نزدیک یک هفته پیش، بزرگترین شرکت نفتی هند که در تملک دولت این کشور است، اعلام کرد به سبب مشکلات پدید آمده بر اثر تحریم بخش انرژی ایران، واردات نفت خود از ایران را قطع خواهد کرد. این امر پرسشهایی را درباره دلیل تغییر رویکرد هند در قبال تحریمهای ایران برانگیخته است. نشریه «آتلانتیک» در تحلیلی سه دلیل را برای این موضوع آورده است.
به گزارش «تابناک»، خبرگزاری رویترز هفته گذشته، خبر داد که بزرگترین شرکت نفت دولتی هند که بزرگترین خریدار نفت ایران در این کشور نیز به شمار میرود، اعلام کرده به سبب مشکلا ت پدید آمده در بیمه کشتیهای نفتکش ایرانی، خرید خود از ایران را قطع میکند. از آنجا که میزان واردات این شرکت از ایران در سال گذشته، بالغ بر پنج میلیون تن بود، تصمیم جدید این شرکت به معنای کاهش یکسوم از خرید نفت هند از ایران است.
بنا بر این گزارش، در پی انتشار این خبر، بسیاری از تحلیلگران و ناظران این تحلیل را مطرح کردند که شدت تحریمها علیه ایران به اندازهای رسیده که حتی کشوری چون هند که هرگز تمایلی به همراهی با این تحریمها نداشت، چارهای جز تن دادن به آنها نیافته است.
اما نشریه «آتلانتیک» در این زمینه نظر دیگری دارد.
آتلانتیک اشاره میکند که در واقع این کاهش خرید، هیچ ربطی به تحریمهایی ندارد که احیاناً مستقیم هند را هدف قرار داده باشد؛ درست بر عکس، هند از معدود کشورهایی است که مشمول معافیتهای تحریمی ایالات متحده بوده و این معافیت تاکنون چندین بار نیز تمدید شده است.
با این حال، حتی پیش از اعلام این خبر جدید در هفته گذشته و در فاصله ماه مارس سال ۲۰۱۲ تاکنون، میزان واردات نفت هند از ایران ۲۲ درصد کاهش یافته بود.
به این ترتیب، آتلانتیک بر این باور است که هند دلایل دیگری برای همراه شدن با تحریمها دارد که بیش از هر چیز به منافع خود این کشور ارتباط مییابد.
این نشریه سه دلیل عمده را در این زمینه مطرح میکند:
نخست، هند که جمعیت شیعه مذهب گستردهای را در خود جای داده و گفته میشود از این نظر، مقام سوم را در جهان داراست، نگران است با هستهای شدن ایران و تشدید درگیریها میان ایران شیعه و همسایگان سنی این کشور، تنشهای منطقه خاورمیانه به درون هند سرایت کند.
افزون بر این، هند نگران است که دستیابی احتمالی ایران به سلاح هستهای، نوعی «اثر دومینویی» به همراه داشته باشد و با وارد شدن همسایگان ایران به مسابقه تسلیحاتی، به ناامنی در منطقه دامن زده و ناخواسته هند را نیز درگیر کند.
اما دومین عاملی که هند را به همراهی با تحریمهای ایران کشانده، این است که این تحریمها با کنار زدن دیگر خریداران بالقوه نفت ایران، قدرت چانهزنی بیشتری را در مقابل ایران در اختیار هند قرار میدهد؛ بنابراین، هند از تحریمها به عنوان یک ابزار استفاده میکند و شاید سال آینده به ایران اعلام کند، در صورت کاهش نیافتن بهای نفت، خرید خود از ایران را باز هم کاهش خواهد داد.
اما در پایان عامل سومی که در این زمینه نقش آفرین است، به نحوه تأثیرگذاری تحریمها بر پرداخت هزینه فروش نفت ایران مربوط میشود. تحریمهای ایالات متحده، بازگشت ارز حاصل از فروش نفت به ایران را تقریباً غیرممکن ساخته است. به همین دلیل، هماکنون هزینه فروش نفت ایران به هند، به جای دلار از سوی دولت هند به روپیه پرداخت شده و در یک حساب بانکی متعلق به ایران نگهداری میشود.
اما دولت هند چندان از این موضوع راضی نیست، زیرا از اینکه یک دولت خارجی در داخل هند و در قالب یک حساب بانکی، مبالغ عظیمی روپیه داشته باشد، نگران است.
به این ترتیب، تحریمهایی که به تازگی (روز ششم فوریه) علیه ایران به تصویب رسیده، عملاً میتواند به هند سود برساند. بر پایه این تحریمها، ایران ناچار خواهد بود تنها در قالب قراردادهای پایاپای، نفت خود را به فروش برساند و در حقیقت، بدون نگه داشتن وجه خارجی، از آن تنها برای خرید کالا در کشور مقابل استفاده کند. این عامل ضمن برطرف کردن نگرانی هند، در عمل بازار مصرفی را نیز برای کالاهای این کشور ایجاد میکند.
آتلانتیک نتیجه میگیرد که مجموع این سه عامل در کنار هم، این انگیزه را برای هند ایجاد کرده تا همراهی بیشتری با تحریمهای غرب علیه ایران از خود نشان دهد.