در روزهايي كه كارشناسان و مسئولان نسبت به بالا رفتن سن ازدواج نگران هستند و هشدار مي‌دهند، عده‌اي از آن طرف بام افتاده‌اند و خبرهاي عجيبي مي‌رسد. چند روز پيش بود كه از هرمزگان خبر رسيد كه در سه شهر اين استان پنج كودك زير 10 سال ازدواج كردند. اين خبر از سوي مدير‌كل ثبت احوال هرمزگان اعلام شد اما هيچ اشاره‌اي به اينكه اين كودكان در چه شرايطي قبول كردند وارد زندگي مشترك شوند، نشد.
رضا غلام‌پور از ثبت شش واقعه ازدواج با زوج‌هايي كمتر از 10 سال در اين استان طي 10 ماهه سال‌جاري هم خبر مي‌دهد: «در 10 ماهه سال‌جاري تعداد 15 هزار و 496 واقعه ازدواج در هرمزگان به ثبت رسيده.»وي همچنين اظهار داشت: «اين رقم نسبت به سال گذشته 3.57 درصد كاهش نشان مي‌دهد. در 10 ماهه سال‌جاري تعداد شش ازدواج با رنج سني كمتر از 10 سال در استان به ثبت رسيده است كه اين ازدواجها در شهرستان‌هايي همانند بندرعباس، قشم و ميناب به ثبت رسيده است. كمترين واقعه طلاق هم در شهرستان پارسيان رخ داده و بيشترين ازدواج نيز در اين شهرستان صورت گرفته است. بعد از آن شهرهاي ميناب، بستك و قشم كمترين نرخ طلاق را داشته‌اند و بندرعباس و رودان بيشترين نرخ طلاق را به خود اختصاص داده‌اند. در اين مدت زمان 530 واقعه ازدواج كمتر از 14 سال نيز در استان به ثبت رسيده است.» حالا رئيس سازمان بهزيستي كشور به ميدان آمده و از اعزام بازرس ويژه براي پيگيري ازدواج 5 كودك زير 10 سال در هرمزگان خبر مي‌دهد. همايون هاشمي در خصوص اقدام سازمان بهزيستي براي ازدواج پنج كودك زير 10 سال در هرمزگان مي‌گويد: «اين سازمان پيگيري اين موضوع را وظيفه خود دانسته و به همين جهت بازرس ويژهاي را براي بررسي موضوع به اين استان اعزام كرده است. در حال حاضر خبر تكميلي از اين موضوع هنوز به دست نيامده است اما سازمان بهزيستي كشور با جديت اين موضوع را پيگيري و آن را آسيب‌شناسي خواهد كرد.»
800 هزار كودك ايراني ازدواج كرده‌اند!
آخرين آمارهاي ازدواج كودكان در كشور نشان مي‌دهد دختران بيش از پسران در فهرست ازدواج زودهنگام قرار مي‌گيرند. 24هزار‌و 506دختر زير 14سال در برابر پنج‌هزار‌و ۵۱۹پسر ۱۰ تا ۱۴ساله نشان مي‌دهد دختران بيشتري با مردان بيشتر از سن خود ازدواج مي‌كنند. شرايطي كه آمادگي‌اش براي دختران در سن مجاز ازدواج هم به احتياط و تامل بيشتري نياز دارد. آمار مركز آمار ايران در اين باره به آخرين سرشماري كشور در سال 85 برمي‌گردد. تعداد كودكان ازدواج‌كرده در سنين 10 تا 18 سال داراي همسر، 848هزار نفر است. نگراني از افزايش ازدواج دختران خردسال در كشور در آخرين گزارش نشريه جامعه‌شناسي كشور هم نمود دارد؛ گزارشي كه به پديده «همسران كودك» در ايران امروز اشاره مي‌كند.
