امارات روابط مثبت با ایران را در دوره ترامپ حفظ خواهد کرد/ ابوظبی تمایلی به منزوی کردن تهران ندارد

اقدامات اخیر ابوظبی نشان می‌دهد که این کشور تلاش خواهد کرد روابط خود با ایران را در مسیر مثبت حفظ کند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، اندیشکده استیمسون آمریکا در مقاله‌ای به بررسی روابط ایران و امارات با توجه به شرایط کنونی منطقه پرداخته است که در ادامه آمده است.

رئیس امارات متحده عربی، شیخ محمد بن زاید آل نهیان (MBZ)، در پاییز گذشته در حاشیه نشست بریکس در کازان، روسیه، با رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، دیدار کرد. این دیدار، نخستین ملاقات رسمی میان امیر ابوظبی و یک رئیس‌جمهور ایران بود و نقطه اوج روند طولانی نزدیکی دیپلماتیک میان این دو رقیب تاریخی در خلیج فارس، در چارچوب کاهش تنش‌های گسترده‌تر منطقه‌ای محسوب می‌شد.

بهبود روابط

پس از سال‌ها خصومت دیپلماتیک و رویارویی‌های نظامی پنهان، روابط ایران با اعضای کلیدی شورای همکاری خلیج فارس – عربستان سعودی، امارات، کویت و بحرین – در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ رو به بهبود گذاشت. اما در حالی که منطقه همچنان با بحران‌هایی مواجه است، چالش‌های جدیدی در پیش‌اند، از جمله پیامد‌های جنگ غزه، فروپاشی نظام اسد در سوریه، تشدید خصومت ایران و اسرائیل، و بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید.

از دیدگاه ابوظبی، حفظ امنیت ملی و تضمین شکوفایی اقتصادی، اساس تلاش‌های دیپلماتیک برای نزدیکی به تهران را تشکیل می‌دهد.

 مذاکرات تنش‌زدایی امارات و ایران پس از مجموعه‌ای از حوادث نامشخص که در سال ۲۰۱۹ به آسیب دیدن کشتی‌های تجاری در سواحل امارات منجر شد، شتاب بیشتری گرفت. این اتفاقات پس از خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌های سخت‌گیرانه علیه تهران رخ داد.

همانند روند نزدیکی امارات به ترکیه و قطر، شیخ طحنون بن زاید آل نهیان، مشاور امنیت ملی امارات و برادر محمد بن زاید، نقش محوری در تلاش‌های این کشور برای تعامل با ایران ایفا کرده است. طی سه سال گذشته، مجموعه‌ای از تعاملات دوجانبه در سطوح میانی و عالی بین دو کشور انجام شده است.

در ژوئیه ۲۰۲۴، شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر امور خارجه امارات، در رأس یک هیئت دیپلماتیک اماراتی، سفر رسمی دو روزه‌ای به تهران داشت و با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس ایران، دیدار کرد.

در تازه‌ترین تحول، در ۱۲ فوریه، وزیر خارجه امارات در حاشیه یک نشست چندجانبه در دبی با کمال خرازی، مشاور ارشد رهبر انقلاب، وزیر خارجه پیشین ایران و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

از اوایل سال ۲۰۲۳، ابوظبی و تهران در زمینه‌های هوانوردی غیرنظامی و حمل‌ونقل دریایی، تجارت و سرمایه‌گذاری، همکاری مشترک اقلیمی برای مقابله با طوفان‌های شن، و مدیریت مرزها، مذاکراتی را پیش برده‌اند.

امارات در تلاش برای بهبود روابط با ایران، قصد دارد خود را به‌عنوان میانجی در تعامل با جمهوری اسلامی مطرح کند و سازوکار‌های تنظیم‌کننده معماری ژئوپلیتیکی منطقه را به نحوی بازتعریف کند که به کاهش تنش، جلوگیری از درگیری و تنوع‌بخشی اقتصادی منجر شود.

با وجود بهبود روابط با تهران، ایران و امارات هنوز نتوانسته‌اند اختلاف پنجاه‌ساله خود بر سر سه جزیره کوچک در خلیج فارس—ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک—را حل‌وفصل کنند.

در اواخر نوامبر ۱۹۷۱، ایران که در آن زمان تحت حکومت محمدرضا پهلوی بود، دو روز پیش از تأسیس امارات، کنترل این جزایر را به دست گرفت. از آن زمان تاکنون، ایران حضور خود را در این جزایر افزایش داده است. این بحران تأثیر عمیقی بر حافظه نهادی و برداشت امارات از تهدیدات منطقه‌ای گذاشته و ایران را در نگاه ابوظبی به‌عنوان یک قدرت هژمونیک تثبیت کرده است.

از نظر راهبردی-نظامی، کنترل این سه جزیره یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. این جزایر که در قلب مسیر‌های کشتیرانی خلیج فارس قرار دارند، به‌عنوان پایگاه‌هایی برای رصد ترافیک دریایی ورودی و خروجی از تنگه هرمز عمل می‌کنند و نقش کلیدی در معماری دفاعی نیروی دریایی ایران دارند.

استراتژی امارات برای گرفتن این جزایر عمدتاً بر جلب حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی از ادعا‌های حاکمیتی خود و کسب پشتیبانی دیپلماتیک قدرت‌های ژئوپلیتیکی متمرکز بوده است. در دو سال گذشته، امارات بار‌ها توانسته حمایت لفظی چین و روسیه را برای ادعا‌های خود به دست آورد، امری که موجب تنش‌های علنی میان تهران و نزدیک‌ترین شرکای راهبردی‌اش شده است.

