بین الملل تابناک: حملات حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023، مرگبارترین حمله در تاریخ این رژیم بود و جنگ ناشی از آن یکی از ویرانگرترین جنگ ها برای فلسطینیان است.
پس از این حمله دولت نتانیاهو اعلام کرد با شروع جنگ علیه غزه مدعی شد تلاش می کند حماس را به طور کامل نابود کند.
این عملیات دستاوردهای استراتژیکی را برای حماس رقم زد. این عملیات اسطوره شکست ناپذیری ارتش رژیم صهیونیستی را از بین برد. موضوع مهمتر این است که این نبرد اسطوره قدرت اطلاعاتی فوق العاده رژیم صهیونیستی را هم با شکست روبرو کرد. این رژیم نتوانست زمان حمله را مشخص کند و به همین دلیل در آن شکست خورد.
در واقع، بخشی از آنچه حماس می‌خواست شامل انتقام از حملات اسرائیل در گذشته و اشغال دائم کرانه باختری توسط اسرائیل، دستگیری رهبران حماس، انزوا، و بمباران غزه بود. تا 7 اکتبر، بیشتر اسرائیلی‌ها می‌توانستند زندگی خود را با این باور داشته باشند که وضعیت حماس و سایر فلسطینی‌ها برای آنها اهمیتی ندارد.
این در حالی بود که حماس در سال 2017 منشور به روز شده ای را منتشر کرد که در آن این گروه از پذیرش راه حل دو دولتی به عنوان یک اقدام موقت مناسب خبر داد. با وجود این تغییری نسبت به بیانیه تأسیس این گروه در سال 1988 بود که اساساً هرگونه توافق با اسرائیل را رد می‌کرد.
برخی از اسرائیلی ها و تحلیلگران خارجی به این باور رسیده بودند که خدمت به عنوان هیئت حاکمه غزه برای نزدیک به دو دهه، موضع این گروه را در قبال درگیری و مقاومت در برابر اسرائیل تعدیل کرده است و این گروه پذیرفته است که یک حمله گسترده نتیجه معکوس خواهد داشت. حداقل در ظاهر به نظر می رسید که حماس با اقداماتی از این تغییر درک شده حمایت می کند. قبل از 7 اکتبر، این گروه نه تنها حملات موشکی خود به اسرائیل را محدود کرد، بلکه علناً با طرفهایی که برای شکستن آتش‌بس‌های شکننده در غزه تلاش می کردند، همراهی نمی کرد.
در این راستا، حماس به جهاد اسلامی فلسطین اجازه داده بود که به تنهایی با اسرائیل بجنگد، و در آگوست 2022 یا در مه 2023 به جنگ بین اسرائیل و جهاد نپیوسته بود.
این پرسش بعد از حمله اکتبر مطرح شد که آیا این استراتژی فقط یک طرح بود در حالی که این گروه حمله 7 اکتبر را برنامه ریزی می کرد؟
اما اسرائیل و جامعه بین‌المللی در واکنش به میانه‌روی حماس تغییر عمده‌ای در سیاستهای خود ایجاد نکردند. امتیازات اقتصادی محدودی وجود داشت و بیانیه هایی مبنی بر تایید نقش حماس در اداره غزه وجود داشت. در همان زمان، لفاظی های سیاسی جناحی راست افراطی و افزایش سطح خشونت علیه فلسطینی ها وجود داشت. هر دو سال 2021 و 2022 رکوردهایی را به عنوان مرگبارترین سال ها برای فلسطینی ها ثبت کردند، زیرا دولت نتانیاهو گسترش شهرک ها در کرانه باختری را کلید زد و شهرک نشینان خود اقدام به قتل عام علیه فلسطینیان کردند.
دولت اسراییل نیز انزجار خود را از حماس آشکار کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، منشور اصلاح شده حماس را جلوی دوربین پاره کرد، از کم کردن بودجه آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) حمایت کرد و به ایدئولوگ های راست افراطی مانند «بزالل اسموتریچ» سکویی داد.
این فقدان انگیزه برای اعتدال احتمالاً جذابیت یک حمله در مقیاس بزرگ را افزایش داده است. این واقعیت در مصاحبه باسم نعیم، یکی از مقامات حماس پس از حمله 7 اکتبر منعکس شد، جایی که وی اظهار داشت: «می دانستیم که یک واکنش خشونت آمیز وجود خواهد داشت. . . . اما ما این جاده را انتخاب نکردیم در حالی که گزینه های دیگری داشتیم. ما هیچ گزینه ای نداریم.»
در واقع، این حمله پاسخی روشن به کابینه افراطی اسرائیل بود که توسط نتانیاهو تشکیل شده است. عملیات بزرگ حماس همچنین پاسخی بود به حملات مداوم اسرائیلی‌ها به مسجدالاقصی و قتل عام فلسطینی‌ها در کرانه باختری؛ آن هم در شرایطی که کشورهای عربی و غربی هیچ واکنشی به این اتفاقات نداشتند.
از زمان اجرای محاصره غزه در سال 2007، اسرائیل بخش اعظم برق، غذا و آب غزه را کنترل کرده است. غزه از سال 2019 تا کنون نیمی از روز خود را بدون برق سپری کرده است، زیرا این شکاف پایدار در تامین برق وجود دارد. غزه همچنین از کمبود آب مزمن رنج می برد، زیرا با زیرساخت های آب قدیمی یا تخریب شده، 97 درصد از آب خانه های غزه برای نوشیدن مناسب نیست.