تعداد «مادران كودك» با ۵/ ۶ برابر افزايش نسبت به «پدران كودك» گوياي اين است كه عمدتا‌دختران خردسال و كودك واقع در سنين ۱۸ـ۱۰سالگي با ۸۵درصد همسر مرداني شده‌اند‌كه در سنين بالاي ۱۸سال قرار دارند و فقط ۱۵درصد از اين قشر كودكان با كودكان هم‌سن و سال يا هم‌نسل خود ازدواج كرده‌اند. به گفته يك پژوهشگر فعال حوزه كودكان و با استناد به پيمان نامه جهاني حقوق كودك كه افراد زير 18 سال را كودك دانسته، حدود هفت درصد از كودكان در سنين 10 تا 18 ساله كشور تا سال 85 «ازدواج» كرده‌اند و حدود 750 هزار نفر از اين 848 هزار نفر دختر و مابقي پسر بوده‌اند. 25 هزار نفر از 848 هزار كودك در سنين كمتر از 18 سال طلاق گرفته و حدود 12 هزار نفر نيز همسران خود را از دست داده‌اند.
فرشيد يزداني مي‌گويد: «در حال حاضر 25 هزار نفر از كودكاني كه ازدواج كرده بودند، طلاق گرفته‌اند»،وي‌نسبت جنسيتي اين كودكان را اين گونه عنوان كرد: 15 هزار و 600 نفر از اين كودكان مرد و مابقي زن هستند. همچنين حدود 11 هزار و 800 نفر از اين كودكان به دليل مرگ، همسر خود را از دست داده‌اند.» يزداني با اذعان بر اين كه 490 هزار نفر از مجموع كودكان ازدواج كرده، در نقاط شهري زندگي مي‌كنند، تعداد كودكان روستايي ازدواج كرده را حدود 355 هزار نفر خواند. طبق قانون كشور‌سن تعيين‌شده براي ازدواج دختران 13سال و براي پسران 15سال مقرر شده است و قانون راهي پيش‌بيني كرده براي ازدواج زودرس دختران مبني بر اينكه اگر دختران ويژگي‌هاي جسماني خاصي داشته باشند، مي‌توانند از معافيت از شرط سن استفاده كنند مثلا اينكه دختري رشيد كه از قواي جسماني بالايي برخوردار باشد و بايد توجه داشت كه اين آمار در جنوب كشور ارائه شده است؛ جايي كه ويژگي فيزيولوژيكي دختران در جنوب با دختران شمال كشور بسيار متفاوت است. بنابراين قانون در اين زمينه راه را باز گذاشته است. پس اين آمار وجود داشته و با تاييد مركز ثبت احوال صورت گرفته، اما اگرچه اين آمار روز به روز در حال كاهش است اما اين مسئله وجود دارد و قابل كتمان نيست.
كدام استان‌ها بيشترين ازدواج‌هاي زود هنگام را دارند؟
از سوي ديگر نتايج مطالعات صورت گرفته در ايران نشان مي‌دهد كه بيش از20 درصد دختران (از 7.7 درصد در شهر تهران تا 40 درصد در مناطق روستايي سيستان و بلوچستان) قبل از سن 18 سالگي ازدواج كرده‌اند به طوري كه ازدواج زودهنگام مهم‌ترين عامل ترك تحصيل دختران نوجوان شناخته شده است. ازدواج زودهنگام به‌طور اجتناب ناپذيري مي‌تواند جوانان در سن مدرسه را از حق تحصيل محروم كند. تحقيق صورت گرفته توسط ياراحمدي درباره تاثير ازدواج زودهنگام بر ترك تحصيل زنان جوان در ايران با رويكرد چند سطحي روي زنان
10 تا 19 سال كشور نيز حاكي است به طور متوسط 4/16 درصد افراد مونث 15 تا 19 سال كل كشور متاهل بوده كه اين رقم براي مناطق روستايي و شهري به ترتيب 6/19 و 7/13 درصد است از سوي ديگر ميزان ازدواج افراد واقع در گروه سني 10 تا 14 سال كمتر از يك درصد است. بر اساس اين تحقيق نسبت تاهل براي افراد باسواد 15 تا 19سال، 16 درصد و براي افراد بيسواد 25 درصد است اين درحالي است كه درصد ازدواج در بين افراد باسواد واقع در اين سن كمتر از يك درصد و در بين افراد بيسواد 10 تا 14 سال 7/5 درصد است.
