گاوبازی؛ میراث غرب متمدن + تصاویر

سرویس اجتماعی ـ گاوبازي، ورزش سنتي اسپانيا كه با گذشت قرن‌ها در اين كشور و مناطق تحت استعمار آن، همچنان جريان دارد؛ نبردي نابرابر ميان گاوبازان (ماتادورها) و گاوهاي نري كه فرجامي جز مرگ برایشان در پايان مسابقه ندارند؛ آن هم مرگی خونین و زجرآور. خشونت بیش از اندازه موجود در اين مسابقه، موجب شده است تا گروه‌هاي هوادار محيط زيست و حيوانات، بارها در اعتراض به آن تجمع كنند، ولی در مقابل،‌ هيجان مسابقه، قدمت بسيار و از همه مهمتر، نقش آن در جذب گردشگر براي كشورهايي مانند اسپانيا، باعث شده كه مخالفان گاوبازي نتوانند تاكنون ره به جايي ببرند.

به گزارش خبرنگار «تابناک»، اهميت اين مسابقه براي مردم اين مناطق تا آنجاست كه حتي برخی از نويسندگان و چهره‌هاي سرشناس اسپانيا و آمريكاي لاتين از جمله «ماريو بارگاس يوسا» (نويسنده فقید و معروف) و «پاز وگا» (بازيگر مشهور تئاتر و سينما) در چند سال پیش در نامه‌اي خواستار ثبت مراسم «گاوبازي» به عنوان ميراث ملي کشور اسپانيا در سازمان يونسکو شده‌اند.

سایت خبری «تازه» در گزارشی این مسأله را طرح کرده و به نقد کشیده است.

تاریخچه گاوبازی:

پیشینه تاریخی میدان گاو بازی نیز به سیرک رم باستان بازمی‌گردد. با وجود این، گویا در دوره‌های بسیار دورتر، این سنت اوج گرفته باشد تا به آنجا که اقوام «سلتیبریک» در معابدشان ذبح گاوهای وحشی را جشن می‌گرفتند و این کار را به افتخار خدایانشان انجام می‌دادند.

امروزه در استان «سریا»، نزدیک نومانسیا در اسپانیا، هنوز هم بقایای معبدی که اینگونه مراسم در آن برگزار می‌شد، هست، ولی در مجموع تحول و تكامل مسابقات گاوبازي در اسپانيا، از تاریخی ويژه برخوردار است و در کل مي‌توان گذار از چهار مرحله دگرگوني را براي اين هنر برشمرد:

نخستين مرحله، دوره‌اي است كه به شكارچيان گاوهاي وحشي اختصاص دارد. گفته مي‌شود، در قرن يازدهم «السيد قهرمان»، گاوهاي وحشي را شكار مي‌كرد و در دوئل‌ها و مسابقات اعراب، حضوري فعال داشت.


دومين مرحله، از اواخر قرن يازدهم آغاز شد. در اين دوره، شاهد ظهور نخستين «ماتادورها» هستيم. در پاره‌اي از مسابقات، كشتن گاو بت ابزاري چون تير، نيزه، چاقو و چنگك انجام مي‌شد. شايد اين زورآزمايي‌ها، نخستين فرم شناخته شده از گاوبازي به عنوان يك نمايش عمومي باشد.

سومين مرحله، مي‌تواند نتيجه قوانين سخت پادشاه «آلفونسو» عليه ماتادورها باشد. اعمال اين قيود، احتمالا منجر به پيدايش گاوبازي آقا منشانه شده است. پادشاه آلفونسو تنها به كساني اجازه نبرد مي‌داد كه قصدشان از رويارويي با اين حيوانات وحشي، اثبات قدر و منزلت اجتماعي‌شان بود. به همين دليل، نجيب زادگان سوار بر اسب، گاو را مجروح مي‌كردند.

با این وصف، رسوم نجيب زادگان گذشته، منجر به پيدايش «نيزه داران» امروزي در اسپانياي کنوني شده است؛ كساني كه در مسابقات امروز با لباس سياه و كلاهي از پوست بز، مغرورانه سوار بر اسب، در ميدان ظاهر مي‌شوند. اسب‌ها از بهترين نژاد انتخاب مي‌شوند و تعليم اين حيوان بيش از ده سال زمان مي‌برد.

چهارمين مرحله، هنگامي است كه گاوبازي حرفه اي، شكل يك نمايش عمومي را به خود مي‌گيرد. در قرن هجدهم، خالقين اين شيوه از نبرد، عموما از طبقات پايين اجتماع بودند.

نکته تاریخی جالب در این باره این است که مسابقه گاوبازي در ساعت پنج يا شش عصر برگزار مي‌شود؛ يعني هنگامي كه نيمي از ميدان در روشنايي و نيم ديگر در سايه قرار دارد. لباسي كه گاوباز به تن دارد، «جامه روشنايي» نام دارد كه مي‌تواند به معناي نيك بودن گاو باز باشد و گاو غالبا به رنگ سياه است؛ رنگي كه به شر نسبت داده مي‌شود.

