دکتر شهشهانی، از جمله افرادی است که از پیشگامان راهاندازی ارتباطات تحت شبکه در کشورمان به شمار میآید؛ قائم مقام مرکز تحقیقات ریاضی و فیزیک نظری ایران در زمان کلید خوردن اینترنت، که اکنون ۶۹ ساله است و شاید به نوعی «پدر اینترنت» در کشورمان است.
به گزارش «تابناک»، در زمانی که بسیاری از کشورها، در مراکز تحقیقاتی و علمیشان از پدیدهای به نام ایمیل استفاده میکردند، در کشور ما، هیچ نشانی از این ماجرا نبود و چه بسا با توجه به جنگ سختی که پس از انقلاب بر ما تحمیل شد، طبیعی هم بود. تا اینکه در سال ۱۳۶۸ مرکز تحقیقات ریاضیات و فیزیک نظری ایران راهاندازی شد و رئیس این مرکز، در سفری که به ایتالیا داشت، با گروهی از اساتید ایرانی روبهرو شد که در حال گذراندن دوره مطالعاتی خود در آن کشور بودند؛ از جمله دکتر سیاوش شهشهانی، استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف.
دکتر شهشهانی در
گفتوگو با روزنامه قدس این گونه ادامه میدهد: در آن زمان استفاده از ایمیل، مسأله مهمی بود که سر زبان سفر کردههای به مراکز تحقیقاتی خارج از کشور میگشت؛ بدین صورت که کاربران نامههایشان را تایپ کرده و به هر نقطه از دنیا که با آنها اتصال ایمیل داشتند، میفرستادند و پاسخ را هم از همین راه دریافت میکردند. تا اینکه چند ماه پس از آشنایی با محمد جواد لاریجانی، به سمت قائم مقامی مؤسسه ریاضیات و فیزیک ایران منصوب شدم و درخواست راه اندازی ارتباط ایمیل در کشورمان را پیگیری کردیم.
وی با تشریح سختیهایی که در این راه کشیده و جسارتی که لاریجانی در این راه به خرج داد، میگوید: اشکال تراشیهایی بود که البته ریشه در مسائل سیاسی داشت، ولی سرانجام از طریق یک خط استیجاری و اختصاصی، به دانشگاه یوهانس کپلر اتریش متصل شدیم و سپس در سال ۱۹۹۳ میلادی (۱۳۷۱ خورشیدی) به طور رسمی به شبکه متصل شدیم؛ با سرعت ۸/۹ بیت بر ثانیه!
دکتر شهشهانی: وقتی با خبر شدیم که شبکه دیگری با نام «اینترنت» در اروپا راه افتاده که دارد گوی سبقت را از «بیت نت» میبرد، کارشناسان خواستند، ما هم به این شبکه اتصال پیدا کنیم؛ اما من که آن دوره رابط بین گروه فنی و دیگر اعضای مرکز تحقیقات بودم، اوایل تردید داشتم که ضرورت این اتصال چیست، چون ما در تجهیزاتی که مختص شبکه «بیت نت» بود، سرمایه گذاری کرده بودیم. اما خوشبختانه چون پروتکل اینترنت وابسته به سکوی خاصی نبود، نگرانیها رفع شد. البته برخی در مرکز تحقیقات بودند که طرفدار محدود کردن استفاده شبکه کاربران مرکز بودند و در مقابل، برخی هم مثل من، طرفدار عرضه کردن این امکانات به دیگر دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی به شمار میرفتند، خوشحالم که در آن روزها برای اتصال همگانی اینترنت پافشاری کردم. دکتر شهشهانی که تا مدتی پیش، مسئول ثبت دامنه ایران (ir.) بود و در ثبت این دامنه نقش بسیار پر رنگی ایفا کرده، در ادامه میافزاید: البته نخستین اتصال ما اینترنت نبود، بلکه ما عضو شبکه بیت نت شده بودیم و از بیت نت آکادمیک اروپا بهره میبردیم؛ حتی نمیدانستیم شبکههایی هست و در همین سطح آگاهی داشتیم. تا هنگامی که خبردار شدیم، شبکه دیگری با پروتکل مخابراتی متفاوت به نام «اینترنت» راه افتاده که بعدها روی پروتکل آن نیز کار کردیم و سرانجام در زمستان ۷۲ اتصال اینترنتیمان برقرار شد.