با این حال، هنوز مشخص نیست که امارات تا چه اندازه می‌تواند این حمایت‌های نمادین چین و روسیه را به فشار عملی برای تغییر وضعیت موجود تبدیل کند.

دوری از درگیری ایران و اسرائیل

در همین حال، اماراتی‌ها همچنان نگران کشیده شدن به درگیری میان ایران و اسرائیل به‌دلیل حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و جنگ متعاقب آن در غزه هستند. درگیری‌های منطقه‌ای در سال ۲۰۲۴ گسترش یافت و منجر به حمله نظامی اسرائیل به لبنان شد، که طی آن ساختار‌های فرماندهی و سیاسی حزب‌الله و حماس تضعیف شدند، درحالی‌که حوثی‌ها جسورتر شدند.

برای اجتناب از گرفتار شدن در درگیری‌های فزاینده میان ایران و اسرائیل و همچنین برای فاصله گرفتن از موضع نظامی تهاجمی واشنگتن در قبال تهران، امارات محدودیت‌هایی بر استفاده ایالات متحده از حریم هوایی و تأسیسات نظامی خود برای انجام حملات علیه ایران و نیرو‌های نیابتی آن اعمال کرده است.

امارات همچنین حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی را مورد انتقاد قرار داده و هدف قرار دادن نمایندگی دیپلماتیک ایران در دمشق، سوریه، در آوریل ۲۰۲۴ و حملات موشکی اسرائیل به ایران در اکتبر ۲۰۲۴ را محکوم کرده است.

درعین‌حال، امارات همچنان نسبت به ایران و شبکه شبه‌نظامی آن در منطقه، معروف به «محور مقاومت»، هوشیار باقی مانده است. اگرچه این ائتلاف به‌دلیل جنگ در لبنان و فروپاشی ناگهانی نظام اسد در سوریه به‌شدت تضعیف شده است، اما اماراتی‌ها همچنان حملات موشکی و پهپادی حوثی‌ها به ابوظبی در ژانویه ۲۰۲۲ را به یاد دارند و این احتمال که حوثی‌ها بار دیگر کمپین ضدکشتیرانی خود در دریای سرخ را از سر بگیرند، همچنان یک نگرانی عمده برای امارات محسوب می‌شود.

بازگشت ترامپ به کاخ سفید

بازگشت ترامپ به کاخ سفید عدم قطعیت بیشتری را به همراه دارد. امارات از دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ خاطرات پیچیده‌ای دارد. از تحریم‌های اقتصادی شدید ایالات متحده علیه ایران گرفته تا ترور ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۲۰۲۰، سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ خطر از بین بردن تلاش‌های دیپلماتیک ابوظبی برای نزدیکی به تهران را به همراه داشت.

اهمیت توافق ابراهیم برای ابوظبی

با این‌حال، توافق‌نامه‌های ابراهیم در سال ۲۰۲۰—که روابط اسرائیل را با چهار کشور عربی، ازجمله امارات، عادی‌سازی کرد—یک نقطه عطف دیپلماتیک مهم برای امارات محسوب می‌شود.

هنوز مشخص نیست که ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود چه رویکردی در قبال منطقه اتخاذ خواهد کرد. اگرچه او اخیراً «یادداشت ریاست جمهوری» را برای ازسرگیری کمپین موسوم به «فشار حداکثری» علیه ایران امضا کرده است، اما گفته که این اقدام را با اکراه انجام داده و ترجیح می‌دهد راه‌حلی دیپلماتیک برای پیشرفت‌های هسته‌ای ایران پیدا کند.

یک موضع سخت‌گیرانه‌تر از سوی ایالات متحده در قبال ایران احتمالاً ضربه‌ای شدید به روابط امارات و ایران وارد خواهد کرد. ابوظبی احتمالاً رویکرد «انتظار و نظاره» را در پیش خواهد گرفت تا مسیر سیاست خارجی ترامپ را بهتر ارزیابی کند، درحالی‌که همزمان با تهران برای سناریو‌های احتمالی در صورت تشدید اجرای تحریم‌های ضدایرانی از سوی دولت ترامپ هماهنگی خواهد داشت.

هرچند امارات و ایران احتمالاً هرگز به متحدان نزدیک تبدیل نخواهند شد، اما اقدامات اخیر ابوظبی نشان می‌دهد که این کشور تلاش خواهد کرد روابط خود با ایران را در مسیر مثبت حفظ کند.

دیدار دوجانبه وزرای خارجه امارات و ایران در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۴، که نخستین گفت‌وگوی حضوری پس از سقوط اسد در سوریه بود، نشان‌دهنده تمایل دو کشور برای حفظ کانال‌های ارتباطی مستقیم در برهه‌ای از تحولات چشمگیر در نظم سیاسی منطقه‌ای است.

در همین حال، در ۳ فوریه، یک ناوگان ایرانی متشکل از چهار ناو رزمی، در اقدامی کم‌سابقه، دیداری دوستانه از بندر شارجه داشت. این نخستین بازدید از این دست از زمان ازسرگیری مذاکرات امنیت دریایی میان امارات و ایران در اواسط سال ۲۰۱۹ محسوب می‌شود. 

این حضور گسترده نیروی دریایی ایران در بندر امارات، نشان‌دهنده عزم دو کشور برای حمایت از روند تنش‌زدایی از طریق هماهنگی نظامی ملموس است و همچنین پیامی به دولت ترامپ می‌فرستد مبنی بر اینکه امارات تمایلی به تلاش مجدد برای منزوی کردن ایران از همسایگان خلیج‌فارس ندارد.