توفان بي‌مهري عليه بادگيرهاي تاريخي يزد
بادگيرها بخشي از بناها و فضاهاي مسكوني شهر يزد در گذشته بوده‌اند كه به عنوان طبيعي‌ترين روش تهويه، برحسب سرعت و جهت باد در خانه‌هاي قديمي يا در محراب مساجد و آب‌انبارهاي يزد طراحي و ساخته مي‌شدند. از بادگيرهاي باغ دولت‌آباد، آب‌انبار كليميان، آب‌انبار شش بادگيري، هفت بادگيري عصر‌آباد و حسين‌آباد، مي‌توان به عنوان شاخص‌ترين بادگيرهاي يزد نام برد.اما متاسفانه برخي از اين بادگيرها در حال حاضر تخريب و برخي نيز در معرض آسيب قرار گرفته‌اند.
نماينده ميبد و تفت در مجلس شوراي اسلامي درباره بادگيرهاي يزد مي‌گويد: شهر يزد را با بادگيرهايش مي‌شناسند بادگير بخش مهمي از هويت و نماد اين شهر بوده و لازم است براي اين نماد معماري ايراني در يزد يك پرونده كامل و جامع تشكيل شود.سيدجلال يحيي‌زاده با بيان اين كه استان يزد در كل حدود 1500 هكتار بناي تاريخي را در خود جاي داده است، يادآور مي‌شود: اين استان از 11 شهرستان تشكيل شده است و شهر يزد به تنهايي، حدود 700 هزار هكتار و شهر ميبد با وسعت نصف شهرستان يزد، حدود 630 هزار هكتار بافت تاريخي دارد.
عضو كميسيون فرهنگي مجلس با اشاره به مشكلات به وجود آمده در بافت‌هاي تاريخي به علت فرسودگي و عدم رسيدگي و با بيان اين‌كه يكي از بزرگ‌ترين خطرات اين بناهاي تاريخي، ريزش ديوار‌ها و بادگيرها در كوچه و خيابان روي مردم است، تصريح مي‌كند: متاسفانه سازمان ميراث فرهنگي استان چند سالي است كه دچار حاشيه شده است و مسوولان اين اداره با همه شعار‌هايي كه مي‌دهند و با وجود همه اعتباراتي كه دريافت كرده‌اند، هيچ اقدام موثري براي مرمت بناهاي تاريخي انجام نداده‌اند.
وي با انتقاد از فقدان ساماندهي مناسب در سازمان ميراث فرهنگي و با بيان اين كه سازمان ميراث فرهنگي به هيچ يك از وظايف محوله خود عمل نمي‌كند و در سال‌هاي اخير نه‌تنها كاري براي مرمت بناها انجام نداده، بلكه بيشتر مانع مرمت بناهاي تاريخي شده است، مي‌افزايد: سازمان ميراث فرهنگي يزد نه بناهاي تاريخي را مي‌خرد و كار تملكي انجام مي‌دهد و نه تسهيلاتي به صاحبان بناهاي تاريخي مي‌دهد تا زير نظر خود سازمان كار مرمت را انجام دهند.
تهيه طرح و ضوابط لازم
رئيس شوراي شهر يزد نيز با اشاره به اين‌كه شهر يزد با بادگيرهاي تاريخي‌اش شناخته مي‌شود، اظهار مي‌كند: استواري و نماد يزد به بادگير است، بنابراين تك‌تك شهروندان و مسوولان موظف هستند تا از نمادهاي تاريخي يزد كه داراي طراوت روحي و معنوي است، مراقبت كنند.
حجت‌الاسلام حميدرضا مطهريان در پاسخ به اين سوال كه بيشتر بادگيرهاي اين شهر در معرض تخريب قرار گرفته‌اند، مي‌گويد: اين مساله متوجه شهرداري يا ميراث نيست، چراكه اكثر بادگيرها در اختيار مالكان خصوصي و شهروندان يزدي است.وي معتقد است: براي استواري و ماندگار بودن بادگيرها بايد طرح و ضوابطي تهيه و آماده شود تا به مرور زمان آسيبي به بادگيرهاي يزد وارد نشود.رئيس شوراي شهر يزد مي‌افزايد: در صورتي كه بودجه‌اي براي خريداري خانه‌هايي كه داراي بادگيرهاي تاريخي هستند، در نظر گرفته شود، اين نمادهاي تاريخي يزد بيشتر حفظ و احيا خواهند شد.فرماندار يزد با بيان اين مساله كه بادگير به عنوان يك نماد معماري امروزي در بافت‌هاي خشتي دنيا مطرح است، اظهار مي‌كند: يكي از دلايلي كه سازمان يونسكو، يزد را به عنوان دومين شهر خشتي در جهان معرفي كرده، بادگيرهاي زيبا در اين استان است.عزيزالله سيفي كه پيش از اين، رياست سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد را به عهده داشته است، مي‌گويد: در چند سال اخير، تعداد زيادي از بادگيرهاي استان يزد مرمت و بازسازي شده است؛ به طوري كه اگر از بالا به شهر يزد نگاه شود، متوجه مرمت و زيبايي بادگيرها خواهيم شد.البته اين مقام مسوول تاكيد مي‌كند همچنان تعداد قابل توجهي از بادگيرهاي شهر يزد در معرض تخريب هستند.سيفي اظهار مي‌كند: براي مرمت و بازسازي بادگيرهاي يزد كه نماد زيبايي به شمار مي‌روند، نياز به تامين اعتبار و تعامل دستگاه‌هاي اجرايي و از همه مهم‌تر شهروندان استان يزد است.
