کمین‌گاه مدرن پدافند هوایی ایران + تصاویر

سامانه مرصاد قابلیت شناسایی هدف در فاصله 150 کیلومتری توسط رادار کاوش، قفل نمودن روی آن در فاصله 80 کیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد 45 کیلومتری را دارد.

به گزارش مشرق، سامانه پدافند هوایی میانبرد و ارتفاع متوسط مرصاد که سال گذشته معرفی شد هم اکنون به صورت عملیاتی در اختیار یگان‌های پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور است. این سامانه که با بهره گیری از تجارب عملیاتی 8 سال دفاع مقدس و کاربری سامانه بسیار موفق هاوک ساخته شده در مرحله تولید انبوه قرار داشته و با آماده شدن آتشبارها پس از آزمایشات به یگان‌های عملیاتی تحویل داده می‌شود.

در این سامانه رادار جستجو و کشف هدف «کاوش» کار یافتن اهداف را بر عهده دارد. اهداف کشف شده دسته بندی و ارزیابی شده و اطلاعات به واحد فرماندهی و کنترل ارسال می‌شود. رادار جستجوگر ارتفاع پست «جویا» نیز برای کمک به کشف و ردگیری اهدافی که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند ایفای نقش می‌کند. با کمک این رادار مرصاد توانایی انهدام اهداف پروازی در ارتفاع پایین را نیز دارد. با تشخیص مرکز کنترل آتش سامانه، وظیفه ردگیری و قفل روی اهدافی که خطرناک تر تشخیص داده می‌شود به رادار ردگیر «هادی» سپرده شده و این رادار که سامانه‌های الکترواپتیکی نیز با آن همراه و هماهنگ شده‌اند کار تأمین اطلاعات لازم برای هدایت موشک نیمه فعال راداری را به سمت هدف تا لحظه اصابت به آن به انجام می‌رساند.

در ادامه به برخی جزئیات جدید اعلام شده از این سامانه که تماماً توسط متخصصان داخلی ساخته شده است اشاره می‌کنیم.

سامانه مرصاد قابلیت شناسایی هدف در فاصله 150 کیلومتری توسط رادار کاوش، قفل نمودن روی آن در فاصله 80 کیلومتری و مورد هدف قراردادن آن در بیشینه برد 45 کیلومتری را دارد. برد هدف قرار دادن در سامانه‌های موشکی بجز برد رادار به برد موشک نیز وابسته است که در همین نمونه سامانه مرصاد در صورت بهسازی موشکها یا بکارگیری موشک جدید و دوربردتر امکان درگیری با اهداف تا 80 کیلومتر نیز ممکن است. در مورد رادار کاوش نیز باید به این نکته اشاره کرد که نسبت به نمونه قبلی یک آنتن سفید رنگ هم به بالای آنتن اصلی اضافه شده است.

با توجه به تهدیدات روز که اهداف با سطح مقطع راداری (RCS) کم هستند، در طراحی این سامانه تلاش زیادی شده است تا قابلیت درگیری مؤثر با این تهدیدات ایجاد شود که منجر به ایجاد توانایی کشف اهداف با سطح مقطع بسیار کم در حدود 0.5 مترمربع و در فاصله 110 کیلومتری شده است. با این ویژگی اغلب موشکها، پهپادها و هواپیماهای جنگنده نسل چهارم پیشرفته به اهدافی عادی برای مرصاد تبدیل می‌شوند.

به عنوان مثال منابع خارجی RCS نمونه‌های بهسازی شده جنگنده اف-16 را حدود 1.2 متر مربع، بمب افکن بی-1 را 0.75، بمب افکن بی-2آ را 0.1، جنگنده فرانسوی رافال را 0.1 تا 0.2 و برای جنگنده اروپایی تایفون(که اخیراً توسط عربستان سعودی به خدمت گرقته شده) اعدادی در حدود 0.014 تا  0.42 را ذکر کرده‌اند. هر چند بین اعداد اعلام شده در منابع مختلف تفاوتهایی به چشم می‌خورد اما نمونه‌های ذکر شده حد پایین بودند. همچنین باید دقت کرد اعداد اعلام شده در منابع سطح مقطع راداری این هواپیماها از روبرو هستند که در درگیری‌های هوایی ملاک ارزیابی است و در نگاه از زاویه‌های مایل از پایین این اعداد کمی بیشتر نیز می‌شوند.

