کارشناسان معتقدند برای رفع مشکل آلودگی هوا و ترافیک پایتخت تنها روشهای سلبی همچون اعمال محدودیتهای ترافیکی به تنهایی نمی‌تواند راهگشای چنین معضلاتی باشد بلکه ابتدا باید با روشهای ایجابی بستر لازم را برای تغییر الگوی استفاده از حمل و نقل عمومی فراهم کرد.
به گزارش خبرنگار مهر، هر سال با سرد شدن و وارونگی دما نفس گرفته شهر تنگ تر می‌شود، تا جایی که شهر و شهروندان چند روزی به تعطیلات اجباری می‌روند. در این میان مسئولانی که در طی سال کمتر دغدغه آلودگی هوا داشته‌اند، به یکباره مدعی العموم می‌شوند و انگشت اتهامشان را به سوی یکدیگر نشانه می‌روند تا کم کاری‌های خود را پنهان کنند و نشان دهند که سلامتی مردم دل مشغولی اصلیشان است. اما به محض اینکه یک بارش باران یا برف کمی نفس گرفته شهر را باز می‌کند، همه چیز به حالت قبل باز می‌گردد و انگار همه فراموش می‌کنند که آسمان باید آبی باشد ولی در شهر ما همیشه خاکستری است!
امسال هم رکورد روزهایی که آلودگی هوا بیش از حد مجاز و در وضعیت هشدار و اضطرار بود، شکسته شد و تهرانی‌ها بیش از 50 روز هوایی را تنفس کردند که هر ذره اش مخل حیات بود و سلامتی آنها را با خطرات جدی مواجه می‌کرد. در این میان برای کاهش آلودگی هوا اقدامات زود بازده‌ای صورت گرفت تا حداقل نفس‌های کمی راحت تر بالا بیاید. از اقداماتی مانند پاشیدن آب برسر شهر و شهروندان گرفته که بسیاری از کارشناسان آن را شوخی و سرگرمی خواندند، تا زوج و فرد کردن تردد خودروها که ظاهرا بیش از سایر اقدامات اثر گذار بود.
در هر صورت روزهای آلوده امسال هم پشت سر گذاشته شد. در این میان شهروندان انتظار داشتند، مسئولانی که در آن روزها فریادشان به آسمان رفته بود، حداقل اقدامات اساسی و زیربنایی ای را برای کاهش آلودگی هوا آغاز کنند که متاسفانه این گونه نشد و به جای اینکه شاهد اختصاص اعتبارات ویژه برای توسعه حمل و نقل عمومی، خروج خودروهای فرسوده از شهر، ارتقای کیفیت سوخت مصرفی و خودروهای تولید داخل باشیم شاهد آن بودیم که بحث دائمی شدن طرح زوج و فرد در تمام سال و در کل شهر مطرح شد. طرحی که جز طرح‌های سلبی محسوب می‌شود و به تنهایی نمی‌تواند راهگشای حل معضل ترافیک و آلودگی هوا باشد.
