حماسه ای بزرگ و جاودانه که قلب امام(ره) را شاد کرد

سرویس دفاع مقدس ـ عملیات کربلای یک با نام مقدس علمدار کربلا، حضرت ابالفضل العباس (ع) گره خورده است، چرا که رمز آن عملیات یا ابالفضل العباس ادرکني بود. با درود بر حماسه آفرینان این پیروزی بزرگ، به مناسبت سالروز این عملیات که با کلام امام عزیزمان که «مهران را خدا آزاد کرد»، جاودانه شده است، نگاهی داریم به این حماسه بزرگ و افتخار آفرین.

به گزارش «تابناک»، عملیات والفجر 8 (فتح فاو) در بهمن 1364 تمامی ذهنیت و توان دشمن را به خود مشغول کرد. پس از فتح فاو، آنچه برای دشمن مهم بود و ارزش حیاتی داشت، بازپس گیری فاو، و یک پوشش هر چند موقت روی شکست های حاصله از نبرد والفجر 8 بود. از این روی، دشمن در چهارچوب استراتژی دفاع متحرک مبادرت به تعرضاتی کرد تا شاید جانی دوباره به ارتش عراق که متحمل آسیب های جدی شده بود، ببخشد.

در میان مناطقی که در چهارچوب استراتژی متحرک مورد تهاجم دشمن قرار گرفت، «مهران» مهمترین و برجسته ترین آنها به شمار می آمد. به همین دلیل، عراق تبلیغات بسیاری روی آن انجام می داد و از سوی صدام اشغال مهران در ازای اشغال فاو قرار داده شد و در مقابل، ضرورت آزادسازی مهران اجتناب ناپذیر بود.
 


در ادامه این استراتژي، ارتش عراق ساعت يک بامداد 27 /2/ 65، در منطقه مهران، دست به تهاجم زد و شهر و حومه آن و برخي از ارتفاعات منطقه را تصرف کرد. سپاه دوم عراق در منطقه مهران وارد عمل شد، لشکر 17 با تیپ 3 زرهی به همراه پنج تیپ پیاده از چند محور وارد عمل شدند و به دنبال این تحرک، عراق اقدام به تصرف مهران و اعلام کرد: «ایران فکر نکند، ما ضعیف هستیم! ما اعلام می کنیم، در همین حال، حاضر به عقب نشینی از مهران هستیم، در صورتی که ایران و عراق به مرزهای بین المللی عقب نشینی کنند، عقب نشینی از فاو در مقابل عقب نشینی از مهران خواهد بود، وگرنه مهران را در اشغال خود نگه می داریم».
 
پس از اشغال مهران، استحکامات و موانع متعددي توسط دشمن ايجاد شد. در محور شمالي (جاده ايلام ـ مهران و باغ کشاورزي) هفت رديف مين همراه با کانال و بيش از پنج رديف سيم خاردار رشته‌اي وجود داشت. در محور مياني (حد فاصل رودخانه گاوي و جاده دهلران ـ مهران) به لحاظ کوهستاني بودن منطقه، استحکامات نسبتاً ضعيف بود. در محور جنوبي (ارتفاعات قلاويزان) سنگرهاي کمين و در بعضي شيارها، يک رديف سيم خاردار و مين وجود داشت.

طرح عمليات:

تلاش اصلي بر انجام عمليات از محور ارتفاعات قلاويزان و يال‌هاي آن تا رودخانه گاوي در نظر گرفته و بر همين اساس، عمليات در سه مرحله به ترتيب زير طراحي شد:

ـ مرحله نخست؛ تأمين ارتفاعات قلاويزان ايران تا روستاي امام زاده سيد حسن.

ـ مرحله دوم؛ تأمين ارتفاعات جبل حمرين تا شيار ميگ سوخته و در امتداد آن، تأمين روستاهاي بهين، بهروزان و هرمزآباد.

ـ مرحله سوم؛ تصرف خاکريز عمليات والفجر 3، که روستاي فرخ آباد تا زير ارتفاعات 223 قلاويزان داشت و در نتيجه مهران در اين مرحله تأمين شد.


شرح عمليات:

مرحله نخست عمليات در ساعت 22:30 روز 9 /4/ 1365 با رمز يا اباالفضل العباس، ادرکني آغاز شد و نيروهاي خودي در بیشتر محورها خطوط دشمن را شکسته و تا پیش از روشنايي صبح، با نابودی انهدام بيش از ده گردان پياده عراق، اهداف مرحله اول و بخشی از مرحله دوم عمليات را به تصرف درآوردند.