 
محاسبات با فرمول‌های پایه‌ای کارکرد رادارها نشان می‌دهد سامانه‌ای که هدف 0.5 مترمربعی را در 110 کیلوکتری کشف می‌کند هدفی با سطح مقطع راداری 0.01 مترمربع را در برد بیش از 40 کیلومتر کشف خواهد کرد از اینرو با اضافه کردن قابلیت‌هایی نظیر شبکه کردن سامانه‌های راداری مرصاد با هم این قابلیت از بعضی جنبه‌ها افزایش نیز خواهد یافت.

گفتنی است در مصاحبه فرماندهی محترم قرارگاه پدافند هوایی کشور با مجله صف عنوان شده است که سامانه‌های موشکی این قرارگاه موفق به سرنگونی اهدافی با سطح مقطع راداری کمتر از 0.01 مترمربع شده‌اند که البته به نوع سامانه اشاره‌ای نشده است اما در هر صورت قابلیت بالای آن را می‌رساند. همچنین اشاره شده که سامانه‌های هاوک نیز موفق به سرنگونی پهپادها شده‌اند. این مسئله نشان دهنده بهسازی سامانه‌های قبلی در کنار بکارگیری سامانه جدید است.
 
در اینجا لازم است اشاره کنیم اساساً در شبکه یکپارچه پدافنده هوایی که امروزه به طور کامل در کشور محقق شده است، کار کشف دوربرد اهداف پنهانکار(سطح مقطع راداری بسیار پایین) بر عهده انواع سامانه‌های نیمه متحرک و تمام متحرکی چون رادارهای کاستا، نبو، کاشف و مطلع الفجر است که در فواصل مختلف از آتشبارها و نقاط کور مستفر می‌شوند. به عنوان مثال سامانه راداری بومی مطلع الفجر توانایی ردگیری 100 هدف و برد 300 کیلومتر و سامانه راداری کاشف-2 نیز برد 150 تا 200 کیلومتر دارد. اطلاعات این سامانه‌ها به صورت لحظه‌ای در اختیار واحدهای کنترل قرار گرفته و به مناسب ترین سامانه‌ها از نظر موقعیت نسبت به هدف اطلاع داده شده و این سامانه‌ها با کمک رادارهای پیش گفته به طور کاملاً مؤثر وارد مراحل ردگیری و درگیری با هدف می‌شوند.

باید این نکته را نیز در نظر داشت که با توجه به رشد فناوری‌های بومی در کشور این سامانه‌ها از نظر قابلیت‌های عملیاتی در حال ارتقاء بوده و نسل‌های بعدی با امکانات بیشتر نیز در راه هستند.
 
مرصاد طبق اعلام وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح دارای قابلیت شلیک همزمان به دو هدف است. با نگاهی به تصاویر منتشر شده از تحویل مرصاد به پدافند تهران در شهریور ماه گذشته و نمایشگرهای روبروی کاربران در چند عکس عبارت Hadi b به چشم می‌خورد که می‌تواند نشان دهنده استفاده از دو رادار کشف و تعقیب هادی برای هدایت موشک در هر آتشبار مرصاد باشد. بدین ترتیب هر رادار وظیفه هدایت یک موشک را بر عهده داشته و مجموعاً سامانه توانایی درگیری همزمان با دو هدف متمایز را می‌یابد. می‌توان حدس زد با شبکه سازی تعداد بیشتری از رادارهای هادی با هر آتشبار امکان درگیری با تعداد بیشتری هدف هم ممکن باشد.

البته با توجه به ساخت داخل بودن سامانه حتماً امکان تولید این رادار به تعداد دلخواه وجود دارد. به هر حال همین قابلیت درگیری همزمان با دو هدف نیز مطلوب بوده و در آینده و با بکارگیری رادارهایی با فناوری آرایه فازی به جای رادار فعلی هادی قطعاً توان مرصاد در درگیری همزمان با چندین هدف بهبود یافته و در نتیجه در فضای نبرد نامتقارن به افزایش قدرت دفاعی کشور کمک شایانی می‌شود.
از دیگر ویژگی‌های سامانه مرصاد که نسبت به نسل قبلی سامانه‌های میانبرد موجود در کشور باید به آنها اشاره کرد قابلیت تحرک و جابجایی بالا و زمان استقرار و نصب و راه‌اندازی بسیار کوتاه این سامانه است که باعث افزایش کارایی عملیاتی این سامانه تحت شرایط سخت نبرد به خصوص در مواجه با دشمنی با کمیت بالا خواهد شد.

