نوشتنم از فلسطین دغدغه شخصی است نه تلاش برای ساختن موقعیت و امتیاز ادبی
به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، بنا بود سال ۱۴۰۲ در نمایشگاه کتاب فرانکفورت برای عدنیه شبلی نویسنده فلسطینی مراسم بزرگداشتی برگزار شود که لغو شد و در پی آن، بیش از ۶۰۰ نویسنده و ناشر بین‌المللی تصمیم انجمن ادبی «لیت‌پروم» برای لغو بزرگداشت را محکوم کردند. در این نامه که به امضای چهره‌هایی چون آنی ارنو برنده نوبل، اولگا توکارچوک برنده نوبل، آن انرایت، کامیلا شمسی، هشام مطر، راوی هیج، لیلا ابولیلا، ریچارد فلاناگان، والاس شاون، کالم توییبین، ایلین مایلس، هری کونسرو، سافیر، راشل کوشنر و صدها نویسنده دیگر و نیز ده‌ها ویراستار، نمایشگاه کتاب و ناشر جهانی رسیده، آمده است: در حالی که کتاب «نکته جزئی» شبلی توسط دو روزنامه‌نگار و ویراستار ادبی آلمانی یهودستیزانه خوانده شده تا به آن انگ بچسبانند، دیگر منتقدان جدی ادبی به وضوح این موضوع را در مطبوعات آلمان و دیگر نشریات ادبی کاملاً رد کرده‌اند. این کتاب رویدادهای مستند مربوط به تجاوز به یک دختر بادیه‌نشین در سال ۱۹۴۹ توسط یک واحد ارتش رژیم صهیونیستی را دستمایه خود قرار داده است.
ترجمه انگلیسی «نکته جزئی» سال ۲۰۱۷ منتشر شد و سه سال بعد نامزد دریافت جایزه ملی کتاب در آمریکا و جایزه بین‌المللی بوکر شد. پس از انتشار ترجمه آلمانی آن در سال ۲۰۲۲ نیز جایزه ادبی ۲۰۲۳ آلمان (لیبراتور پرایس) که جایزه سالانه‌ای است که به بهترین آثار نویسندگان زن از سراسر آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین اهدا می‌شود، را دریافت کرد. این جایزه هر سال در نمایشگاه کتاب فرانکفورت به برنده آن اهدا می‌شود.
این‌رمان دو ترجمه مهم در ایران دارد که یکی سال ۱۴۰۳ توسط انتشارات ققنوس و دیگری با عنوان «برداشت دوم» توسط نشر هرمس منتشر شده است. از این‌کتاب دو ترجمه دیگر هم عرضه شده است. «حس» هم دیگر رمان شبلی است که ترجمه‌اش در بازار نشر کشور عرضه شده است.
عدنیه شلبی که طی سال‌های اخیر مقیم آلمان است، در لندن تحصیل کرده و مدتی استاد مهمان دانشکده فلسفه و مطالعات فرهنگی دانشگاه بیرزیت فلسطین بوده است. او ۳ رمان عربی و کتاب غیرداستانی دارد و ۲ بار برنده جایزه نویسنده جوان موسسه عبدالمحسن القطان شده است. «نکته جزئی» این‌نویسنده سال ۲۰۲۳ برنده جایزه بنیاد ادبی «لیت پروم» آلمان شد. این‌داستان براساس ماجرایی واقعی نوشته شده و روایتش مربوط به دو زمان گذشته و حال است. بخش اول و در واقع زمان اول این‌رمان، مربوط به تابستان ۱۹۴۹ یعنی یک‌سال پس از روز نکبت و اشغال فلسطین توسط اسرائیل جریان دارد که موجب تبعید بیش از ۷۰۰ هزار فلسطینی و تشکیل دولت جعلی اسرائیل شد؛ روزی که صهیونیست‌ها آن را روز استقلال می‌نامند. بخش دوم هم مربوط به فعالیت‌های دختر جوان فلسطینی است که در پی کشف ماجرای مربوط به بخش اول است.
