود، اما سال هاست، مغفول مانده است، همان گونه که غربالگری این سرطان از بعد پیشگیری مورد غفلت واقع شده است.

موضوعی که به لحاظ هزینه‌ای هم اولویت دارد و می‌بایست در دستور کار دولت قرار گیرد، اما ترجیح داده اند به جایش در بخش درمان هزینه کنند. رویکردی که موجب شده در بخش درمان، ایران در زمره کشور‌های شاخص جهان قرار گیرد، هرچند این برتری با قربانی کردن بخش بهداشت و مقوله پیشگیری حاصل آمده است. نکته‌ای که شبکه ملی پیشگیری و کنترل سرطان، می‌کوشد در مسیر رفع آن گام‌هایی بردارد.

رایگان معاینه شوید

معاینه رایگان، خدمتی است که این شبکه ملی به مناسبت ماه اکتبر و در قالب پنجمین پویش سراسری سرطان ارائه می‌دهد، هرچند می‌دانند که ارائه چنین خدمت محدودی، بیشتر کارکرد نمادین دارد و تنها می‌تواند گامی در مسیر آگاهی بخشی به جامعه محسوب شود. خدمتی که البته مقدمات تکمیل آن هم در مراکز زیرمجموعه تدارک دیده شده است، به این صورت که اگر از میان افراد مراجعه کننده، مواردی شناسایی شود، به مراکز زیرمجموعه پژوهشکده سرطان ارجاع می‌شوند تا با دریافت تخفیف، تحت درمان قرار گیرند.

خدمتی که دکتر راحله انوری، دبیر پویش آگاهی بخشی از سرطان پستان با یادآوری آن، تاکید می‌کند که مردم می‌توانند با تماس با شماره تلفن ۸۸۶۴۱۳۹۸ نسبت به دریافت نوبت معاینه رایگان اقدام نمایند یا با مراجعه به اتوبوس آمبولانس‌هایی که با همکاری جمعیت هلال احمر در مناطقی از تهران مستقر شده اند، از این خدمت بهره‌مند شوند.

وی با تاکید بر این که تمرکز امسال پویش بر بعد آگاهی بخشی بیشتر بوده، می‌افزاید: در نتیجه همکاری با شهرداری تهران، نشست‌هایی ویژه در مناطق ۲۲ گانه شهر با رویکرد آموزش به عموم در دستور کار قرار گرفته و علاوه بر آن، با همکاری برخی مجامع بانوان، دورهمی‌هایی در بوستان‌ها و پارک‌های پایتخت تدارک دیده شده تا در کنار معاینه رایگان، به عموم مردم در این خصوص آموزش داده شود.

تدابیری که متاسفانه هنوز سراسری نیست و تنها امکان ارائه آن‌ها در مراکز چند استانِ محدود، با همکاری برخی مجموعه‌ها و حتی قرارگاه‌های جهادی در دستور کار قرار گرفته است؛ استان‌های البرز، ایلام، مرکزی، کردستان و آذربایجان غربی و کمی فراگیرتر و با هدف غربالگری اقشار محروم، در استان گیلان؛ پروژه‌ای که با همکاری یک قرارگاه جهادی اجرایی خواهد شد.