در اولین روزهای سال‌جاری میلادی، مقامات عراقی خبر از برگزاری چهارمین دور مناقصات نفتی دادند، تاکنون دو مناقصه نفتی و یک مناقصه گازی در این کشور برگزار شده است. مناقصات بزرگ نفتی شیوه عراقی‌ها برای توسعه سریع صنعت نفت در این کشور به شمار می‌روند. آنگونه که اللعیبی، وزیر نفت عراق اعلام کرده مناقصه جدید برای اکتشاف 12 بلوک گازی برگزار می‌شود.
به گزارش «جهان صنعت»، نخستین دور مناقصه برای سه میدان زبیر، قرنه غربی فاز یک و رمیله با مجموع ذخایر 30 میلیارد بشکه برگزار شد. قرار است این سه میدان در مجموع 9/4 میلیون بشکه به تولید نفت عراق اضافه کنند. در دومین دور، توسعه‌هفت میدان با مجموع ذخایر 7/62 میلیارد بشکه برای افزایش تولید به میزان 6/9 میلیون بشکه واگذار شد. سومین دور نیز مرتبط با توسعه سه میدان گازی با مجموع ذخایر 300 میلیارد متر‌مکعب و تولید 820 میلیون فوت مکعب گاز طبیعی بود.
چند نکته در مورد مناقصات یادشده مورد توجه است؛ نخست آنکه اغلب شرکتهای بزرگ نفتی جهان در این مناقصات حضور دارند. علاوه بر شرکت‌هایی همچون اکسون‌موبیل، شل، توتال و بی‌پی، شرکتهای شرقی همچون پتروناس، شرکت نفت چین و گازپروم نیز در این میادین حضور دارند البته حضور این تعداد از شرکتهای خارجی صرفا به دلیل ظرفیت‌های نفتی موجود در این کشور نیست بلکه تغییرات سیاسی عراق و تدابیر مسوولان نفت این کشور را باید دارای سهم عمده‌تری دانست.
همان‌طور که در نمودار مشخص است، در سه مناقصه نخست در مجموع 18 شرکت برنده شده‌اند. بنا به گفته یکی از کارشناسان، در دو دور نخست مناقصات نفتی در مجموع 77 شرکت خارجی شرکت کرده‌اند که بسیار کم‌نظیر به شمار می‌رود. متاسفانه با وجود حضور شرکتهای چندملیتی غربی و شرقی، همسایه‌های عراق از جمله کویت و ترکیه و حتی شرکت سونانگول از آنگولا، شرکتهای ایرانی هنوز نتوانسته‌اند در مناقصات بزرگ بازار نفت عراق مشارکت کنند.
6 سال تا رتبه نخست
به نظر می‌رسد تلاش عراق صرفا به منظور بازسازی این کشور و افزایش درآمدهای نفتی نیست. چنانکه در اظهارات مقامات عراقی بارها اشاره شده، این کشور درصدد دستیابی به تولید نفت 12 میلیون بشکه در روز تا شش سال آینده است.
هم‌اکنون بالاترین میزان تولید نفت مربوط به روسیه و عربستان با حدود 10 میلیون بشکه در روز است و این به آن معنی است که عراق با میزان تولید یادشده، تبدیل به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان خواهد شد. بر اساس آخرین گزارش جهانی ماهانه نفت که توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر شده است، عراق در ماه اکتبر نهمین تولیدکننده نفت جهان بوده است این در حالی است که هم‌اکنون نیز چنانچه آمارهای اعلام شده مبنی بر تولید 7/2 میلیون بشکه در روز را مبنا بگیریم، جایگاه عراق در این فهرست به ششم ارتقا می‌یابد. با اخبار منتشر شده مبنی بر افزایش تولید نفت این کشور به سه میلیون بشکه در سال‌جاری، قطعا این جایگاه تثبیت خواهد شد.
دیگر آنکه با توجه به بالا نبودن مصرف داخلی نفت عراق، این کشور همزمان با افزایش تولید، بزرگ‌ترین صادر‌کننده جهان نیز خواهد بود. هم‌اکنون اغلب کشورهایی که تولیدی بیشتر از عراق دارند، مصرف‌کننده بزرگ نفت هستند یا همچون ایالات متحده و چین، خود در زمره واردکنندگان به شمار می‌آیند. از سوی دیگر بجز سه کشور آمریکا، عربستان و روسیه، بقیه کشورها تولیدی کمتر از 5/4 میلیون بشکه در روز دارند که با رشد فعلی، عراق به سرعت آنها را پشت سر خواهد گذاشت بنابراین دستیابی به عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان برای عراق به هیچ‌وجه دور از دسترس نخواهد بود.
عراق همزمان در پی افزایش میزان ذخایر نفت خود نیزاست. ذخایر فعلی نفت عراق حدود 115 میلیارد بشکه است. گفته می‌شود اغلب اطلاعات مربوط به ذخایر نفتی عراق مبتنی بر لرزه‌نگاری دوبعدی مربوط به چند دهه قبل است بنابراین احتمالا تا حدود یکصد میلیارد بشکه نفت دیگر در جنوب و غرب عراق وجود دارد. در صورت اثبات حتی نیمی از این میزان و بر اساس آخرین گزارش آماری سالانه اوپک، این کشور بالاتر از ایران و بعد از عربستان و ونزوئلا سومین دارنده ذخایر نفت اوپک لقب خواهد گرفت.
البته آمار ذخایر نفتی همواره مورد مناقشه بوده است چنانکه برای مثال، همواره تناقضاتی در آمار منتشر شده از سوی اوپک و اداره اطلاعات انرژی آمریکا به چشم می‌خورد. این مساله در سال‌های اخیر به ویژه در مورد ذخایر نفت سنگین ونزوئلا و نیز ماسه‌های نفتی (بیتومن) در کانادا مورد توجه بوده است و از آنجا که برداشت از این ذخایر به طور عادی مقرون به صرفه نیست، معمولا در آمارها محسوب نمی‌شوند.
فرصت حضور ایرانی هابدون شک حضور در مناقصاتی از این دست و رقابت با شرکتهای معظم نفتی توان اجرایی زیادی می‌طلبد‌اما شاید بتوان انتظار داشت در بخش‌هایی از قبیل خدمات جانبی حفاری شاهد حضور شرکتهای ایرانی نیز باشیم.
هر‌چند به نظر می‌رسد با توجه به اولویت حضور در ایران و اینکه حتی در مواردی همچون میدان آزادگان قرارداد با شرکتهای غیرایرانی منعقد می‌شود، نباید چندان منتظر حضور چشمگیر شرکتهای ایرانی در بازار نفت عراق بود.
باید توجه داشت در اغلب موارد شرکتهای برنده مناقصه خود عهده‌دار تمامی مراحل توسعه میدان نیستند و مراحل مختلف توسعه از مطالعات اولیه مخزن تا بهره‌برداری و تکمیل چاه به شرکتهای متعدد و اغلب بومی سپرده می‌شود بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد به تدریج بر تعداد شرکتهای منطقه‌ای حاضر در عراق افزوده شود. در این میان بدون شک جای شرکتهای ایرانی خالی خواهد بود.
از اثار مدیریت جهانی است 