اجرای طرح زوج و فرد بدون فراهم ساختن زیر ساختها، اجحاف به شهروندان استبا مطرح شدن بحث اجرای طرح زوج و فرد در تمام طول سال، اختلاف نظرهایی بین مسئولان به وجود آمد. برخی مسئولان بر اجرای این طرح نظر مثبت داشتند و معتقد بودند که این طرح می‌توانند سبب تغییر الگوی استفاده مردم از حمل و نقل عمومی شود و میزان استفاده از خودروی شخصی را کاهش دهد. مدیریت شهری اجرای این طرح را مستلزم فراهم شدن برخی امکانات و تسهیلات و همچنین کار کارشناسی دقیق و سنجیده دانست تا مردم با مشکل مواجه نشوند و برخی دیگر از کارشناسان و مسئولان نیز معتقدند که روشهای سلبی به تنهایی نمی‌تواند راهگشای چنین معضلاتی باشد و باید ابتدا با روشهای ایجابی بستر لازم را برای تغییر الگوی استفاده از حمل و نقل عمومی فراهم کرد. در چنین شرایطی شهروندان از مسئولان انتظار دارند که مزایا و مشکلات به طور کامل بررسی و مشخص شود اگر قرار است مردم یک روز در میان خودروی شخصی شان را از خانه خارج کنند، در روزهایی که خودرویشان مجاز به تردد در شهر نیست، چه وسیله نقلیه مناسبی در اختیارشان قرار می‌گیرد و آیا شبکه حمل و نقل عمومی موجود جوابگوی نیازهای جدید هست؟
شهرام جباری زادگان کارشناس ترافیک در این باره می‌گوید: به جای اجرای اقدامات سلبی و طرح‌هایی که موجب تضییع حقوق بخشی از شهروندان می‌شود که در مورد طرح زوج و فرد تمام شهروندان دارای خودرو شخصی را شامل می‌شود؛ چرا که نیمی از آنها مجبورند روزهای زوج خودرو خود را بیرون نیاورند و نیمی از آنها روزهای فرد، اقدامات ایجابی و طرح‌هایی که موجب تشویق شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه عمومی می‌شود می‌بایست در دستور کار مسئولان اجرایی قرار گیرد. زیرا مادامی که امکانات حمل و نقل عمومی به نحوی نباشد که مردم با اطمینان خاطر و در کوتاهترین زمان ممکن به مقصد برسند، اجرای اقدامات بازدارنده مانند زوج و فرد چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
به اعتقاد وی، در حال حاضر، در تهران به دلیل محدودیت‌هایی که در توسعه حمل و نقل عمومی وجود دارد این امکان فراهم نیست در حالیکه اجرای هر طرح بستر خاص خود را نیاز دارد و به نظر می‌رسد اجرای طرح‌های محدود کننده‌ای مانند زوج و فرد بدون اینکه زیر ساختهای آن مانند شبکه کامل حمل و نقل عمومی فراهم باشد، اجحاف مساوی به شهروندان است.
ایجاد حمل و نقل عمومی مناسب؛ کاهش تمایل استفاده از خودرو شخصیاگر روشهای سلبی به درستی ، درجای خود و پس از فراهم ساختن زیر ساختهای لازم و به موازات روشهای ایجابی اجرا شود می‌تواند مثمر ثمر قرار گیرد اما به تنهایی این روشها پاسخ گو نیستند. اجرای طرح زوج و فرد هم در شرایط کنونی شاید بتواند بر سیستمی مانند تاکسیرانی که با ازدحام مسافر روبرو نیست و وسیله نقلیه نیمه عمومی محسوب می‌شود، تاثیرات مثبت داشته باشد، اما در مترو و اتوبوسرانی که با حجم انبوه مسافران روبرو هستیم و همچین اکنون که در پی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها تعداد مسافران بیشتر شده اعمال محدودیت تردد خودروهای شخصی فشار غیر قابل تحملی را بر مترو و اتوبوسرانی وارد می‌کند و سبب کاهش سطح خدمات رسانی به شهروندان می‌شود.
مدیر عامل سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران در مورد تاثیرات این طرح بر خدمات رسانی تاکسی‌ها می‌گوید: اجرای طرح زوج و فرد به ویژه به صورت فراگیر، سرعت حرکت تاکسی‌ها در معابر شهری را تا 20 درصد افزایش می‌دهد و در نتیجه میزان جا به جایی مسافران افزایش پیدا کرده و زمان سفر شهروندان به علت افزایش سرعت تاکسی‌ها کاهش می‌یابد.