ميزان ازدواج زودهنگام در استان‌هاي كشور بيانگر آن است كه پايين‌ترين ميزان ازدواج زودهنگام متعلق به شهر تهران با 7.7 درصد است و مناطق روستايي استان‌هاي اصفهان و سيستان و بلوچستان بيشترين ميزان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنين بررسي درصد كساني كه تا قبل از سن 17، 18 و 19 سالگي ازدواج كرده‌اند نشان مي‌دهد كه نزديك به 8/22 درصد دختران 17 ساله در مناطق روستايي و 1/13 درصد در مناطق شهري ازدواج كرده‌اند. در ارتباط با دلايل عدم اشتغال به تحصيل افراد ازدواج كرده نيز در اين بررسي 56 درصد افراد اظهار كردند كه دليل ترك تحصيل آنها ازدواج بوده است اين در حالي است كه براي افراد غيرمتاهلي كه به مدرسه نمي‌روند مشكل دسترسي به مدرسه مهم‌ترين عامل بوده است.
آمارها نشان مي‌دهد درسطح جهاني نيز 36 درصد زنان 20 تا 24 ساله قبل از رسيدن به سن 18 سالگي ازدواج كرده‌اند. سالانه 14 ميليون نوبالغ 15 تا 19 ساله زايمان مي‌كنند و دختران زير سن 15 سال، 5 برابر بيش از دختران سن بيست سالگي دستخوش مرگ و مير در طول بارداري يا زايمان مي‌شوند. دختران زير سن 18 سالگي، 60 درصد بيش از دختران بالاي 19 سالگي شاهد مرگ و مير نونهالشان در يك سال اول زندگي شان هستند و حتي اگر شانس زنده ماندن داشته باشد بيشتر در معرض بيماري‌هاي كم وزني، كمبود مواد غذايي و ديركرد در رشد جسمي و شناختي قرار مي‌گيرند.
فقر مالي و فرهنگي دليل اين ازدواج‌هاست
كارشناسان مي‌گويند فقر يكي از عوامل اصلي ازدواج كودكان با بزرگسالان است. در بسياري از مواقع با وقوع فقر، والدين بودن دختران را هزينه و بار اضافي بر هزينه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزينه را مي‌كاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسن‌تر مي‌توانند به زندگي اقتصادي و اجتماعي دختر و حتي خودشان نيز سامان بهتري دهند. در اين اجتماعات ازدواج براي خانواده دختر به نوعي امتياز اقتصادي نيز محسوب مي‌شود. يك دختر در اين شرايط به عنوان كالا مورد معامله قرار مي‌گيرد و گاه به عنوان پول يا به جاي بدهي معامله مي‌شود. در موارد نابساماني مانند جنگ يا شرايط بد زراعت، خانواده مي‌داند كه دخترانش مي‌توانند زمينه امنيت اقتصادي براي آنان باشند موضوع پرداخت جهيزيه با همين منظر براي تشويق به ازدواج زودهنگام است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه ازدواج دختران در سنين كودكي در خانواده‌هايي كه پدر معتاد، بيمار رواني، بيسواد يا كودك تك والد يا والد ناتني داشته باشند و از لحاظ اقتصادي - اجتماعي در سطح پاييني باشند، بيشتر است.
امروزه قاچاق كودكان در قالب ازدواج گريبانگير خانواده‌هاي فقير است. براي مثال 72 درصد از زناني كه اقدام به ترك خانه (فرار از خانه) كرده و در اورژانس‌هاي اجتماعي بهزيستي استان تهران در سال‌هاي 81 و 82 پذيرش شده بودند بين 11 تا 17 سال داشتند. دكتر مجيد ابهري، متخصص آسيب‌شناس درباره علت و آسيب‌هاي اين نوع ازدواجها به خبرنگار تهران امروز مي‌گويد: «ازدواج به عنوان يك پديده فرخنده نقطه عطف بلوغ است. متاسفانه هنوز بسياري از افراد در جامعه ما بلوغ جسمي را تنها ملاك ازدواج قلمداد كرده و توجهي به بلوغ فكري و اجتماعي ندارند. يعني اصولا برايشان مهم نيست كه فرد توانايي ازدواج را دارد يا نه. با كمال تاسف در مناطق عشايري مثل خوزستان و هرمزگان ازدواج‌هاي زودرس هنوز ملاحظه مي‌شود.
