خوره‌های انیمه در ایران را بشناسید
متن پیش رو خلاصه‌ای از مقاله «مشارکت کاربران ایرانی اینستاگرام در فعالیت‌های فندوم انیمه» است که به بررسی میزان فعالیت ایرانی‌ها در زمینه انیمه‌های ژاپنی می‌پردازد.
«انیمه» یا پویانمایی ژاپنی که با سبک هنری و روایت منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود هوادارانی روزافزون در جهان دارد. در میان هواداران جهانی انیمه، ایرانیان چه جایگاهی دارند؟ موانع قانونی و تحریم جهانی علیه مخاطبان ایرانی دسترسی آن‌ها به تولیدات انیمه و پایگاه‌های رسمی هواداری را محدود کرده است. از سوی دیگر اخبار انیمه در وب‌سایت‌های خبری فارسی کمتر پوشش داده می‌شود و وب‌سایت‌های خبری تخصصی انیمه نیز به زبان فارسی وجود ندارند. ازاین‌رو مدیران صفحات هواداری انیمه در ایران به‌صورت داوطلبانه اقدام به ترجمه‌ی اخبار انیمه عمدتاً از زبان انگلیسی و به اشتراک گذاشتن آن‌ها در اینستاگرام برای سایر مخاطبان می‌کنند.
ریشه‌های انیمه را باید در کتاب‌های مصور دست‌نوشته‌ی ژاپنی در قرن دوازدهم جست‌وجو کرد. این آثار فضایی طنزآمیز داشتند. در سال ۱۹۰۹ اولین نسل‌های انیمیشن از کشور‌های غربی، عمدتاً از فرانسه، به ژاپن وارد شد که مخاطبانشان کودکان بودند. در نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۱۹۱۰ نخستین نسل از انیمیشن‌های ژاپنی تولید شد. نسل اول انیمیشن‌های ژاپنی با عناوینی مانند سِنگا (هنر خطی)، کوگا (تصاویر متحرک)، دِکوبو شین گاچو (تصاویر جدید شیطنت‌آمیز)، چامه‌بوزو (تصاویر بازیگوش)، مانگا-ایگا (فیلم‌های کارتونی) و دوگا (تصاویر متحرک) شناخته می‌شدند.
واژه‌ی انیمه برای اشاره به انیمیشن ژاپنی تازه در نیمه‌ی دوم قرن بیستم رواج پیدا کرد. منبع اصلی برای ساخت انیمه، مانگا یا کمیک ژاپنی است؛ ولی انیمه‌هایی هم وجود دارند که از روی مانگا ساخته نمی‌شوند و اصل هستند. در انیمه از نماد‌ها و طرح‌هایی برگرفته از مانگا استفاده می‌شود که احساسات و حالات را نشان می‌دهند. برخی هواداران برای درک این نماد‌ها مقالات آموزشی آنلاین و رایگانی در وب‌گاه‌ها و انجمن‌ها می‌نویسند. انیمه‌ی ژاپنی در مقایسه با انیمیشن غربی جزئیات بیشتری دارد و برای مثال به سایه‌ی افراد و اشیا، حرکت موها، حرکات کوچک در لحظات دراماتیک و رنگ موی غیرطبیعی برای تمایز شخصیت‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود. همچنین انیمه‌های ساخته‌شده بعد از سال ۲۰۰۰ تصاویر دقیقی از مکان‌های واقعی در ژاپن را نشان می‌دهند.
مفاهیم «فرهنگ مشارکت‌گرا» و «فرهنگ هم‌گرایی» را هنری جنکینز پژوهشگر رسانه مطرح کرده است. فرهنگ مشارکت‌گرا به این معناست که هواداران به‌عنوان تولیدکنندگان و دستکاری‌کنندگان معانی در نظر گرفته می‌شوند که تجربه‌ی هواداری خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. هواداران علاوه بر مصرف محتوایی که به آن علاقه‌مند هستند، در تالار‌های گفتگو و شبکه‌های اجتماعی درباره‌ی آن به تبادل‌نظر می‌پردازند و بر مبنای آن تصویرسازی می‌کنند یا داستان می‌نویسند؛ بنابراین هواداران نه‌تن‌ها مصرف‌کننده، بلکه تولیدکننده نیز هستند. خود واژه‌ی «انیمه» ساخته‌ی هواداران است. در زبان ژاپنی انیمه به هر نوع پویانمایی از جمله انیمیشن‌های دیزنی اشاره دارد؛ ولی هواداران جهانی انیمه این واژه را تنها به‌عنوان انیمیشن ژاپنی استفاده می‌کنند و اگر کسی واژه‌های انیمه و انیمیشن را به‌صورت مترادف به کار ببرد از نظر هواداران کاری توهین‌آمیز کرده است.
فرهنگ هم‌گرایی نیز به معنای جریان محتوا در میان بستر‌های گوناگون رسانه‌ای و رفتار مهاجرتی مخاطبان رسانه است. برای مثال مخاطبان از طریق یک تلویزیون کابلی انیمه تماشا می‌کنند و اخبار آن را از وب‌سایت‌ها گردآوری می‌کنند. سپس در پیام‌رسان‌ها و انجمن‌ها با دیگر هواداران صحبت می‌کنند و آثار هنری و داستان‌های هواداران را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند یا صرفاً تماشا می‌کنند. آن‌ها به‌گونه‌ای ناپایدار و سریع از تیک‌تاک به اینستاگرام و پینترست و توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی «مهاجرت» می‌کنند؛ چراکه به‌دنبال آن‌اند که هیچ‌چیز را درباره‌ی موضوع محبوبشان از دست ندهند و به محتوای هم‌گرا دسترسی پیدا کنند.