وی می‌افزاید: علاوه بر این مسافت طی شده روزانه توسط تاکسی‌ها افزایش خواهد یافت، به گونه‌ای که به طور مثال اگر هر تاکسی روزانه با مصرف 40 لیتر سوخت 200 کیلومتر مسافت را طی می‌کرد با اجرای این طرح و مصرف همین میزان سوخت قادر خواهد بود، 230 تا 250 کیلومتر را طی کند. اما شرایط برای مترو و اتوبوس رانی در حال حاضر متفاوت است و اجرای چنین طرح‌هایی بودن فراهم ساختن زیر ساختهای لازم ، فشار مضاعفی را به حمل و نقل عمومی وارد می‌کند.
برای اینکه طرح‌های سلبی مانند زوج و فرد کردن تردد خودروها ثمر بخش باشد و سبب تضییع حقوق شهروندان نشود، باید شرایطی را فراهم سازیم که ناوگان حمل و نقل عمومی یعنی مترو و اتوبوسرانی تکمیل شده و قادر به پاسخگویی نیاز تمام شهروندان باشند. در چنین شرایطی اگر شهروندان بتوانند سفرهایی راحت، ایمن، سریع تر و ارزان تر را با مترو و اتوبوس داشته باشند، خود ترجیح خواهد داد که به جای خستگی رانندگی و ساعتها معطل ماندن در ترافیک از حمل و نقل عمومی استفاده کنند و اجرای طرح‌های سلبی را هم اجحاف در حق خود نمی‌دانند.
راهکار حل معضل آلودگی هوا؛ توسعه حمل و نقل عمومی با محوریت مترودر این شرایط شاید بهتر باشد که مسئولان به جای تحمیل تمام سختی‌ها به مردم و پاک کردن صورت مساله، با شناسایی عوامل اصلی آلودگی هوا و اجرای راهکارهای اصلی مشکل ترافیک ، آلودگی هوا و صدا را به صورت ریشه‌ای حل کنند نه اینکه گاه گاه برای فراموشی درد این معضلات مسکن‌های مقطعی تجویز کنند.
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در مورد عوامل اصلی معضل آلودگی هوا و راهکارهای مناسب برای حل این معضل به خبرنگار مهر گفت: پدیده اینورژن یا وراونگی دما مشکلی است که هرساله معمولا با سرد شدن هوا با آن مواجه می‌شویم . متاسفانه ما معمولا در این ایام با اقدامات دفعی و مقطعی تنها تلاش می‌کنیم در لحظه، کمی از میزان و شدت مشکل آلودگی هوا کم کنیم اما این راهکارها ، مسکن‌های مقطعی هستند و اصل درد و مشکل را از بین نمی‌برند. ما باید در طی سال راهکارهای اصلی حل معضل آلودگی هوا را اجرایی کنیم تا اصلا با چنین شرایطی مواجه نشویم.
به گفته وی عوامل زیادی در آلودگی هوای شهر دخیل هستند اما از مهمترین آنها می‌توانیم به کیفیت پایین سوخت، کیفیت پایین خودروها و همچنین تردد خودروهای فرسوده در شهر اشاره کرد.
به اعتقاد معاون شهرداری تهران برای رفع این معضل باید توسعه حمل و نقل عمومی با محوریت مترو در اولویت قرار گیرد و پس از آن نیز به ارتقای کیفیت خودروها و سوخت توجه شود. همچنین تمام خودروهای فرسوده از رده خارج شوند، صنایع آلاینده کننده هوا از تهران و حریم اطراف شهر دور شوند و...
شاید بد نباشد مسئولان از خود بپرسند، در شرایطی که هنوز خودروهایی با تکنولوژی دهه 60 و 70 در شهر تهران تردد دارند، موتورسیکلت‌های موجود در سطح شهر از استاندارد و کیفیت لازم برخوردار نیستند، کیفیت سوخت مطلوب و استاندارد نیست، اعتبارات مصوب و قانونی حمل و نقل عمومی به طور کامل و به موقع پرداخت نمی‌شود، روند خروج خودروی‌های فرسوده بسیار کند است و... اعمال طرحی مانند زوج و فرد تا چه‌اندازه می‌تواند راهگشا باشد؟
