در دورانی که بیش از نیم میلیون جانباز سرافراز دوران دفاع مقدس زنده هستند و نشانه‌های مقاومت، دلاوری و ایثار یک ملت بزرگ در دوران معاصر تلقی می‌شوند، با گذشت این سال‌ها، هنوز حداقل‌های ممکن برای مناسب‌سازی محیط‌های شهری برای این جمعیت عظیم در کشور و به ویژه کلانشهرها فراهم نشده و این دلاوران به سختی در این شهرهای شلوغ زندگی می‌کنند؛ آیا این وضعیت تغییر خواهد کرد؟
به گزارش «تابناک»، هشت سال دفاع مقدس بیش از شهید، مجروح داشت و مجموعا بیش از ۵۴۸ هزار جانباز در سراسر کشور زندگی می‌کنند که از این تعداد ۵۱۷ تن جانباز شیمیایی شدید، ۱۶ هزار و ۴۸۶ تن شیمیایی متوسط و ۴۲ هزار و ۹۳۵ شیمیایی خفیف هستند؛ افزون بر این آمار، دو هزار و ۱۲۳ جانباز قطع نخاعی و ۳۲ هزار جانباز ترور در کل کشور که نمادهای استقامت و ایثار هستند، زندگی می‌کنند.
اما این زندگی‌ها به ویژه در فضای شهر‌ها با چه کیفیتی است؟
برای مناسب‌سازی محیط‌های شهری برای این نیم میلیون جانباز و همچنین معلولان کشور، بارها در قوانین گوناگون تأکید شده که از آن جمله می‌توان به بند ۱۰ بخش شهرسازی و بند ۹ بخش ایثارگران سیاست‌های کلی نظام، بند ج ماده ۱۹۳ قانون برنامه سوم توسعه، ماده ۳۰ قانون برنامه چهارم توسعه، بند ب ماده ۱۶۹ قانون برنامه پنجم توسعه، بند ۵۹ برنامه پنج ساله شهر تهران، بند ج و چ ماده ۴ و ماده‌های ۵ و ۹ کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، تبصره ماده ۲ لایحه حمایت از سامانه حمل و نقل ریلی شهری و حومه، مواد متعددی از قانون جامع حمایت از معلولان، مواد عمده آیین‌نامه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای عبور معلولین اشاره کرد.
حتی در این زمینه شاهد برگزاری «همایش ملی مناسب‌سازی محیط شهری» نیز بوده‌ایم که نتیجه‌اش ارائه مقالات متعددی درباره آسیب‌شناسی محیط زیست شهری، اصول طراحی پیاده‌رو با تأکید بر محدودیت‌های حرکتی معلولان و جانبازان، بررسی انواع وسایل جابجایی بین دو سطح برای افراد با نقص حرکتی است. شهر بارسلون، نمونه موفق مناسب‌سازی محیط برای معلولین و مجموعه‌ای از ۲۰۴ مقاله قابل توجه بود که برای بهره‌برداری مدیران اجرایی، مجموعه‌ای قابل توجه بود؛ اما در عمل این همایش در حد تئوریزه کردن الزامات و ضرورت‌ها و راهکارهای اجرایی ماند و شاهد تحرک چشمگیری در این زمینه نبودیم.
البته در کلانشهرها، برنامه‌هایی برای مناسب‌سازی انجام گرفت، اما واقعیت آن است که چه در پایتخت ـ که بیشترین میزان جانبازان سرافراز ایران را دارد ـ و چه در دیگر شهرهای بالای یک میلیون جمعیت ـ که طبیعتاً در اولویت این طرح قرار می‌گیرند ـ وسعت میدان آنچنان چشمگیر است که مناسب‌سازیِ فراگیر بدون تخصیص اعتبارات قابل توجه ممکن نیست. در واقع خانه آخر برای تحقق یک طرح جامع در این حوزه، اعتبار است که باید دولت و مجلس با در نظر گرفتن ردیف بودجه‌ای قابل ملاحظه در این زمینه کار کنند.
با این حال، بسیاری از طرح‌ها نیز بدون این اعتبار اجرا شدنی است؛ برای نمونه، در ایستگاه‌های تازه پایتخت سطح شیب‌دار در نظر گرفته شده که جانبازان ویلچر‌سوار توان استفاده از آن را دارند؛ اما برای انتقال یک جانباز ویلچری از آن سطح شیب‌دار به داخل اتوبوس و گذاردن در موقعیت مناسب در اتوبوس، هیچ تدبیری اندیشیده نشده و اساساً بیشتر اتوبوس‌ها محل استفاده برای جانبازان و معلولان ویلچری ندارند، کما اینکه پل‌های هوایی نیز بیشتر آنها آسانسور یا سطح شیب‌دار ندارند و این چالش در مترو نیز دیده می‌شود و البته اگر تاکسی ویژه جانبازان نیز وجود دارد، کمتر جانبازی از آن آگاه است!
به ظاهر پیش‌فرض در نظر گرفته شده برای جانبازان و معولان کشورمان، برخورداری از وسیله نقلیه شخصی است و اگر جانبازی این امکانات را نداشته باشد، عملاً در خانه حبس شده و بعید است، بتواند با ویلچر و بدون همراه، بیش پانصد گام از محل سکونتش دور شود!
فضای بی‌رحم کلان‌شهرهای کشورمان، این واقعیت را پیش روی دیدگان سربازان حضرت عباس (ع) قرار می‌دهد که باید قوی شوند، اگر راحت جهان طلبند؛ بنابراین، نخستین گام در این راه، برخورداری از خودروی شخصی و مناسب سازی شده است.
البته تنها بودجه و اعتبارات نیست که در این زمینه چالش‌زاست، بلکه برنامه‌ریزی چالش جدی‌تری است که باعث شده در نوسازی شهر‌ها نیز همچنان شیب و همسطح سازی به عنوان طرح‌هایی که در کل پروژه‌های عمرانی چندان هزینه‌زا نیست، برای جانبازان در نظر گرفته نشود. متأسفانه در سال‌های اخیر بر خلاف قوانین، برای ایستگاه‌های مترو نوساز یا معابر نوسازی شده و اتوبوس‌های تازه و تاکسی‌های جدید نیز چنین امکانی پیاده نکرده‌اند!
«تابناک» در این زمینه فیلمی کوتاه آماده کرده که شما را به تماشای آن دعوت می‌کنیم.
عبرت میشویم برای دیگران