و بدین شکل، تلاشهایی که برای راه اندازی ارتباط ایمیل با مراکز علمی دنیا آغاز شده بود، منجر به پیوستن کشورمان به اینترنت شد و طی سالها تلاش و کوشش افراد زیادی که در گسترش خدمات ارتباطی نقش داشتند، به نقطهای رسید که امروز در آن هستیم.
این در حالی است که طرح مسائلی چون اینترنت ملی و قطع شدن گاه و بیگاه دسترسی به این شبکه جهانی و حتی گاه ناممکن شدن دسترسی به همان ایمیلهایی که گروه تحقیقاتی مرکز ریاضیات و فیزیک نظری کشور در تلاش برای رسیدن به آن بودند، دورنمای خوبی از آینده این ارتباط در کشورمان در مقابل دید
کاربران چند ده میلیونی اینترنت قرار نمیدهد؛ موضوعی که در پیامهای رسیده از سوی کاربران به روشنی دیده است.
پیشتر در مطلبی، به گمانهزنی درباره چگونگی ملی کردن اینترنت پرداخته بودیم که با توجه به سخنان این استاد با تجربه، شاید مرور بخشهایی از آن، خالی از لطف نباشد: یکی از گزینههای پیش رو برای رسیدن به اینترنت ملی، این است که اینترنتی با لیست سفید به کاربران عرضه کنیم؛ بر پایه این فرضیه، به جای اینکه برخی سایتهای نامناسب را فیلتر کنیم و به لیست سیاه بفرستیم، از لیست سفید استفاده خواهیم کرد و سایتهای مناسب را به آن راه خواهیم داد؛ نوعی بومی سازی اینترنت برای کشورمان که شبیه تلویزیونهای کابلی کار میکند؛ اینترانتی در دل اینترنت جهانی! تا جایی که دکتر شهشهانی درباره طرح پر سر و صدای چند وقت اخیر میگوید: نخست باید تعریف کرد که «اینترنت ملی» چه معنایی دارد؟ به نظرم اگر بیشتر مردم بدانند «اینترنت ملی» یعنی چه، با آن مخالف خواهند بود، چون مدلی که مطرح است، شبیه چیزی است که در چین وجود دارد. متأسفانه این روزها همه الگوبرداریهای ما از چین است، شاید در بسیاری امور تقلید خوب باشد، ولی در همه امور پاسخ نمیدهد. جریانی که واقعیت دارد و از آن به اینترنت ملی یاد میشود، یعنی اتصالهای داخلی خوب و گستردهای داشته باشیم، ولی همه اتصالهای خارجیمان از یک کانال قابل کنترل بگذرد؛ این گونه است که وقتی وارد بسیاری از سایتها میشوید، فیلتر شده است؛ در واقع اینترنت ملی یعنی همین!
و البته یادمان نرود که اینها را استاد کارکشتهای میگوید که خیلی پیشتر از ما به اهمیت این نوع از ارتباط پی برده و سالهاست به قیمت عمر، تمامی زیر و بم این دنیا را ارزیابی کرده است و حالا این سخنان را به زبان میآورد؛ ماندهایم که برای ملی کردن اینترنت، کسی سراغی از ایشان گرفته یا نه؟!
رایانامه (همان ایمیل)، از زمان فرستادن نخستیین email در شبکه «آرپانت» در سال ۱۹۷۱، مانند هر تکنولوژی دیگری همواره تکامل یافته است. با دیدن این اینفوگرافی که مایکروسافت برای معرفی نرمافزار «Outlook» ارائه کرده (و «گویا آی تی» آن را به فارسی برگردانده)، بهتر میتوانید به سیل تحولات رخ داده در طول زمان پی ببرید.