حمل و نقل عمومی در شهری مانند تهران به دلیل تاثیر آن بر دو مشکل بزرگ این شهر؛ آلودگی هوا و ترافیک؛ از اهمیت بالایی برخوردار است. ارزان و سریع تر بودن وسایل حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس و مترو از ویژگی‌هایی است که سبب تشویق شهروندان به استفاده از این وسایل می‌شود.
به گزارش آرمان، در تهران، ارزان بودن اتوبوس‌ها از اهمیت بیشتری نسبت به سریع بودن برخوردار است چرا که، در بسیاری موارد با استفاده از خودروهای شخصی و تاکسی ها، مسافران سریع تر به مقصد می‌رسند. همچنین وضعیت اقتصادی نیز از دیگر علل مهمی است که شهروندان تهران را به استفاده از اتوبوس سوق می‌دهد. طبق مصوبه شورای شهر تهران و تایید فرمانداری، نرخ کرايه اتوبوس‌هاي بليتي و ريالي در سال جاری بين 18 تا 20 درصد افزايش یافته است.
البته به گفته اعضای شورای شهر، پیشنهاد شهرداری تهران برای افزایش نرخ کرایه حمل و نقل عمومی حدود پنج تا 10 درصد بیش از مصوبه شورای شهر بود. در میان قیمت‌های مصوبه، طیف کرایه اتوبوس در سال جاری با کارت بلیت از 72 تا 288 تومان و نرخ کرایه‌های نقدی از 125 تا 375 تومان است. همچنین، طیف کرایه اتوبوس بخش خصوصی، با کارت بلیت از 252 تا 576 تومان است و در صورت پرداخت نقدی، نرخ‌ها از 375 تومان شروع می‌شود و تا 720 تومان می‌رسد.خصوصی سازی اتوبوسرانی در دوران محمد‌باقر قالیباف به عنوان شهردار تهران با هدف برون‌رفت از حجم وسیع وظایف خدماتی مدیریت شهری، به‌منظور افزایش بهره‌وری در قالب برون سپاری خدمات مدیریت شهری و چابک سازی سازمان شهرداری قوت گرفت و به اوج خود رسید. خصوصی شدن اتوبوسرانی، شرایطی را ایجاد کرده است که این شبکه حمل و نقل یکی از ویژگی‌های اصلی یعنی ارزان بودنش را از دست داده است.
خصوصی سازی همچنین منجر به افزایش ساعات کاری رانندگان می‌شود؛ رانندگانی که تمایل دارند در مدت زمان کمتر مسافران هر چه بیشتری را جا به جا کنند که این مساله مهم‌ترین هدف حمل و نقل عمومی یعنی آسایش شهروندان را زیر سوال می‌برد. مشکل دیگری که در رابطه با اتوبوس‌های شهر تهران در موارد بسیاری دیده شده است، خراب بودن کارت خوان‌ها و گرفتن کرایه نقدی است؛ کرایه‌ای که حداقل 100 تومان با نرخ کارت بلیت تفاوت دارد. در این صورت حتی شهروندانی که کارت حمل و نقل رایگان دارند نیز مجبور به پرداخت پول می‌شوند. همچنین، به نظر می‌رسد کرایه اتوبوس‌های بخش خصوصی با جیب مسافران و شرایط استفاده از این اتوبوس‌ها همخوانی ندارد. مسافرانی که با استفاده از اتوبوس در مسافت‌های کم مجبور هستند 700 تومان بپردازند، ترجیح می‌دهند از تاکسی استفاده کنند و مبلغ کمتری نیز بپردازند و این موضوع هدف حمل و نقل عمومی یعنی کاهش آلودگی و ترافیک را زیر سوال می‌برد.