ساعاتي بعد، دشمن با به کارگيري نيروهاي احتياط خود به محور امامزاده سيد حسن پاتک کرد که با مقابله قواي خودي خنثي شد. سپس، يگان‌هاي خودي با دیدن از هم گسيختگي نيروهاي دشمن، عمليات را ـ در همان روز نخست ـ بدون وقفه ادامه دادند.

در شب دوم، همه يگان‌هاي عمل کننده با پيشروي در باقي مانده محدوده مرحله دوم عمليات و تا پیش از روشنايي صبح، خط سراسري ـ از هرمزآباد تا شيار مگ سوخته ـ را کاملا تأمين و مقداري از محدوده مرحله سوم عمليات را نيز تأمين کردند.

از آغاز روز دوم (11 /4/ 1365) عمليات در کليه محورها ادامه يافت و نيروهاي رزمنده ضمن به اسارت درآوردن تعدادي از نيروهاي دشمن، به باغ کشاورزي وارد شدند و سپس نزدیک ساعت 12 اين روز نيز شهر مهران آزاد شد.

ساعت 6 صبح روز سوم، دو تيپ گارد رياست جمهوري به ارتفاع 210 پاتک کرد، پس از يک درگيري سخت ارتفاع مذکور را تصرف کرد. به همين خاطر، نيروهاي خودي مستقر در اين منطقه نزدیک دویست متر عقب آمدند. در ادامه عمليات، رزمندگان از محورهاي قلعه کهنه و فرخ آباد به طرف تپه‌هاي غلامي و پاسگاه دراجي حرکت کرده و با پاکسازي کامل منطقه، شمار بسیاری از نيروهاي دشمن را به اسارت درآوردند.

در جريان روز چهارم عمليات که از ساعت 24 روز 12 /4/ 1365 آغاز شد، با ورود قواي خودي به روستاي فيروز آباد، دشمن عقب نشيني و سپس، خاکريزي از فيروزآباد تا يال‌هاي ارتفاعات قلاويزان راه اندازی کردند. درگيري، همچنان در اطراف ارتفاعات 223 ادامه داشت و دشمن، فشار چشمگیری در نقاط گوناگون وارد کرده، تنها ارتفاعات فوق را در تصرف خود نگه داشته بود.

نزدیک ساعت 7 صبح روز چهارم (13 /4/ 1365) پاتک شديد دشمن روي ارتفاعات قلاويزان ـ به منظور تصرف قله 200 آغاز شد، ليکن با مقاومت و حملات پي در پي قواي خودي، اين پاتک شکست خورد.


در روز پنجم، ارتفاع 210 دوباره به تصرف نيروي خودي درآمد و در سحرگاه روز ششم نيز رزمندگان در مرحله پنجم عمليات با حمله به ارتفاع 223، ضمن تأمين اهداف تعيين شده، قرارگاه تاکتيکي لشکر 17 زرهي عراق را به تصرف درآوردند. در تاريخ 18 /4/ 1365، علاوه بر تصرف باقي مانده يال‌هاي غربي ارتفاع 223، قرارگاه تاکتيکي تيپ 24 مکانيزه عراق منهدم و فرمانده آن به همراه تعدادي ديگر اسير شد.

از آنجا که دشمن در برابر سرعت عمل نیروها غافلگیر شده بود، به شدت آسیب دید و تلفات زیادی را متحمل شد، به گونه ای که در بخش هایی از جاده به دلیل انبوه جنازه های دشمن، امکان رفت و آمد خودروها نبود؛ بنابراین، نیروها مجبور بودند وسیله نقلیه خود را به کنار جاده هدایت کنند. عوامل عمده در گیجی و سردرگمی دشمن، اساساً سرعت عمل همراه با غافلگیری بود؛ برای نمونه، پس از مدت زمانی اندک که عملیات آغاز شد، دو مقر تیپ دشمن (433 و 705 پیاده) سقوط کرد و فرماندهان آن کشته شدند.

نتایج و دستاوردها

در ده روز جنگ، منطقه‌اي به وسعت 175 کيلومتر مربع از خاک ايران و نيز عراق و بخش وسیعی از مناطق اشغالی در منطقه مهران آزاد شد که در این میان، آزادسازی جاده دهلران ـ مهران ـ ایلام، شهر مهران، ارتفاعات حساس قلاویزان و حمرین به ویژه بلندترین قله منطقه 223، هشت روستا، دو پاسگاه مرزی و... از دستاوردهای عملیات کربلای یک به شمار می آمد.

همچنین عقبه های دشمن در شهرهای «بدره و زرباطیه» در دید و تیررس نیروهای خودی قرار گرفت. دشمن هفتاد هزار نیرو، چهارصد دستگاه تانک و نفربر، پانزده گردان توپخانه، نیروهای هوایی و بیش از ده تیم هوانیروز و امکانات دیگر را در این عملیات به کار گرفته بود.