وضعیت اقتصادی غزه به همان اندازه وخیم بود و بیش از 70 درصد خانواده‌های غزه برای تامین نیازهای اولیه خود به کمک‌های غیردولتی و بین‌المللی وابسته هستند. در چنین شرایطی، حماس نمی توانست مایحتاج اولیه شهروندان خود را تضمین کند، چه رسد به اینکه نرخ بیکاری 45 درصدی در غزه را کاهش دهد.
همه این موارد باعث شده بود تا حماس تدارک یک حمله بزرگ را ببیند. حمله اکتبر نشان داد که «مقاومت» تنها راه مقابله با رژیم صهیونیستی و این رژیم در مقابل میانه روی و دیپلماسی رویه شدیدتری از اشغالگری و کشتار را دنبال می کند.
در این راستا، خالد مشعل، یکی از رهبران سیاسی حماس، خاطرنشان کرده بود: «ما به خوبی از عواقب عملیات خود در 7 اکتبر آگاه هستیم. هیچ ملتی بدون فداکاری آزاد نمی شود.»
رویکرد حماس باعث شد تا اعتبار رقیب خود، تشکیلات خودگردان فلسطین (PA) را که در کرانه باختری حکومت می کند، تضعیف کند. محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان، مدتهاست که طرفدار مذاکره و همکاری با اسرائیل بوده است، موضعی که پیش از 7 اکتبر متشنج شده بود، اما اکنون با نگاه فلسطینی ها به واکنش ویرانگر اسرائیل، بی اعتبارتر شده است.
این موضوع حماس را برای رهبری جنبش ملی فلسطین نه تنها در غزه بلکه در کرانه باختری رود اردن و در میان فلسطینیان دیاسپورا تقویت می کند.
در این راستا، «چارلز فریمن» دستیار پیشین وزیر دفاع و سفیر سابق آمریکا در عربستان گفته است: حماس با این عملیات خود را به عنوان صدای مشروع و ملی فلسطینی‌ها معرفی می‌کند و در عین حال سیاستهای تشکیلات خودگردان فلسطین به ریاست محمود عباس که در خدمت اسرائیل است را افشا می سازد.
این دیپلمات آمریکایی اظهار داشته است که این حمله حماس به مثابه فرار از زندان بزرگی به نام غزه و یک انقلاب برای فلسطینیانی است که امنیت خود را از دست داده و تحت محاصره شدید قرار دارند.
حمله اکتبر و تغییر معادلات منطقه
حماس همچنین به دنبال تغییر محیط منطقه است. قبل از این حملات، منطقه در مسیر عادی سازی روابط اسرائیل-سعودی بود. اکنون عادی سازی از روی میز خارج شده است، شاید برای همیشه، و منطقه بر اسرائیل تمرکز کرده است، نه بر جنگ سوریه.
«دانیل بایمن» در تحلیلی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی می گوید به دنبال حمله اکتبر حماس به اسرائیل، به جای اینکه ایران در جهان عرب منزوی شود، عموم مردم عرب دست کم موضع قاطع آن در برابر اسرائیل و حمایت از مقاومت فلسطین را تحسین می کنند. هم برای حماس و هم برای ایران، تمرکز بر حملات اسرائیل به فلسطینیان، نه بر جنگ سوریه یا عادی سازی اسرائیل، یک پیروزی برای آرمان آنهاست.
سه سال قبل از آن، چهار عضو اتحادیه عرب_ شامل بحرین، مراکش، سودان و امارات فرآیندهایی را برای عادی سازی روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل آغاز کرده بودند. با نزدیک شدن به پایان تابستان ۲۰۲۳، مهم ترین کشور عربی که هنوز اسرائیل را به رسمیت نمی شناخت، عربستان سعودی نیز به نظر می رسید که آماده این کار است.
حمله حماس و متعاقب آن عملیات ویرانگر نظامی اسرائیل در غزه، حرکت به سمت عادی سازی را محدود کرده است. در همین راستا، عربستان اعلام کرده است که تا زمانی که اسرائیل گام های روشنی برای تشکیل کشور فلسطین برندارد، به توافق عادی سازی ادامه نخواهد داد. اردن نیز در نوامبر ۲۰۲۳ سفیر خود را در اسرائیل فراخواند و سفر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به مراکش که برای اواخر سال ۲۰۲۳ برنامه ریزی شده بود، هرگز محقق نشد.
در همین راستا، رهبران عرب با احتیاط نظاره گر مخالفت شهروندانشان در خصوص جنگ غزه بوده اند. در بسیاری از کشورهای عربی، هزاران نفر به جنگ اسرائیل و بحران انسانی ناشی از آن اعتراض کرده اند. معترضان در اردن و مراکش همچنین خواستار پایان دادن به معاهدات سازش کشورهایشان با اسرائیل شده و از اینکه دولت هایشان به حرف مردم گوش نمی دهند، ابراز ناامیدی کرده اند.
به دلیل جنگ در غزه، افکار عمومی کشورهای عربی به شدت بر ضد سرسخت ترین متحد اسرائیل یعنی ایالات متحده معطوف شده است؛ تحولی که می تواند تلاش های ایالات متحده را نه تنها برای کمک به حل بحران غزه بلکه برای مهار ایران و عقب راندن نفوذ فزاینده چین در خاورمیانه مختل کند.
نتایج یک نظرسنجی در مجله آمریکایی فارن افرز از منفی شدن دیدگاه افکار عمومی جهان عرب نسبت به سیاستهای امریکا در منطقه بعد از حمله 7 اکتبر حماس به رژیم صهیونیستی حکایت دارد.
گفتمان منطقه ای به دنبال حمله اکتبر به نفع این گروه تغییر کرده و در حال حاضر اعتبار آن در میان بسیاری از فلسطینی ها احیا شده است.
