بررسي توزيع زمين‌لرزه‌ها در كشور نشان مي‌دهد در بيشتر نقاط زلزله‌خيز كشور، جمعيت زيادي ساكن است و اين امر باعث تلفات جاني بالا در زمين‌لرزه‌ها شده است.
دكتر علي بيت‌اللهي، عضو هيأت مديره انجمن ژئوفيزيك ايران با بيان اين مطلب در گفت‌وگو با «تابناك» گفت: در 30 دقيقه بامداد 31 خرداد ماه 1369، زمين‌لرزه مهيبي روي داد. جانمائي دقيق اين رويداد، مركز زلزله را در منطقه منجيل نشان داد. بعدا اين زلزله را به دليل مناطق تحت تأثير شديد آن زلزله منجيل ـ رودبار ناميدند، پس از روشن شدن ابعاد اين بليه طبيعي و با توجه به وسعت خرابي‌هاي آن از اين زمين لرزه تحت عنوان زلزله گيلان ـ زنجان نيز نام برده شد.
يادآوري و بازخواني اين زلزله مهيب به دليل تأثيرگذاري قابل ملاحظه آن در سطوح و اركان مختلف كشور شايد نوعي تأكيد مجدد بر رعايت اصول و معيارهاي ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله و به طور كلي جدي گرفتن خطر زلزله در كشور لرزه خيزمان باشد.
مدير بخش زلزله تحقيقات ساختمان انجمن ژئوفيزيك ايران در ادامه افزود: واقعيت اين است كه رفتار اجتماعي ما در مورد پديده زلزله در سطوح مختلف مديريت رده بالا و مياني، كارشناسي و عمومي، يك رفتار به شدت نوساني و تحت تأثير رخ دادن يا عدم رويداد يك واقعه لرزه‌اي مقدار دامنه توجهات ما به شدت متغير است. البته چنين رفتاري از عموم مردم شايد چندان غيرمنتظرانه قلمداد نشود ولي انتظار بر اين است كه در رده‌هاي مديريتي و كارشناسي، لرزه‌خيز بودن كشورمان به عنوان مهمترين فاكتور در انتخاب و طراحي روش‌ها و طرح‌هاي ساخت و ساز بايستي مد نظر قرار گيرد. براي عملي كردن ارتقاي سطح توجهات سطوح مختلف اجتماعي به امر زلزله و توجه پايدار و پيوسته به خطر پذيري لرزه‌اي، شايد پرداختن به رويداد‌هاي سترگ گذشته و بازخواني آنها بسيار مفيد و كارآ باشد، امري كه شما آن را مد نظر قرار داده‌ايد و سپاسگزاري بنده نيز به همين دليل است، شايد مجموعه اين قبيل اقدامات كه اميدواريم همكاران شما در ساير رسانه‌ها نيز به آن بيش از پيش توجه كنند و بعنوان يك استراتژي ملي و رسالت پايدار و پيوسته اطلاع رساني خود بدان نگاه كنند، در كاهش تلفات جاني و مالي زلزله در كشورمان موثر واقع گردد.
وي خاطرنشان كرد: كشور عزيز و زيبا و چهار فصل ما ايران به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و زمين شناختي خود در معرض فشار و تنش دائمي در بين دو صفحه عربي در جنوب و جنوب غربي و اوراسيا در شمال و شمال شرقي قرار گرفته، حركت صفحه يا سپر عربي به سوي صفحه شمالي پوسته سرزمين ما در معرض شكستگي و رويداد هميشگي زمين لرزه‌هاي بزرگ و كوچك قرار مي‌دهد.