همچنین 70 افسر، 130 درجه دار و 892 سرباز اسرای دشمن در عملیات کربلای یک هستند و بر پایه برآوردهای دقیق، در این عملیات دشمن بیش از 3400 اسیر و مفقود داشته است.

آزادسازی مهران، به منزله شکست استراتژی دفاع متحرک بود؛ شکستی که رژیم بعث در گام نخست خود در تأمین اهداف موردنظر ناموفق بود.

ارزيابي عمليات کربلاي 1:

عمليات موفق کربلاي يک، پاياني بود بر استراتژي دفاع متحرک عراق و نيز نقطه آغاز اميدوار کننده‌اي براي نيروهاي خودي جهت انجام عمليات محدود ايذايي. منفعل کردن سياست تهاجمي عراق، هدف عمده‌اي بود که نيروها به خوبي توانستند به آن دست يابند. سرعت عمل، اعتقاد يگان ها، حفاظت عمليات، فريب دشمن، تناسب نيروها با طرح عمليات، انجام کارهاي مهندسي لازم و... از جمله عوامل بارز و موثر در اين عمليات بود.

در اين عمليات تيپ 10 سيدالشهداء با استعداد دوازده گردان شرکت و نقش بسيار موثري در موفقيت آن ايفا و شهيداني مانند شهيد عزيز امير مسعود صادقي يکتا، شهيد عزيز بهمن نجفي، سلمان ايزد يار و... تقديم اسلام و انقلاب کرد و پس از عمليات نيز گسترش سازمان يافته و به لشکر ارتقا پيدا کرد.

گردان حضرت علي اکبر در اين عمليات در مرحله نخست، در احتياط گردان‌هاي خط شکن بود که با سرزدن سپيده و عدم سقوط کامل خطوط دشمن وارد عمل شد و پس از مدتي درگيري با پاکسازي سنگرهاي کمين عراق راه را براي مرحله دوم عمليات هموار ساخت. در همين مرحله بود که شماري از جان برکفان دسته ويژه گردان با دويدن روي ميدان‌هاي وسيع مين و پس از درگيري شديد با سنگرهاي کمين و نيز دوشکاي عراق سرافرازانه به شهادت رسيدند.

در مرحله دوم عمليات به دليل مجروح شدن شمار بسیاری از نيروهاي گردان به محض ورود دوباره به منطقه، گردان جهت سازماندهي مجدد به اردوگاه عشق حسين منتقل شد و به همين دليل در اين مرحله حضور نداشت.

پس از سازماندهي دوباره گردان مأموريت حمله به باقي مانده اهداف در ارتفاعات حساس قلاويزان به گردان داده شد که با رشادت بسيار رزمندگان و پس از درگيري‌هاي شديد ارتفاعات اصلي مانند 223 توسط گردان فتح و چندين پاتک عراق دفع شد.

در میان مناطقی که مورد تصرف دشمن قرار گرفت، شهر مهران از اهمیت خاص سیاسی ـ تبلیغاتی برخوردار بود و برای عراق به عنوان جبران شکست فاو و نیز عوامل افزایش دهنده روحیه نیروهای آسیب دیده، تلقی می شد؛ بنابراین، آزادسازی آن، آسیب های عمده دیگری را متوجه ارتش عراق کرد. چنانکه وقتی مهران بازپس گرفته شد، رسانه های جهانی به راه های گوناگون به بعد روانی مسأله اشاره کردند.

از جمله نشریه «فارین رپیورت»، چاپ لندن، نوشت: «مهران به خودی خود فاقد اهمیت است، تهاجم به مهران نه از جهت استراتژیکی، بلکه از نظر روانی، اهمیت زیادی دارد».

رادیو آمریکا نیز به نقل از کارشناسان نظامی اظهار داشت: شکست عراق از نظر روانی اثر مهم و شگفت انگیزی داشته، زیرا عراقیها بیشتر به دلیل جبران شرمساری ناشی از تصرف بندر عراقی فاو به دست ایرانی ها حمله کرده بودند.

در اين عمليات، گردان عمل کننده شهداي بسياري را تقديم اسلام نمود که از آن جمله مي‌توان به شهيد اجاقي جانشين گردان، شهيد رهبر دهقان فرمانده گروهان فتح، شهيد منوچهر عطايي فرمانده گروهان الحديد (ادوات)، شهيد علي قرباني معاون گروهان نصر، شهيد سيد جمال قريشي مسئول تبليغات گردان، و... اشاره نمود.