به گزارش مشرق، قابلیت ECCM به منظور کارآمدی در جنگ‌های مدرن امری ضروری است که با افزوده شدن این توانایی به مرصاد این سامانه در برابر دشمنانی با فناوری‌های پیشرفته کارا باقی می‌ماند. گفتنی است ECCM به معنای مقابله با جنگ الکترونیک طرف مقابل است. در واقع ابتدا یک طرف اقدام به ایجاد اختلالات الکترونیکی کرده و طرف دیگر برای مقابله از ECCM استفاده می‌کند.

مرصاد با توجه به فناوری‌های نوین از ابتدا با رویکرد بهره گیری از سامانه‌های دیجیتال و نیمه هادی طراحی و ساخته شده است که  شامل تمامی بخش‌های الکترونیکی گیرنده، پردازشگر و بخش‌های فرماندهی و کنترل می‌شود.

از اینرو اجزای این سامانه علاوه بر خودکار شدن بسیار از بخش‌ها و نیاز به نفرات کمتر برای کاربری، دارای قابلیت اطمینان بسیار بالاتر(با توجه به احتمال کم خرابی سامانه‌های دیجیتال در قیاس با آنالوگ) و عمر خدمتی بیشتر، زمان آماده بکار و روشن بودن بیشتری نیز دارند. همچنین وضعیت کارکردی تمام اجزای سامانه به صورت لحظه‌ای توسط کاربران قابل مشاهده است.
در مرصاد با نگاهی نوآورانه و ساختارشکن، فرآیند کاری سامانه و همچنین اجزای مرتبط با انسان در آن به نحوی طراحی شده تا کار با آن ساده تر از سامانه هاوک باشد. همچنین استفاده از سامانه‌های Auto Levelling  به جای سامانه‌های دستی به منظور متعادل نمودن تریلرهای سامانه‌های راداری از بهسازی‌های مکانیکی مرصاد نسبت به نسل قبلی است.

سامانه مرصاد را بایستی برخوردار از دو بازو دانست که یکی سامانه‌های کشف و ردیابی هدف و بازوی دیگر موشکهای آن برای انهدام هدف است. در بخش راداری علاوه بر مطالب بالا باید اضافه کنیم که مرصاد با توجه به بهره گیری از سامانه راداری کارآمد، پردازگرش‌های سریع و الگوریتم‌های بومی در ردگیری اهداف توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک را نیز دارد. هر چند کارشناسان بیان می‌کنند فقط برخی از موشک‌های بالستیک تاکتیکی احتمالاً توسط مرصاد قابل تهدید است اما اصل وجود این قابلیت مهم در این سامانه نشان از پیشرفت چشمگیر متخصصان دفاعی کشور دارد که به معنی ارتقاء مستمر در آینده و در نتیجه بهبود همین توانمندی ذکر شده است.
 
بازوی دوم سامانه که موشکهای معرفی شده برای آن است شاهین و شلمچه نام دارند که تفاوت‌های اندکی در مشخصات عملیاتی اعلام شده آنها دیده می‌شود. این موشک‌ها بر روی پرتابگر(لانچر) سه فروندی قرار دارند که این بخش نیز مانند خود موشک از طراحی جدیدی برخوردار است. این سامانه به صورت استاندارد و در کمینه تعداد پرتابگرها از دو پرتابگر استفاده می‌کند. زیرسامانه‌های مختلف این پرتابگر مورد بازبینی و ارتقاء قرار گرفته و با قابلیت اطمینان بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به اینکه در سلسله گزارش‌های مشرق از توان پدافند هوایی ایران موشک‌های شاهین و شلمچه معرفی شده‌اند در اینجا از پرداختن به آنها صرف نظر کرده و لینک گزارش مربوطه را در انتهای این مطلب ارائه می‌دهیم.

در مجموع با توجه به جزئیات اعلام شده از این سامانه می‌توان به این نتیجه رسید که نسل‌های بعدی مرصاد نیز در راه هستند تا لایه‌های دفاعی آسمان کشور مستحکم تر شده و ضمن رساندن بازدارندگی به بیشترین حد ممکن، در روز واقعه نیز خوش بدرخشند.