شلبی به‌تازگی گفتگویی با میریلیا یوچائو نویسنده استرالیایی داشته که در مجله ادبی BOMB چاپ شد. ترجمه‌اش نیز به‌تازگی به‌قلم مهتاب خسروشاهی در شماره ۱۸۹ ماهنامه آزما ویژه فروردین ۱۴۰۴ منتشر شد و در حال حاضر در پیشخان مطبوعات کشور عرضه می‌شود.
در بخشی از این‌گفتگو آمده است:
* در کتاب «جزئیات ناچیز» هم دختر داستان با واقعیت‌های رقیب، مبارزه می‌کند. بین فلسطین و اسرائیل بارها رانندگی می‌کند؛ بارها چندین نقشه را بررسی می‌کند و هیچ رد پایی از روستاهای فلسطین در نقشه‌های تهیه‌شده پیش از سال ۱۹۴۸ میلادی پیدا نمی‌کند ...
پاک‌کردن یک‌زبان از روی نقشه جغرافیا، اولین‌قدم برای خیانت به زبان است. پاک‌کردن فلسطین از روی نقشه، هنوز هم ادامه دارد. مردم فلسطین از سن کم، عادت به این‌نوع خوانش از زندگی خودشان دارند؛ به این‌طور حذف‌شدن. این نخستین مساله‌ای است که از ابتدای نوشتن داستان به آن توجه داشتم؛ تکرار حذف و نادید‌ه‌گرفته‌شدن از کودکی و در نسل‌های مختلف ... چیزی که در دختر داستان هم می‌بینید.
* در واقع نوشتن از فلسطین پاسخ به این‌پرسش است که آیا «خشونت یک‌زمینه انسان‌شناختی دارد؟» این را رد یا تایید می‌کنید؟ از سوی دیگر، اگر از شما بخواهند به‌عنوان «نمایند» مردم فلسطین بنویسید، چه‌طور می‌توانید استقلال هنری خود را حفظ کنید؟ این‌نگاه، این‌اتفاق در آلمان – کشوری که اکنون زندگی می‌کنید- با فلسطین وطن شما متفاوت است؟
هیچ‌وقت از من خواسته نشده که نماینده مردم فلسطین – در نوشته‌هایم – باشم. چون ممکن است من در نوشته‌های خودم هم الکن بوده و نماینده خوبی برای این‌منظور نباشم. برای من مهم نیست که در آلمان یا دیگر نقاط دنیا درباره کشورم چه‌طور فکر می‌کنند. از سوی دیگر «پرداختن به موضوع فلسطین» در حال حاضر شاید یک‌موقعیت امتیازی برای دیگران باشد؛ اما برای من این‌طور نیست. این چیزی نیست که بخواهم با آن درگیر شده و با نوشتن از فلسطین، امتیازی کسب کنم. برای من فلسطین یک‌دغدغه شخصی است نه یک‌امتیاز یا یک‌موقعیت ادبی. ادبیات من، ادبیات فلسطین نیست؛ ادبیاتی است برای پرداختن به بی‌عدالتی در داخل و خارج از فلسطین. هرکسی نگران این باشد که چه‌طور بعضی از انسان‌ها از بدو تولدشان از رفتار انسانی محروم می‌شوند، مطمئنا می‌توانند راهکارهایی برای درمان این‌درد بیابند.
البته که هستند افرادی که این‌درد را می‌بینند و نمی‌بینند. برده‌داری، استعمار و هولوکاست و ... رفتارهایی هستند که اتفاق افتادند اما عده‌ای از مردم هم روی این‌رفتارها چشم بستند. من نگران کسانی هستم که در رنج هستند. چون در این‌شرایط، مردم به هم توجه می‌کنند و افراد بالادستی یا ممتاز برای این‌طور مسایل جان و موقعیت خود را به خطر نمی‌اندازند. حتی در جمع حیوانات، وقتی بزی برای ذبح برده می‌شود، بقیه بزها متوجه می‌شوند؛ اما انسان‌ها متوجه این‌کشتار نمی‌شوند؟ بنابراین اگر انسان‌ها به انسان‌ها توجه نکنند؛ من حق دارم که به بزها اعتماد کنم و از همه‌چیز با آنها صحبت کنم!
سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.