آقایان مسئول! تا دیر نشده از نفت سلاح بازدارنده بسازید!

به گزارش سرویس سیاسی تابناک ،نفت، این طلای سیاه همزمان که یک منبع انرژی یا کالای اقتصادی است، میتواند سلاحی سیاسی و امنیتی باشد که به وقتش برای امنیت ملی و بازدارندگی مفهوم سازی کند.

تاریخ پر است از درس‌هایی که می‌توانند چراغ راه آینده باشند،

آقایان مسئول! شاید فرصت خیلی کم باشد، در حالی که سیل تهدیدات و تحرکات آمریکا و رژیم صهیونسیتی علیه کشورمان شدت یافته، زمان بکار گیری همه ابزارهای موجود برای بازدارندگی است، نفت یکی از معدود برگ های برنده ایران در شرایط فعلی است!

آیا ایران میتواند با اقدامات هوشمندانه و لوری خود قیمت نفت را بالا برده و سبب ایجاد نوعی بازدارندگی برای خود شود؟ آیا در تاریخ این امر سابقه دارد؟

 در سال ۱۹۷۳، وقتی کشور‌های عربی اوپک در واکنش به حمایت غرب از اسرائیل در جنگ یوم کیپور، تحریم نفتی را کلید زدند، قیمت هر بشکه نفت از ۳ دلار به ۱۲ دلار جهش کرد. این شوک نه تنها اقتصاد جهانی را لرزاند، بلکه نشان داد که نفت می‌تواند به عنوان یک ابزار بازدارنده، قدرت‌های بزرگ را به مذاکره وادار کند. برای ایران، که با تحریم‌های سنگین دست‌وپنجه نرم می‌کند، این نقش دوگانه نفت هم فرصت است و هم چالش. افزایش قیمت نفت می‌تواند خزانه را پر کند و هم‌زمان، اهرم فشاری در برابر فشار‌های سیاسی باشد.

کاهش عرضه با هماهنگی اوپک و غیراوپک

یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای بالا بردن قیمت نفت، کاهش عرضه است. این استراتژی بار‌ها در تاریخ جواب داده. در سال ۱۹۹۸، وقتی قیمت نفت به زیر ۱۰ دلار در هر بشکه سقوط کرد، اوپک با همکاری کشور‌هایی مثل مکزیک و نروژ، تولید را کاهش داد و ظرف یک سال، قیمت‌ها به بالای ۲۵ دلار رسید.

 برای ایران، که ظرفیت تولیدش حدود ۳.۹ میلیون بشکه در روز است، کاهش داوطلبانه تولید (مثلاً ۵۰۰ هزار بشکه در روز) با هماهنگی دیگر اعضای اوپک مثل عربستان و حتی غیراوپکی‌ها مثل روسیه، می‌تواند عرضه جهانی را تنگ کند. اما این کار نیاز به دیپلماسی قوی دارد؛ عربستان باید متقاعد شود که سود بلندمدت این کاهش، ارزش تنش‌های کوتاه‌مدت را دارد.

از نظر فنی، ایران می‌تواند این کاهش را با تمرکز بر میادین کم‌هزینه‌تر مثل میدان آزادگان جنوبی (با هزینه استخراج حدود ۷ دلار در هر بشکه) عملی کند و تولید در میادین پرهزینه‌تر مثل لایه نفتی پارس جنوبی (که هزینه‌اش به ۱۵ دلار نزدیک می‌شود) را موقتاً کم کند. این انتخاب هوشمندانه، هم هزینه‌ها را پایین نگه می‌دارد و هم سیگنال محکمی به بازار می‌فرستد.

 افزایش تقاضا با بازارسازی در آسیا

اگر عرضه را نمی‌توان به سرعت کم کرد، چرا تقاضا را بالا نبریم؟ چین و هند، دو غول تشنه انرژی، می‌توانند هدف اصلی ایران باشند. در سال ۲۰۲۳، وقتی ایران صادرات نفتش به چین را به بیش از ۱ میلیون بشکه در روز رساند، نشان داد که حتی در اوج تحریم‌ها، بازارسازی ممکن است. تخفیف‌های هدفمند (مثلاً ۲ تا ۳ دلار زیر قیمت برنت) می‌تواند خریداران را ترغیب کند، اما ترفند اصلی، قرارداد‌های بلندمدت با پالایشگاه‌های مستقل چینی (معروف به "تی‌پات‌ها") است که انعطاف بیشتری نسبت به شرکت‌های دولتی دارند.

مثال تاریخی؟ در بحران انرژی ۱۹۷۹، وقتی انقلاب ایران تولید نفت را مختل کرد، قیمت‌ها به ۳۹.۵ دلار جهش کرد، چون تقاضا ثابت ماند، اما عرضه کم شد. ایران می‌تواند با تضمین عرضه پایدار به آسیا، تقاضا را تحریک کند و همزمان، رقبا را وادار به واکنش کند. از نظر فنی، نفت سبک ایران (با API بالای ۳۵) برای پالایشگاه‌های آسیایی که دنبال خوراک کم‌گوگرد هستند، جذابیت خاصی دارد.

تنش ژئوپلیتیکی کنترل‌شده

نفت و سیاست همیشه دست در دست هم داشته‌اند. افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در خلیج فارس، حتی اگر نمایشی باشد، می‌تواند قیمت‌ها را بالا ببرد. در سال ۲۰۱۹، وقتی حملاتی به نفتکش‌ها در تنگه هرمز نسبت داده شد، قیمت نفت برنت ظرف چند روز ۱۰ درصد جهش کرد. ایران می‌تواند با مانور‌های نظامی محدود یا تهدید‌های لفظی، بازار را عصبی کند و بدون درگیری واقعی، قیمت‌ها را بالا ببرد. اما این شمشیر دو لبه است؛ اگر از کنترل خارج شود، تحریم‌ها تشدید می‌شوند.

از منظر فنی، تنگه هرمز روزانه ۲۱ میلیون بشکه نفت جابه‌جا می‌کند—یک‌چهارم تجارت جهانی. بستن موقت یا حتی تهدید به بستن آن، عرضه را مختل نمی‌کند، اما روان بازار را به هم می‌ریزد و قیمت‌ها را صعودی می‌کند.

تواند با سرمایه‌گذاری فوری در پالایشگاه‌ها، نفت سنگین (با API زیر ۳۰) را به محصولات باارزش‌تر مثل بنزین یا گازوئیل تبدیل کند که تقاضای جهانی بیشتری دارند. در دهه ۱۹۹۰، ونزوئلا با همین روش، درآمدش را از نفت سنگین افزایش داد. پالایشگاه ستاره خلیج فارس، که روزانه ۳۶۰ هزار بشکه نفت خام را به بنزین یورو-۵ تبدیل می‌کند، نمونه موفقی است. گسترش این مدل، هم قیمت مؤثر فروش را بالا می‌برد و هم وابستگی به صادرات خام را کم می‌کند.

حال تصمیم با مسئولان و تصمیم گیران کشور است که سیاست وقت کشی فعلی را ادامه دهند یا تصمیمات جدید و فوری؟! آیا برای دستگاه دیپلماسی ایران، افزایش فوری قیمت نفت یک ضرورت فوری تشخیص داده می‌شود؟

نظر شما چیست؟ ایران میتواند از نفت به عنوان سلاخی استراتژیک و بازدارنده برای حفظ امنیت ملی خود استفاده کند یا خیر؟