معمولا در مناطق ياد شده اين گونه ازدواجها به دليل شرايط آب و هوايي و بلوغ جسمي اتفاق مي‌افتد. حتي در مورد بلوغ جسمي نيز برخي خانواده‌هاي عشاير اعتقاد دارند دختر بايد در خانواده شوهر به بلوغ برسد. اين عادت‌ها و پندارهاي غلط باعث مي‌شود دختري خردسال به عقد يك مرد بزرگسال در بيايد. گاهي بزرگان قبيله‌ها براي پايان دادن به دعواهاي بين قبيله‌اي و عشيره‌اي و پيشگيري از نزاع‌هاي بعدي اين كار را كه به آن «خون بست» مي‌گويند انجام مي‌دهند.»
اين استاد دانشگاه شهيد بهشتي درباره راهكارهاي جلوگيري از اين مسئله مي‌گويد: «گذشته از مشكلات جسمي و ناراحتي‌هايي كه در روابط زناشويي به وجود مي‌آيد، مشكلات روحي عديده‌اي براي آنها پيش مي‌آيد كه منجر به خودكشي و فرار از خانه مي‌شود و در بهترين حالت آن باعث مي‌شود آن دختر زندگي‌اش را در افسردگي ادامه مي‌دهد. اين ازدواج‌هاي آزاردهنده دخالت نهادهاي فرهنگي و قضايي را مي‌طلبد تا از اين فجايع جلوگيري كنند. بعضي از اين خانواده‌ها پرجمعيت هستند و گاهي 14 فرزند دارند و در مناطق هرمزگان براي رها شدن از هزينه شكم فرزندان خانواده خود اين كار را انجام مي‌دهند. شناسايي خانواده‌هاي پرجمعيت و حتي اعمال پيشگيري‌هاي اجباري براي جلوگيري مواليد مي‌تواند راهكار ديگري را براي جلوگيري از اين حوادث تلخ باشد. متاسفانه اين ازدواجها به ثبت قانوني نيز نمي‌رسد و فقط توسط روحاني محل صيغه عقد جاري مي‌شود. در بيشتر موارد اين صيغه ادامه يافته و زن با كوچك‌ترين اعتراض از خانه اخراج مي‌شود. بالا بردن سطح آگاهي و اطلاع رساني از طريق رسانه‌ها، تعريف پروژه‌هاي آموزشي در عشاير جنوب و مناطق ياد شده و استمداد از روحانيون محل براي دخالت در اين گونه موارد مي‌تواند چاره‌ساز باشد. چرا كه روحانيون اهل سنت در مناطق سني نشين داراي جايگاه ويژهاي هستند و مي‌توانند با آگاهي‌سازي مردم از اينگونه اعمال جلوگيري‌كنند. گاهي ديده مي‌شود كه عروس با عروسك به خانه بخت مي‌آيد و حتي الفباي ازدواج و زناشويي را نمي‌داند و متاسفانه هيچ كس هم مسائل زناشويي را به آنها آموزش نمي‌دهد و با مشكلات زيادي مواجه مي‌شوند.
دولت بايد در يك برنامه گسترده علمي از طريق كميته امداد، بهزيستي، نيروي انتظامي و قوه قضائيه با آگاه‌سازي روسا و ريش سفيدان قبايل اقدام به اطلاع‌رساني نموده و اجازه ندهند اين گونه فجايع و ازدواجها اتفاق بيفتد و تكرار شود.»
منبع: تهران امروز