بادگيرها؛ نمايانگر تشخص و منزلت اجتماعي
بهرام رضايي، رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد نيز با اشاره به اين كه وضعيت بادگيرهاي يزد بحراني نيست و همواره مورد مرمت و بازسازي قرار مي‌گيرد، مي‌گويد: بادگيرهاي يزد در عين زيبايي بخشيدن به معماري يزدي، نقش تاثيرگذاري در مقابله با اقليم گرم و خشك اين منطقه به عهده داشته است.
وي مي‌افزايد: در گذشته بادگيرها در يزد نمايانگر تشخص و منزلت اجتماعي صاحبان آنها بوده و اين موضوع از طريق ارتفاع و نوع تزئينات آنها مشخص است.اما فرسودگي و عدم مرمت تنها مشكل بادگيرهاي يزد نيست، چراكه از نظر زيبايي‌شناختي نيز توجهي به اين بناهاي تاريخي نمي‌شود.
به عنوان نمونه، منظر تنها آب‌انبار شش بادگير يزد كه 180 سال پيش در زمان قاجار ساخته شده و با شماره 1600 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده، به دليل نصب داربست در فضاي بين در ورودي آب انبار تا گنبد مخدوش شده است.
آب‌انبار شش بادگير يزد به دليل داشتن 6 بادگير به اين نام معروف شده و هر 6 بادگير آن با توجه به شرايط اقليمي و جهت باد در منطقه به شكل هشت‌وجهي ساخته شده‌اند.
ارتفاع مخزن، ارتفاع بادگيرها، معماري زيباي آنها، مصالح به كار رفته و تزئينات آجرچيني در ورودي آن از ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين آب‌انبار است.
اما اكنون چند سالي است كه فضاي بين در ورودي تا گنبد و بادگيرهاي اين آب‌انبار تاريخي براي برپايي چادر حسينيه استفاده مي‌شود. به همين دليل داربست‌هاي آهني سبز رنگي همواره براي نصب اين چادرها برپاست كه ديد بادگيرها را براي گردشگران نازيبا كرده است.
آب‌انبار شش بادگير كه از مشهورترين و زيباترين آب‌انبارهاي يزد به شمار مي‌رود، در سال 1379 هجري قمري به همت حاجي حسين ميرالله ساخته شد. پس از آن، فردي به نام ولي‌الله بهشتيان اين آب‌انبار را براي استفاده مردم از محل قناتي در يزد پرآب مي‌كرد.
او 20 سال پيش از دنيا رفت. مردم ساكن بافت تاريخي يزد تا 10 سال، پيش از اين آب‌انبار كه روزگاري بالغ بر 2 هزار مترمكعب گنجايش داشته، استفاده مي‌كردند.
تخريب سال گذشته بادگير و عمارت تاريخي خانه اميني در شهرستان تفت را هم مي‌توان نمونه ديگري از بي‌مهري به اين بناهاي تاريخي دانست.
اين خانه خشتي در دوره قاجاريه بنا شده و در محدوده بافت تاريخي باغ‌شهر تفت قرار دارد. مالك اين خانه تاريخي پس از انجام مرمت بادگير خانه و بدون هماهنگي با سازمان ميراث فرهنگي، اقدام به تخريب بادگير و عمارت مذكور كرد.
اين در حالي است كه بنا بر اعلام سازمان ميراث فرهنگي استان يزد، هرگونه تخريب بناي قديمي كه بدون مجوز از ميراث فرهنگي صورت بگيرد، جرم محسوب مي‌شود و پيگرد قانوني دارد.
منبع: جام جم