«هوادار» (Fan) یکی از اصطلاحاتی است که بیشتر در مطالعات فرهنگی کاربرد دارد. هواداران را می‌توان به‌عنوان مصرف‌کنندگان معمولی فرهنگ در نظر گرفت که به‌دنبال لذت بردن از خواندن کتاب و مجلات یا تماشای یک اثر رسانه‌ای خاص هستند. هواداری بیان یک خودِ جمعی است بدون اینکه فرد یا جمع قربانی شود. هوادار بودن هم شخصی و هم اجتماعی است و شامل تأثیرپذیری و تأثیرگذاری می‌شود: تأثیر پذیرفتن از یک زیرفرهنگ و شکل‌دهی به یک زیرفرهنگ برای نسل بعد (تأثیرگذاری). هواداری به دو گونه تقسیم می‌شود: هواداری فعال و هواداری منفعل. طرفداران فعال دگرگون‌سازند و بسته به موضوع محبوبشان آثار تازه‌ای خلق و منتشر می‌کنند. طرفداران منفعل صرفاً رسانه‌ها را مصرف یا مدیریت می‌کنند و وجه خلاقانه‌ای ندارند. در زمینه‌ی انیمه، هواداران فعال «اوتاکو» نامیده می‌شوند.
اوتاکو برچسبی است که به کسی با علاقه‌ی وسواس‌گونه به چیزی داده می‌شود. «هیکی‌کوموری» یا «نیت» به هوادارانی گفته می‌شود که به‌شکل افراطی و منفعلانه بیشتر وقت خود را در خانه می‌گذرانند و تقریباً تمام‌وقت به تماشای انیمه یا بازی‌های رایانه‌ای مشغول‌اند. در مقابل این دو دسته می‌توان عده‌ای از مخاطبان را نیز به‌عنوان بیننده‌ی انیمه در نظر گرفت که معمولاً هر سال چند انیمه را در اوقات فراغت خود تماشا می‌کنند؛ ولی ممکن است انیمه لزوماً اصلی‌ترین محتوای رسانه‌ای مصرفی آنان نباشد. همچنین ممکن است به بحث و تبادل‌نظر درباره‌ی انیمه‌ها علاقه‌مند باشند یا نباشند. انجمن‌ها و گروه‌های گفت‌وگوی گوناگونی در زمینه‌ی انیمه در ایران راه‌اندازی شده است که «بهشت انیمه» و «AnimWorld» از جمله‌ی آنان هستند.
با وجود تأسیس انجمن‌های فارسی انیمه در ایران، پیدا کردن مکانی برای تعامل با اوتاکو‌های ایرانی نسبتاً دشوار است. ارتباط واقعی بین‌فردی هواداران انیمه در ایران به رویداد ماه فرهنگی سفارت ژاپن، که بر انیمه تمرکز ندارد، محدود می‌شود. ابزار‌های اصلی ارتباطی مخاطبان انیمه در ایران اینستاگرام و واتساپ و دیسکورد و تلگرام هستند. اینستاگرام به‌عنوان یک بستر ارتباطی مهم برای مخاطبان انیمه در ایران به‌جای چت و بحث بیشتر بر ساخت محتوا برای کاربران انبوه و نظر دادن درباره‌ی محتوای کاربران تولیدکننده‌ی محتوا تمرکز دارد. ایرانیان خوره‌ی انیمه که کاربر اینستاگرام هستند هرچه بیشتر انیمه تماشا می‌کنند از اینستاگرام هم بیشتر استفاده می‌کنند که یعنی هرچه بیشتر انیمه می‌بینند تمایل بیشتری به تولید محتوا یا بررسی محتوای تصویری غیررسمی دیگر هواداران دارند. اینستاگرام برای خوره‌های انیمه در ایران همچنین محلی برای خواندن اخبار رسمی انیمه است. در فقدان خبرگزاری‌های رسمی برای انیمه به زبان فارسی، هواداران تاریخ پخش انیمه‌های تازه را از طریق صفحات هواداری فارسی در اینستاگرام دنبال می‌کنند.
طبق یک پژوهش، هواداران انیمه در ایران را بیشتر می‌توان در دسته‌ی هواداران منفعل قرار داد که تنها به مصرف انیمه اکتفا می‌کنند و کمتر تمایل دارند فعالانه در گفتگو‌های هواداری درگیر شوند. تقریباً اثری از «دوجینشی» (آثار چاپی ناشر–مؤلف آماتوری مانند مجله و مانگا و رمان) به زبان فارسی دیده نمی‌شود. هیکی‌کوموری‌ها یا انیمه‌باز‌های گوشه‌گیر ایرانی کمتر شناخته شده‌اند؛ چراکه علی‌رغم تماشای مرتب انیمه به‌طور منظم در بحث و گفتگو‌ها شرکت نمی‌کنند.