عضو كميته دايمي بازنگري آيين‌نامه 2800 در ادامه گفت: در كاتالوگي كه ما تهيه كرديم با حذف زلزله‌هاي كوچكتر حدود 25000 رويداد لرزه‌اي براي كشور و حاشيه‌هاي آن اعم از زمين لرزه‌هاي تاريخي يا دستگاهي جمع آوري شده كه نشان مي‌دهد كشورمان از نظر نرخ لرزه‌اي مقدار بالايي را داراست. مي‌توانم بگويم كه از ميان اين زلزله‌هاي خفيف و بزرگتر حدود 250 زلزله بزرگ با بزرگاي 6 و بزرگتر در پهنه ايران بطور مستند جانمايي شده است. به طور مثال از يعني اول فروردين ماه 1387 تا 31 خرداد 1387 در گستره ايران 2134 رويداد لرزه‌اي خرد و بزرگ داشته‌ايم كه بيشترين تمركز آنها در مناطق زاگرس، آذربايجان، البرز، خراسان و كرمان بوده است.
وي در ادامه افزود: نكته‌اي كه در اين رابطه بايد اضافه كنم اينست كه بين توزيع زمين لرزه‌ها و عوارض تكتونيكي با توزيع مراكز جمعيتي در كشورمان همخواني قابل ملاحظه‌اي وجود دارد كه اين امر بالا بودن تلفات جاني زلزله‌هاي روي داده در كشورمان را توجيه مي‌كند. با اين اوصاف مي‌بينيم كه توجه دائمي به زلزله در كشورمان و فرهنگ سازي زندگي با زلزله يك مسئوليت بزرگ براي ما و مخصوصا مراكز اطلاع رساني مي‌باشد.
وي در پاسخ به اين پرسش كه در برخي از زلزله‌ها، علايمي پيش از زلزله رخ مي‌دهد كه به عنوان هشدار اوليه زلزله مي‌توانند مطرح شوند، مثلا در زلزله بم، علايمي را مردم بم ذكر مي‌كنند از قبيل روي دادن چند زلزله خفيف، يا شنيدن صداهاي غيرطبيعي از چاه‌ها، آيا زمين‌لرزه منجيل ـ رودبار از اين علائم نداشت؟ گفت: ما بلافاصله پس از زلزله به منطقه عازم شديم، علائمي كه مردم مناطق جيرنده و عمارلو، روستاييان كليشم و ويه ذكر مي‌كردند بسيار درس‌آموز بود، آنها مي‌گفتند كه از چند روز قبل از زلزله، دام‌هاي آنها در طويله‌ها آرام و قرار ندشتند، آب چشمه‌هاي‌شان گل‌آلود شده بود و در شب حادثه، نور زلزله را در آسمان مشاهده نموده‌اند. حتي مردم مناطق زنجان نيز به اين نكته اذعان داشتند. خلبان‌هاي هواپيماهاي مسافربري به رئيس وقت مؤسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران ـ البته پس از زلزله ـ گفته بودند، به دليل آشفتگي در ميدان مغناطيسي زمين در آن ناحيه و تأثير آن بر عقربه‌هاي مغناطيسي ناوبري هواپيما، ما مسيرهاي اشتباه را طي مي‌كرديم. در تنها ايستگاه ثبت ميدان مغناطيسي زمين در تهران نگاشت اين ايستگاه در حين رويداد زمين‌لرزه منجيل ـ رودبار بي هنجاري شگرفي را نشان مي‌دهد. همينطور در مورد اين زلزله اشاره شده به ابر لرزه‌اي قبل از رويداد زمين‌لرزه كه همه اينها دلالت وجود علائم هشدار زلزله دارد.
وي افزود: نكته‌اي كه بايستي اشاره كنم اين است كه كه اگر بتوانيم در يك جو آرام رواني مردم و مسئولان اجرايي را به اين علائم حساس تر نماييم شايد بتوانيم از تلفات جاني زلزله بكاهيم، هر چند كه مي‌دانيم تاكنون هيچ روش مطمئني براي پيش‌بيني زلزله بدست نيامده است ولي داشتن يك سامانه پايش و اطلاع رساني منظم در مطالعات پيش نشانگر‌هاي زلزله بنظر اينجانب براي كشورمان لازم و ضروري است... .
ادامه اين گفت‌وگو را در ستون سمت راست بخوانيد.