پیامدهای خصوصی سازیدر این زمینه یک کارشناس شهری در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: هدف ناوگان حمل و نقل عمومی جابه جایی شهروندان از نقطه‌ای به نقطه دیگر است و بیشتر به محل کار است، تا با آسایش بیشتری به محل کار برسند و بازدهی بیشتری داشته باشند.مجید ابراهیم پور با بیان اینکه دولت موظف است حمل و نقل عمومی را به عنوان رفاه اجتماعی تامین کند، ادامه می‌دهد: خصوصی‌سازی هم برای رانندگان و هم برای مسافران پیامد دارد.به گفته او، خصوصی سازی ساعت کاری رانندگان را افزایش می‌دهد و آنها با یکدیگر رقابت می‌کنند. در این صورت، رانندگان می‌خواهند زودتر به مقصد برسند و مسافر بیشتری سوار کنند که آسایش مردم به خطر می‌افتد.این کارشناس شهری، پرداخت هزینه بیشتر را پیامد خصوصی سازی حمل و نقل عمومی می‌داند و می‌افزاید: خصوصی کردن، شانه خالی کردن مدیریت شهری برای تامین رفاه اجتماعی شهروندان است.ابراهیم پور، حمل و نقل عمومی، بهداشت و آموزش را سه حوزه‌ای می‌داند که نباید خصوصی سازی در آنها انجام شود. او تجربه شکست خورده اروپا در زمینه خصوصی سازی سلامت و آموزش و تجربه شکست‌خورده انگلیس در خصوصی کردن حمل و نقل عمومی را نمونه‌هایی می‌داند که دیگر اجرا نمی‌شوند.
افزایش کرایه بر اساس نرخ تورمدر این زمینه، رئیس كميته حمل و نقل شوراي شهر تهران در گفت‌وگو با آرمان ضمن بیان اینکه افزایش نرخ کرایه اتوبوس بیشتر ار نرخ مصوب، غیر قانونی است، می‌گوید: حمل و نقل بخش خصوصی سال‌هاست که فعالیت می‌کند. این افزایش کرایه‌ها با توجه به نرخ تورم و افزایش دستمزدها بوده است.محسن سرخو با اشاره به اینکه نرخ پیشنهادی شهرداری بیش از 25 درصد بود، می‌افزاید: انتخاب با مصرف کننده است؛شهروندان از هر وسیله حمل و نقلی که در آن آسایش بیشتری دارند و فکر می‌کنند هزینه مناسب تری دارد استفاده کنند.او معتقد است: کنترل کردن مسافران و اینکه در چه ایستگاهی پیاده می‌شوند و تنظیم کردن کرایه‌ها با مسیر آنها کار سختی است و از عهده رانندگان بر نمی‌آید.به گفته این عضو شورای شهر تهران، خصوصی شدن حمل و نقل عمومی با رعایت چند شرط امکان پذیر است.سرخو بیان می‌کند: سازوکار واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی باید با رعایت آیین نامه و مقررات معاملات باشد. همچنین باید مجموع متصدیان حمل و نقل از صلاحیت مناسب برخوردارد باشند. برای مثال، رانندگان بخش خصوصی باید از صلاحیت لازم برخوردار باشند تا جان شهروندان به خطر نیفتد.او با اشاره به اینکه باید سازوکار را طوری تنظیم کرد که درگیری میان مسافران و رانندگان به وجود نیاید، می‌افزاید: اگر کارت خوان اتوبوس‌ها خراب است باید به فوریت اصلاح شود.به گفته رئیس كميته حمل و نقل شوراي شهر تهران، برخی از مردم کارت‌های رایگان دارند، افراد دیگر هم که کارت دارند باید این حق را داشته باشند که کارت خود را استفاده کنند، خرابی کارت‌خوان‌ها و دریافت پول نقد قابل قبول نیست.سرخو با بیان اینکه ممکن است این کارت خوان‌ها از روی قصد از کار افتاده باشند، تصریح می‌کند: شهروندان در صورت مواجهه با خرابی کارت خوان‌ها باید این موضوع را به بازرسی شرکت واحد گزارش دهند و اگر رسیدگی نشد به دفتر شورای شهر اطلاع دهند.
در صورت خراب بودن کارت خوان، اتوبوس رایگان استهمچنین، مدیر عامل شرکت اتوبوسرانی تهران در گفت‌وگو با آرمان عنوان می‌کند: کارت خوان‌ها مثل هر دستگاه الکترونیکی دیگری ممکن است به صورت موردی خراب شوند و ترمیم آنها زمان می‌خواهد.پیمان سنندجی ادامه می‌دهد: به تمام همکاران در بخش اتوبوس اطلاع رسانی کرده‌ایم و در پایانه‌ها و ایستگاه‌ها نیز اعلامیه کرده‌ایم که هم در بخش عمومی و هم خصوصی اگر کارت خوان‌ها خراب بود، شهروندان بدون هزینه می‌توانند از اتوبوس‌ها استفاده کنند. به گفته او، اگر شهروندان با موارد تخلف مواجه شدند با سامانه 1888 تماس بگیرند و با ذکر مشخصات خودرو و نوع وسیله نقلیه تخلف را گزارش دهند.