اين گونه پنداشته مي‌شود كه پرورش گاو در اسپانيا، مستقل از تأثيرات دیگر نقاط جهان بوده است. از قرن‌ها پيش در جزيره ايبريا (شامل اسپانيا، پرتغال و آندوراي كنوني) گاو مورد پرستش انسان بود. با دیدن غار Altamira در نزديكي شهر «سان تاندر» مي‌توان نقوشي از اين حيوانات باشكوه كه احتمالا نياي گاوهاي وحشي امروزي هستند، ديد.

مورخان نشان مي‌دهند كه مراسم كشتن و مرگ گاو، فرصتي براي جشن و سرور مردم بوده است. در جشن‌هاي عروسي، مراسم گاوبازي ترتيب داده مي‌شد، زيرا بر این باور بودند كه گاو، به زوج جوان بركت و نعمت عطا مي‌كند. خدنگ‌هاي خاردار توسط عروس با كاغذهاي رنگي تزيين مي‌شد تا بعد در طول مسابقه در پشت گردن گاو فرو نشانده شوند. شايد امروزه، علت استفاده از اين خدنگ‌ها از همين رسم برگرفته باشد!

شیوه انجام مراسم:

اين مسابقه تشريفات خاص خود را دارد؛ كل مراسم در سه مرحله انجام مي‌شود كه آغاز هر مرحله با طنين صداي شيپورچي كه در شيپور خود مي‌دمد، است. نخست اعضاي گروه در نمايشي باشكوه وارد ميدان مي‌شوند و از جلوي بینندگان رژه مي‌روند؛ رژه اي كه با همراهي گروه موسيقي شكوه خاصي نيز خواهد داشت. در آغاز مراسم، يكي از پيرترين ماتادورهاي حاضر، به همراه ماتادور جوان به میان ميدان مي‌رود تا آغاز مسابقه را اعلام نمايد.












يك روز مسابقه گاوبازي را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد که عبارتند از: نخستين بخش به «پيكادور» (پيكادور شخصي است كه با نيزه پشت گردن گاو را مجروح مي‌كند) اختصاص دارد. آنها چشم اسب را مي‌بندند تا گاو را نبيند. پهلوهاي اسب به وسيله يك پوشش زره مانند به نام «Peto» كه شبيه دامن است، محافظت مي‌شود.
پيكادور از نيزه‌اي ضخيم كه سر آن تيز است، استفاده مي‌كند و با آن، بخش فوقاني پشت گردن گاو مجروح مي‌شود. هدف پيكادور، تغيير شرايط فيزيكي گاو و تضعيف قواي اوست، بدون اينكه گاو كاملا مجروح شود. پس از آنكه گاو به حد لازم مجروح شد، يك گاوباز به حيوان نزديك مي‌شود و با انجام يك حركت خاص، توجه گاو را به سمت ديگري معطوف مي‌كند تا پيكادور بتواند از ميدان بیرون رود. صداي شيپورها، تغيير مرحله بازي را اعلام مي‌كند.

بخش دوم با نمايش گاوبازها آغاز مي‌شود. خدنگ‌هاي خاردار، چوب‌هاي بلند و نازك مزين به نوارهاي كاغذ رنگي هستند كه سر تيز و خميده دارند. استفاده از خدنگ‌ها برای تضعيف عضلات گردن گاو است كه در تسهيل انجام مرحله بعدي، اهميت بسزايي دارد.

آخرين بخش «Faena» نام دارد كه توسط ماتادور انجام مي‌شود. ماتادور كلاه به دست وارد مركز ميدان مي‌شود تا حركتي را كه به معناي به «سلامتي مرگ گاو» است، انجام دهد. او مي‌تواند مرگ گاو را به شخص عالي مقام مسابقه، يك فرد خاص و يا به همه جمعيت پيشكش كند!

واکنش‌ها به این مسابقه:
اما امروزه گاوبازي شيوه ای است که در آن به اعتراف بسیاری از مردم اسپانیا، سلاخي و قصابي حيوانات باشکوه جلوه داده مي‌شود. در اين شيوه غیر انسانی و وحشیانه، يک حيوان قرباني مي‌شود تا انسان‌ها سرگرم شوند.

بر پایه آمار، محبوبيت گاوبازي در اسپانيا در سال‌هاي اخير فوق العاده کاهش يافته است. در همین زمینه در نظرسنجي موسسه گالوپ در سال 1971، نزدیک 55 درصد از مردم اسپانيا، خواستار ادامه برنامه‌هاي گاوبازي شده بودند، اما در سال 2010 اين رقم به 27درصد کاهش يافته بود.

همچنین امروزه در برخي شهرهاي اسپانيا، گاوبازي انجام نمي‌شود. بارسلون و کاتالونیا، آخرين شهر از اين دسته است که از امسال، اجراي مراسم گاوبازي را ممنوع کرده است، دو ميدان اصلي گاوبازي شهر بارسلون نیز به موزه و يک مجموعه فروشگاهي مدرن بدل خواهند شد.